قومیت، نگرش و امنیت زبانی سخنگویان گونه‌های زبانی غیر معیار ایرانی در شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان‌شناسی ، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 گروه زبان وادبیات فرانسه، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

در پژوهش حاضر، نگرش و امنیت زبانی سخنگویان زبان بر کاربرد تنوعات گونه‌ای در چارچوب نظریة لکتال با در نظر گرفتن هویت‌های ایلی و قومی‌ اقوام ایرانی بررسی می‌شود. ابزار به کارگرفته‌شده در این پژوهش، پرسشنامه پیمایشی محقق‌ساخته و مصاحبه می‌باشد. داده‌های زبانی از 314 شرکت‌کننده به صورت نیمه‌تصادفی از جامعۀ زبانی دارای اصالت‌های قومی- زبانی 10 قوم ایرانی گرداوری شده‌ است. برای سنجش گویه‌های پرسشنامه ‌از مقیاس لیکرت، برای پایایی، از آلفای کرونباخ، برای دریافت نتایج آماری از آزمون کای دو، برای همبستگی از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. به لحاظ نگرش‌های زبانی، سخنگویان زبان‌ها نسبت به گونة زبانی غیر معیار خود احساس غرور و مباهات، صمیمیت، تعلق، دلنشین‌تر و زیباتربودن و احساس هویت واقعی دارند؛ در‌ حالی ‌که گویشوران نسبت به گونة زبانی معیار، غرور و مباهات احساس می‌کنند. به لحاظ امنیت زبانی، لک‌ها بیش‌ترین و مازندرانی‌ها کم‌ترین میزان در محیط داخل و خارج از خانواده را نشان داده‌اند. به لحاظ هویت زبانی، در زبان‌ها، لک‌ها و در گویش‌ها، همدانی‌ها بیش‌ترین احساس هویت زبانی نسبت به گونة زبانی غیر معیار خود را نشان داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Ethnicity and Attitudes and language Security of Non- standard Varieties of Iranian Language Speakers in Tehran

نویسندگان [English]

  • solmaz mellatdoost 1
  • mohamadreza ahmadkhani 2
  • Hamid Reza Shairi 3
  • solmaz Karimi Firouz Jaie 2
1 Ph.D. in Linguistics, North Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Linguistics, Payame Noor University, Tehran, Iran
3 Professor of French Language, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This study investigates the speakers’attitudes and their language security considering ethnic identities towards the framework of the lectal variation theory. A researcher-constructed survey questionnaire and interview were used in this study. Linguistic data were collected from 314 participants selected semi-randomly from among the language community of immigrants living in Tehran with ten different varieties of Iranian languages. The Likert scale was used to measure the questionnaire items. Cronbach’s alpha was used to measure the reliability. Besides, the Chi-square test was used to receive statistical results. In terms of language attitudes, speakers of languages have the sense of proud, sincerity, belonging, sense of being more melodious and real identity, however the speakers of dialects have the sense of proud toward standard variety of Iranian language. In terms of language security, Laki’s speakers shows the most and Mazandarani’s speakers shows the least measure in the home environment and out of home environment. In terms of language identity, in languages, Laki’s speakers and in dialects, Hamedani’s speakers demonstrated the most sense of language identity toward their non-standard varieties of Iranian languages.

کلیدواژه‌ها [English]

  • language security
  • cognitive-sociolinguistics
  • lectals
  • Language speakers'
  • attitude
  • ethnic identity

