بررسی مفهوم‌سازی‌های استعاری دربردارندۀ حوزۀ مبدأ بالا/پایین در سینمای ایران: مطالعۀ موردی فیلم‌های رقص در غبار و چهارشنبه‌سوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

بخش زبان‌های خارجی و زبان‌شناسی، د‌انشکد‌ه اد‌بیات و علوم‌انسانی، د‌انشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

حضور گستردة استعاره‌های مفهومی در زندگی روزمرة انسان‌‌ها، همواره مورد توجه پژوهشگران حوزة زبان‌شناسی شناختی بوده‌است. اثر حاضر با بهره‌گیری از نظریة استعارة مفهومی لیکاف و جانسون (a۱۹۸۰)،‌ نظریة استعاره‌های تصویری و چندوجهی فورسویل (۲۰۰۶، ۲۰۰۸ و ۲۰۱۶) و همچنین آرای کوچش (۲۰۲۰) در خصوص استعاره‌های تصویری، حوزة مبدأ بالا/ پایین در یک رسانة چندوجهی مانند سینما را بررسی کرده‌ است تا از این طریق بتواند چگونگی به‌کارگیری استعاره‌های جهتی با این حوزة مبدأ استعاری را علاوه بر کلام در وجه تصویری نیز مطالعه ‌کند. بدین منظور، فیلم‌های بلند سینمایی فارسی‌زبان «رقص در غبار» و «چهارشنبه‌سوری» بررسی شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهد که فیلم‌ساز با نمایش تصویری مفاهیم بالا/ پایین، از آن‌ها به ‌عنوان حوزة مبدأ استعاری استفاده می‌کند تا مفاهیم انتزاعی را در قالب استعاره‌های مفهومی به بیننده منتقل کند. در هر دو فیلم در موقعیت‌های مختلف این استعاره‌ها اغلب صرفاً در وجه تصویری به‌ کار گرفته شده ‌است تا درک ناخودآگاه مخاطب از موقعیت انتزاعی شخصیت‌ها را تضمین‌ کند. حضور گستردة استعاره‌های مفهومی مرتبط با این حوزة مبدأ در فیلم‌های فارسی‌زبان نشان می‌دهد که این استعاره‌‌ها به قدری در ذهن مخاطب ایرانی بدیهی و اولیه هستند که کارگردان به وفور از آن‌ها برای شخصیت‌پردازی و پیش‌برد داستان استفاده می­کنند. بدین‌ترتیب منظور مورد‌ نظر خود را انتقال می‌دهد و مخاطب نیز احتمالاً به‌ صورت ناخودآگاه آن را درک می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Exploring Metaphorical Conceptualizations Involving the Source Domain Up/Down in Iranian Cinema: A Case Study of the Films 'Dancing in the Dust' and 'Fireworks Wednesday'

نویسندگان [English]

  • Elham Kaviyani Fardzadeh
  • Amirsaeid Moloodi
  • Alireza Khormaee
Department of Foreign Languages and Linguistics, Faculty of Literature and Humanities, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

The pervasive presence of metaphorical conceptualizations in human everyday life has long been a subject of interest for cognitive linguistics researchers. This study investigates the use of the source domain “up/down” in a multimodal medium like cinema, drawing upon Lakoff and Johnson's (1980a, 2003) conceptual metaphor theory, Forceville's (2006, 2008, and 2016) theory of pictorial and multimodal metaphors, and Kövecses's (2020) views on visual metaphors. The goal is to explore the application of orientational metaphors with this source domain not only in verbal but also in visual forms. To achieve this, the Persian-language feature films, “Dancing in the Dust” and “Fireworks Wednesday,” were analyzed. The findings reveal that the filmmaker employs visual representations of up/down concepts as a metaphorical source domain to convey abstract concepts through conceptual metaphors. In both films, these metaphors are often employed solely in the visual mode to ensure the audience's unconscious understanding of the characters' abstract situations. The widespread presence of conceptual metaphors related to this source domain in Persian-language films indicates their inherent familiarity and primacy in the minds of Iranian viewers, allowing directors to frequently use them for character development and plot progression, and effectively convey their intended messages which the audience likely grasps subconsciously.

