رده‌شناسی ترتیب واژه‌ها در زبان خانیکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استاد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

هدف اصلی از نگارش این مقاله، به دست دادن توصیفی از دستور زبان خانیکی بر پایۀ داده‌های تجربی است. این گونۀ زبانی متعلق به شاخۀ غربی جنوبی زبان‌های ایرانی است. این زبان مانند بسیاری از دیگر زبان‌های بومی ایران در خطر نابودی است. این زبان در روستای خانیک، که گویشوران آن را خونک [xunek] تلفظ می‌کنند، گفت‌وگو می‌شود. در این مقاله، توصیف مؤلفه‌های رده‌شناختی ترتیب واژه‌ها بر مبنای مقالۀ درایر (1992) با در نظر گرفتن مؤلفه‌های بیست‌و‌چهارگانۀ جفت‌های همبسته صورت گرفته است. بررسی و تحلیل‌ داده‌های زبانی این مطالعه مبتنی بر داده‌های صوتی جمع‌آوری‌شده از گفتار طبیعی دو فرد کهنسال و بی‌سواد این روستا یک گویشور مرد 92 ساله و یک گویشور زن 90 ساله است. برای گردآوری داده‌ها از روش میدانی همچون مشاهده و مصاحبۀ حضوری استفاده شده است. حجم این داده‌ها بیش از 60 دقیقه است و بالغ بر 500 پاره گفتار از این داده‌های صوتی، توسط نگارندگان آوانگاری شده و تقطیع صرفی، نحوی و معنایی تمام جملات ثبت شده است. در نهایت توصیف و تحلیل داده‌ها در چارچوب نظری برگزیده انجام یافته است. از آن‌جایی که یکی از نگارندگان این مقاله خود گویشور این زبان است و از شم زبانی و توانش در این زبان برخوردار است، جمع‌آوری داده‌ها با دقت بالایی صورت گرفته است. فایل‌های صوتی تمام مثال‌ها برای پژوهش‌های آتی در زمینۀ آواشناسی و تحلیل‌های دقیق‌تر واجی موجود هستند. به لحاظ ترتیب سازه‌ها، داده‌های این تحقیق حاکی از آن بود که زبان خانیکی دارای 12 مؤلفه از مؤلفه‌های فعل‌پایانی قوی و 18 مؤلفه از مؤلفه‌های فعل‌میانی قوی در مقایسه با گروه‌زبان‌های اروپا-آسیا می‌باشد. این زبان همچنین دارای 15 مؤلفۀ فعل‌پایانی قوی و 20 مؤلفۀ فعل‌میانی قوی در مقایسه با گروه‌زبان‌های جهان بود. بنابراین زبان خانیکی هم در مقایسه با زبان‌های اروپا-آسیا هم در مقایسه با زبان‌های جهان بیش‌تر دارای مؤلفه‌های زبان‌های فعل‌میانی قوی است. این زبان مانند بسیاری دیگر از زبان‌های ایرانی دارای ردۀ آمیخته است و این موضوع را که ردۀ آمیخته خود یک رده است بیش‌تر تقویت می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Typology of Word order in Khaniki Language

نویسندگان [English]

  • Saeed Labbafan 1
  • Mohammad Dabir-Moghaddam 2
1 Linguistics, faculty of literature and foreign languages, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
2 linguistics department, literature and foreign languages faculty, Allameh Tabatabaei University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction
In this paper, the description of word order typological parameters has been provided based on the 24 correlation pairs of Dryer (1992) and in line with the Typology of Iranian Languages (Dabir-Moghaddam, 1392). This variant belongs to South-Western Iranian languages. This language is spoken in the village [xɑnik], locally called [xunek]. The village [xɑnik] is located 25 kilometers from Gonabad on the border of Razavi and South Khorasan provincesand it is one of the many Khaniks in the Southern Khorasan and it is surrounded by mountains. Khanik is inside a valley. It is settled in a valley all surrounded by a mountainous area called [siyæh koh] which means Black Mountain. The Black Mountains has been intersected by this valley. Numerous small valleys end up in this valley and every each of these valleys has one to five springs of water. In total, there are almost 38 springs of water in this valley. According to Health Ministry of Gonabad, it has the population of 196 people, mainly old people. Rate of birth is zero. There are only 4 students. The youngest person is 7 and the oldest man and woman are 94 and 95 respectively. Consequently, it is an endangered language.
Methodology, literature and the objective
The data in this study has been collected through recording the voice of old and illiterate people in the village. Then the audio data was segmented and morphemic and interlinear glosses were provided with all the examples. And finally the description and explanation of the data were provided in the adapted theoretical framework. The description of word order typological parameters has been provided based on the 24 correlation pairs of Dryer (1992) mentioned in his article Greenbergian word order correlations. In order to provide an explanation for the existence of the pairs of X and Y on the level of NPs and Clauses and their correlations with OV and VO types, Dryer (1992) introduces HDT and HTC theories. However, he finally provides the Branching Direction Theory (BDT) as an alternative to these theories. According to BDT verb patterners are phrasal (branching) categories. That is, a pair of elements X and Y will employ the order XY significantly more often among VO languages than among OV languages if and only if X is a nonphrasal category and Y is a phrasal category (Dryer, 1992: 109).
Discussion
The 24 parameters of word order mentioned in Dryer (1992) and his Branching Direction Theory (BDT) and their correlations with the occurrence of object and verb in Khaniki language has been analyzed intensively in this part and the result is as follows.  