مراجع

احمدخانی، محمدرضا، آرزو نجفیان و محمدرضا کمری (1393). بررسی تطبیقی جایگاه و کاربرد زبان‌های فارسی و کردی در افراد دوزبانه در شهرستان شیروان چرداول. دوماهنامه جستارهای زبانی، (5)، صص. 43- 63.
احمدی‌پور، زهرا. طهمورث حیدری موصلو و طیبه حیدری موصلو (1389). تحلیل قومیت و هویت قومی در ایران؛ جهت امنیت پایدار. فصلنامه علمی پژوهشی انتظام اجتماعی، 2(1).
اکبری، حسین (1395). هویت آینده شهر مشهد. مشهد: همایش واکاوی مسائل مدیریت شهری.
ایزدپناه، حمید (1384). شاهنامه لکی. تهران: اساطیر.
حسنی، سیدقاسم (1383). نسبت هویت ایلی و قومی در ایلات و عشایر ایران. فصلنامه مطالعات ملی، 5 (3)، پیاپی 19.
داوری، رضا (1376). ناسیونالیسم و انقلاب. چاپ اول. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات ملی.
دایره‌المعارف بزرگ اسلامی (١٣٨٠). جلد دهم، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی، صص. 548-549.
دبیرمقدم، محمد (1387). زبان،گونه، گویش و لهجه: کاربرد‌های بومی و جهانی. نشریه متن پژوهی ادبی، (5)، صص. 91-128.
دبیرمقدم، محمد (1393). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی. تهران: سمت.
دورتیه، ژان (۱۳۸۲). علوم انسانی گستره شناخت‌ها. تهران: نی.
دهخدا، علی اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا. جلد12. تهران: دانشگاه تهران.
رحمانی، جبار، منصور وثوقی و حسین میرزایی (1384). فردگرایی و جمع‌گرایی ایرانیان از دید سیاحان خارجی. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 2، صص. 303-324. 
رحیمی جعفری، مجید (1400). تحلیل امنیت و نا امنی نشانه‌ای در سینمای دفاع مقدس با تکیه بر فیلم باشو، غریبه کوچک. دوفصلنامة روایت‌شناسی، 5 (10)، صص. 273-301.
رمضانی، احمد (1393). بررسی کاربرد زبان‌های مازندرانی و فارسی در شهر جویبار. مجله زبان‌شناخت، 5(2)، صص. 31-50.
سارلی، ناصرقلی (1387). زبان فارسی معیار. تهران هرمس.
سعیدی، مهدی، اشرف چگینی و احمد محمدی (1400). بن‌مایه ‌اساطیری در فرهنگ زراعی قوم لر. مطالعات ایران‌شناسی، (21)، صص. 19-32.
شعیری، حمیدرضا، رضا پیش قدم و شیما ابراهیمی (1400). معرفی زباهیجان به عنوان حلقه مفقوده قوم نگاری و ارتباط: مکمل الگوی  SPEAKING‌هایمز. دوماه نامه جستار‌های زبانی، (1)، صص. 1-41.
صادقی، علی اشرف (1349). زبان فارسی و گونه‌های مختلف آن. ویژه‌نامه زبان و زبان‌شناسی، (2)، صص. 61-65.
صفی‌زاده، علی (1392). زبان لکی، زبانی فراموش شده‌ از دوره میانه. همایش ملی بررسی سیر تحول ادبیات بومی لرستان (کله باد).
کاویانی‌راد، مراد (1380). بررسی نقش هویت قومی در اتحاد ملی: مطالعه موردی قوم بلوچ. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
کریستال. دیوید (1941). زبان چگونه کار می‌کند. ترجمه علی ربیع (1393). تهران: انتشارات علمی.
کاستلز، امانوئل (1380). عصر اطلاعات، اقتصاد، جامعه و فرهنگ، قدرت هویت. جلد دوم. ترجمه حسن چاوشیان. تهران: طرح نو.
کاظمی، ایرج (1380). دلفان درگذر تاریخ. خرم‌آباد: افلاک.
مالمیر، ملیحه و زهرا ابوالحسنی چیمه (1396). هویت زبانی- قومی به مثابه هویت ملی. ویژه‌نامه فرهنگستان زبان‌ها و گویش‌های ایرانی. شماره 8، صص. 163-192.
متشرعی، سیدمحمود، محمد دبیرمقدم، فاطمه یوسفی‌راد و ویدا شقاقی (1397). زبان‌شناسی شناختی اجتماعی: رویکردی نوین به معنا و تنوعات زبانی. فصلنامه زبان‌شناسی اجتماعی، 1(4)، صص. 20-29.
محمدی، اسفندیار، اردشیر شیری و سهیلا حبیبیان (1394). بررسی آثار الگوی رفتار گردشگران بر چگونگی رفتار اجتماعی شهروندان، مطالعه موردی: شهر همدان. برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، (12)، صص. 183-202.
مظفری، شراره و یحیی مدرسی (1397). تأثیر نگرش گویشوران بر کاربرد تنوعات گونه‌ای زبان فارسی در استان فارس: پژوهشی اجتماعی شناختی. فصلنامه زبان‌شناسی اجتماعی، 1(3)، صص. 23-52.
مومنی، منصور و علی فعال قیومی (1396). تحلیل‌های آماری با استفاده ‌از SPSS، چاپ یازدهم. نشر مولف، تهران.
نیک‌بین، رضا (1389)  قحطی‌های اصفهان از دوره ناصرالدین شاه تا شهریور 1320 هجری شمسی. دانشگاه ‌اصفهان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، پایان نامه.
ویسی، هیوا، شهلا فراستی و کوروش صابری (1398).  فرسایش و تغییرات زبانی در کردی کلهری ایلامی‌های مقیم تهران.  مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، 7 (25).
یوسفی، علی (1380). آشنایی بین قومی در ایران. فصلنامه مطالعات ملی، 4(8)،صص. 13-42
 