کلیدواژه‌ها [English]

  • visual metaphor
  • multimodal metaphor
  • conceptual metaphor
  • up/down source domain
  • Iranian cinema
فیسک، سوزان و تیلور، شلی (۱۹۸۴). شناخت اجتماعی از معزها تا فرهنگ. ترجمه سعید صباغی‌پور و حسن صبوری‌مقدم (۱۴۰۱)، تهران: انتشارات انسان.
مظفری، یوسف (1398). کاربست نظریة استعارة مفهومی بر سینما: مطالعة موردی سه اثر «دربارة الی»، «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبانشناسی، دانشگاه شیراز.
مولودی، امیرسعید و نبوی‌زاده نمازی، وحید (1400). کاربست نظریۀ استعاره و مجاز مفهومی در سینمای ایران: مطالعۀ موردی فیلم برف روی کاج‌ها. پژوهش های زبان‌شناسی، 13(1)، صص. 216-181.
ناجی، پارسا (۱۴۰۲). کاربست نظریة استعاره‌ و مجاز مفهومی در سینما: مطالعة موردی سه فیلم «بچه‌های آسمان»، «رنگ خدا» و «باران» اثر مجید مجیدی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبانشناسی، دانشگاه شیراز.
 
Barsalou, L. W. (1999). Perceptual symbol systems. Behavioral and Brain Sciences, 22(4), 577–660. https://doi.org/10.1017/s0140525x99002149
Barsalou, L. W. (2008). Grounded Cognition. Annual Review of Psychology, 59(1), 617–645. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.59.103006.093639
Cian, L. (2017). Verticality and Conceptual Metaphors: A Systematic Review. Journal of the Association for Consumer Research, 2(4), 444–459. https://doi.org/10.1086/694082
Cienki, A. J., & Müller, C. (2008). Metaphor and gesture. John Benjamins, , Cop.
Forceville, C. (2006). Non-verbal and multimodal metaphor in a cognitivist framework: Agendas for research. In G. Kristiansen, M. Achard, & F. J. Ruiz de Mendoza Iba´n˜ ez (Eds.), Cognitive Linguistics: Current Applications and Future Perspectives (pp. 379–402). Mouton de Gruyter.
Forceville, C. (2008). Metaphor in pictures and multimodal representations. In R. W. Gibbs JR. (Ed.), The Cambridge Handbook of Metaphor and Thought (pp. 462–482). Cambridge University Press.
Forceville, C. (2009). Metonymy in visual and audiovisual discourse. In E. Ventola & A. J. Moya Guijarro (Eds.), The World Told and the World Shown: Multisemiotic Issues (pp. 56–74). Palgrave Macmillan.
Forceville, C. (2016). Visual and multimodal metaphor in film: charting the field. In K. Fahlenbrach (Ed.),  Embodied Metaphors in Film, Television and Video Games: Cognitive Approaches (pp. 17–32). Routledge.
Forceville, C., & Renckens, T. (2013). The GOOD IS LIGHT and BAD IS DARK metaphor in feature films. Metaphor and the Social World, 3(2), 160–179. https://doi.org/10.1075/msw.3.2.03for
Grady, J. E. (1997a). Foundations of Meaning: Primary Metaphors and Primary scenes [PhD diss.].
Hartmann, M., Venera Gashaj, Stahnke, A., & Mast, F. W. (2014). There is more than “more is up”: Hand and foot responses reverse the vertical association of number magnitudes.. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 40(4), 1401–1414. https://doi.org/10.1037/a0036686
Huang, Y. K. (2016). A cognitive investigation of love metaphors: A multimodal analysis of sea journey in Titanic [Master’s Thesis].
Ibáñez-Arenós , M. y., & Bort-Mir, L. (2020). Going Up Is Always Good: A Multimodal Analysis of Metaphors in a TV Ad with FILMIP, the Filmic Metaphor Identification Procedure. Complutense Journal of English Studies, 28, 189–201. https://doi.org/10.5209/cjes.66959
Johnson, M. (1987). The Body in the Mind. The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason. University of Chicago Press.