Khaniki is a strong verb-final and verb-initial language in the World genera and EURASIAN language genera in parameters 10, 11, 16, 17, 23.
In the parameters 4, 5, 12, 18 in the World genera and EURASIAN genera, Khaniki has all the 4 possibilities.
In the parameters 6, 7, 22 in the World and EURASIAN genera, Khaniki is a weak verb-initial language but a strong verb-final.
In the parameters 1, 3, 8, 13, 14, 20, 21, 24 in the World and EURASIAN genera, Khaniki is a strong verb-initial language but a weak verb-final.
In the parameters 2, 9, 15, 19 Khaniki does not behave as a uniform language in regard to typological parameters in the two types of verb-final and verb-initial languages in both genera. For example, in parameter 2, it is a weak verb-initial and verb-final in EURASIAN genera but a strong verb-initial and verb-final in the World genera. In parameter 9, it is a strong verb-initial and weak verb-final in EURASIAN genera but a strong verb-initial and verb-final in the World genera. In parameter 15, it is a weak verb-initial and verb-final in EURASIAN genera but a weak verb-initial and strong verb-final in the World genera.

Not regarding the common typological parameters in the two types of verb-final and verb-initial languages in group (a) and (b), the statistical difference in group (c) with 8 strong verb initial parameters and in group (d) with 3 strong verb-final parameters is 5 in the World and EURASIAN genera. On the other hand, with regard to group (e), it can be said that in total, Khaniki in 5 parameters in EURASIAN genera and 4 parameters in the World genera has a tendency toward verb-initial languages. In comparison to other Iranian languages such as Shahmirzadi, Tati and Taleshi, Khaniki is a left-branching or first-head language in parameters 1, 3, 9 and therefore this language is in line with many Iranian languages in this regard including modern Persian. Khaniki is different from modern Persian in terms of word order typology just in parameter 5. Khaniki just like modern Persian uses an auxiliary verb to show the future tense.
Conclusion
Khaniki language is spoken in the village [xɑnik], locally called [xunek]. This variant (of language) belongs to South-Western Iranian languages. This language, as well as many other Iranian languages, is an endangered language. The audio data of this study was segmented and morphemic and interlinear glosses were provided with all the examples. After analyzing the data, in order to determine the typological parameters of Khaniki language in regard to word order typology in the adopted theoretical framework, based on the 24 correlation pairs of Dryer (1992), we came up with two tables. One of the tables shows the situation of Khaniki language compared to the World language genera and the other table reveals the position of this language compared to EURASIAN language genera. The data shows that Khaniki has 12 parameters of strong verb-final languages and 18 parameters of strong verb-initial languages in comparison to EURASIAN groups of languages (genera). This language also has 15 parameters of strong verb-final languages and 20 parameters of strong verb-initial languages in comparison to the world language genera. This language just like many other Iranian languages is a mixed-type language and it reinforces the fact that mixed-type can be a separate type itself.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Khaniki Language
  • Language Typology
  • word order
  • Typological Parameter
  • Clitic
دبیرمقدم، محمد. (1392). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی. جلد 1 و 2. تهران: سمت