Kövecses, Z. (2010). Metaphor : A Practical Introduction (2nd ed.). Oxford University Press.
Kövecses, Z. (2020). Extended conceptual metaphor theory. Cambridge University Press.
Lakoff, G. (1993). The contemporary theory of metaphor. Metaphor and Thought, 202–251. https://doi.org/10.1017/cbo9781139173865.013
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980a). Metaphors we live by. University of Chicago Press.
Lakoff, G., & Johnson, M. (1980b). The Metaphorical Structure of the Human Conceptual System. Cognitive Science, 4(2), 195–208. https://doi.org/10.1207/s15516709cog0402_4
Lakoff, G., & Johnson, M. (1999). Philosophy in the flesh: The embodied mind and its challenge to western thought. Basic Books.
Lakoff, G., & Kövecses, Z. (1987). The cognitive model of anger inherent in American English. In D. Holland & N. Quinn (Eds.), Cultural Models in Language and Thought (pp. 195–221). Cambridge University Press.
Lakoff, G., & Turner, M. (1989). More than cool reason : a field guide to poetic metaphor. The University Of Chicago Press.
Maarten Coëgnarts, & Kravanja, P. (2012). From Thought to Modality: A Theoretical Framework for Analysing Structural-Conceptual Metaphors and Image Metaphors in Film. Image & Narrative, 13(1), 96–113.
Meier, B. P., Hauser, D. J., Robinson, M. D., Friesen, C. K., & Schjeldahl, K. (2007). What’s" up" with God? Vertical space as a representation of the divine. Journal of 127 Personality and Social Psychology, 93(5), 699–710. https://doi.org/10.1037/0022-%203514.93.5.699
Meier, B. P., & Robinson, M. D. (2004). Why the Sunny Side Is Up: Associations Between Affect and Vertical Position. Psychological Science, 15(4), 243–247. https://doi.org/10.1111/j.0956-7976.2004.00659.x
Ortiz, M. J. (2011). Primary metaphors and monomodal visual metaphors. Journal of Pragmatics, 43(6), 1568–1580. https://doi.org/10.1016/j.pragma.2010.12.003
Ortiz, M. J. (2015). Films and embodied metaphors of emotion. In P. Kravanja (Ed.), Embodied cognition and cinema (pp. 203–220). Lueven university press.
Previc, F. H. (2006). The role of the extrapersonal brain systems in religious activity. Consciousness and Cognition, 15(3), 500–539. https://doi.org/10.1016/j.concog.2005.09.009
Safarnejad, F., Ho-Abdullah, I., & Awal, N. M. (2014). A Cognitive Study of Happiness Metaphors in Persian and English. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 118, 110–117. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.02.015
Schubert, T. W. (2005). Your Highness: Vertical Positions as Perceptual Symbols of Power. Journal of Personality and Social Psychology, 89(1), 1–21. https://doi.org/10.1037/0022-3514.89.1.1
Sundar, A., & Noseworthy, T. J. (2014). Place the Logo High or Low? Using Conceptual Metaphors of Power in Packaging Design. Journal of Marketing, 78(5), 138–151. https://doi.org/10.1509/jm.13.0253
Turner, M. (1996). The literary mind: The origins of thought and language. Oxford.
von Hecker, U., Klauer, K. C., & Sankaran, S. (2013). Embodiment of Social Status: Verticality Effects in Multilevel Rank-Orders. Social Cognition, 31(3), 374–389. https://doi.org/10.1521/soco.2013.31.3.374
Zarzeczna, N., von Hecker, U., Proulx, T., & Haddock, G. (2020). Powerful men on top: Stereotypes interact with metaphors in social categorizations. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 46(1), 36–65. https://doi.org/10.1037/xhp0000699