رضایی، والی، خیرخواه، محمد. (1394). رده‌شناسی ترتیب واژه‌ها در گویش لری بویراحمدی. ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، 5 (۴ پیاپی ۱0)، صص. 41-58.
شریفی، شهلا. (1390). بررسی برخی نکات ساختواژی در مورد واژه‌بست‌های ضمیری در گویش کاخکی، مجله زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، (5)، صص. 15-.
شریفی، شهلا.، صبوری، نرجس. (1397). بررسی ضمایر واژه‌بستی در برخی گویش‌های فارسی خراسان‌های رضوی و جنوبی، نشریه پژوهش‌های زبان‌شناسی، 10 (2 پیاپی 19).
صفایی اصل، اسماعیل. (1394). رده‌شناسی ترتیب واژه‌ها در زبان آذربایجانی. زبان‌شناسی تطبیقی. 5 (9)، صص 186-165
علینقی بختیاری، 1349: 46؛ تابنده، 1348: 154؛ ابن خلف تبریزی، 1344: 416؛ دهخدا، 1377: 9467.
گرامی، شهرام. (1398). ترتیب واژه‌ها‌ در ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بهبهانی ‌از‌ منظر‌‌ رده‌شناسی ‌زبان. زبان‌شناسی گویش‌های ایرانی، 4 (2)، صص. 133-165.
لبافان، سعید. (1394). توصیف دستوری گونه زبانی خانیکی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
Comrie, B. (1981). Language Universals and Linguistic Typology. Oxford: Basil Blackwell.
Comrie, B. (1989). Language universals and linguistic typology (2nd ed.). Chicago, IL: University of Chicago Press.
Dabir-Moghaddam, M. (2013). The typology of Iranian languages. Tehran: Samt Publication. [in Persian]
Dryer, M. (1992). The Greenbergian word order correlations. Language, 68, pp. 81-138.
Dryer, M. S. (2005). Order of subject, object and verb. In Haspelmath, M. (ed.). The world atlas of language structures. Oxford University Press
Dryer, M. S. (2013). Order of subject, object and verb. In M. S. Dryer & M. Haspelmath (eds), The world atlas of language structures. Online. https://wals.info/chapter/81
Gerami, S. (2020). Word order typology of Behbahani. Journal of Iranian Language Linguistics, 5 (2), pp. 133 -165. [in Persian]
Greenberg, J.H. (1966). Universals of Language. Cambridge, MA: MIT Press.
Greenberg, J.H. (1974). Language Typology: A Historical and Analytic Overview volume. Janua Linguarum. Series Minor 184. The Hague, Paris: Mouton
Hammarström, H. (2016). Linguistic diversity and language evolution. Journal of Language Evolution. 1 (1), pp. 19–29.
Hawkins, J. A. (1980). On Implicational and Distributional Universals of Word Order, JL, 16, 193-235.
Hawkins, J. A. (1983). Word Order Universals. Academia Press
Labbafan, S. (2015). Grammatical description of Khaniki language. M.A thesis, Tehran: Allame Tabatabaei University. [in Persian]
Lehmann, W.P. (1973). A structural Principle of Language and Its Implications. Language, 49, 47-66
Mallinson, G. (1981). LanguageTypology: Cross-Linguistic studies in syntax. Amesterdam: North-Holland Publishing Company.
Rezaei, V. (2015). The typology of word order in Lori of Buir Ahmad. Literature and Dialects of Iran. 5 (4), pp. 41-58. [in Persian]
Safaei Asl, E. (2015). Word order typology in Azerbaijani. Comparative Linguistics. 5 (9), pp. 165-186. [in Persian]
Sharifi, S. (2011). Some morphological points about clitic pronouns in Kakhki dialect. Journal of Linguistics & Khorasan Dialects. 3 (5), pp. 15-. [in Persian]
Sharifi, S. N. Sabouri (2018).  The study of clitic pronouns in some Persian dialects of Razavi & Southern Khorasan. Journal of Researches in Linguistics. 10 (19), pp. 1-14. [in Persian]
Siewwierska, A. (1988). Word Order Rules. Croom Helm: London.
Song,  j.  (2001). Linguistic  Typology:  morphology  and syntax.  Singapore:  Longman.
Tomlin, R. (2016). Basic Word Order, Functonal Principles. Routledge
Vennemann, T. (1974). Topics, subjects and word order: From SXV to SVX via TVX. in Historical linguistics. Proceedings of the first international congress of historical linguistics. Edinburgh, September 1973, vol. II, eds. John Anderson and Charles Jones,.: Amsterdam :North-Holland Publishing Company.. pp. 339-376.