Berthele, R. (2010). Investigation into the folk’s mental models of linguistic varieties. In: D Geerearts & J. R. Taylor (Eds), Advances in cognitive sociolinguistics. (PP. 265- 290). De Berlin/ New York Gruyter Mouton.
Brubaker, R., & Cooper, F. (2000). Beyond" identity". Theory and society, 29(1), 1-47. https://doi.org/10.1023/A:1007068714468.

Calvet, L. J. &  Varela, L.  (2000). Sociolinguistic Studies, 2000 - journal.equinoxpub.com. DOI: https://doi.org/10.1558/sols.v1i2.47 (translated into Farsi by M. J. Pouyandeh.).Tehran: Naghsh Jahan.

Chambers, J. K. & P. Trudgill (2004). Dialectology. 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press.  
Chambers, J. K. (1995). Sociolinguistic theory: Linguistic variation and its social significance. Oxford and Cambridge: Blackwell.
Chambers, J.K Trudgill, P. (1998). Dialectology. Cambridge: Cambridge University Press.
Eckert, P. and. J. R. Rickford (2002). Style and sociolinguistic variation. Cambridge University Press.
Edwards, J. (2009). Language and identity: An introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
Ferguson, C. A. (1959). Diglossia. Word, 15, 325–340.
Garvin, p. (1964). The standard language problem: Concepts and methods. In: D.Hymes (ED.), Language in culture and society, (pp. 521-26). New York: Harper & Row.
Geeraerts D., G. Kristiansen, Y. Peirsman (eds.). (2010). Advances in cognitive sociolinguistics. Berlin/New York: Walter de Gruyter GmbH & Co. KG.
Giles, H. & A. Billings (2004). Assessing language attitudes. In: A. Davies & c. Elder (Eds.), The handbook of applied linguistics. (pp. 187-209). Oxford: Blackwell.
King, Ch. (1997) Policing language: Linguistic security and the sources of ethnic conflict. A rejoinder, Security Dialogue 28 (4): 493–496.
Kristiansen, G. & R. Dirven (Eds.) (2008). Cognitive sociolinguistics: Language variation, cultural models, social system. (pp. 45-88). Berlin/ New York: Mouton de Gruyter.
Kristiansen, G. (2006). Towards a usage-based cognitive phonology. International Journal of English Studies, 6(2), 107-140.
Labov, W. (1966). The social stratification of English in New York City. Washington, DC: Centre for Applied Linguistics.
Labov, W. (1984). Field method of the project on linguistic change and variation. In J. Baugh & J. Sherzer (ed.s), Language in Use. Englewood Cliffs: Prentice ttall.
Labov, W. (2001) Principles of linguistic change. Vol 2: External factors. Oxford: Blackwell.
Labov, W. (2006) The social stratification of English in New York City. 2nd ed. New York: Cambridge University Press.
Lambert, W. E. (1967). A social psychology of bilingualism.  Journal of Social Issues, 23, 91–109.
Lambert, W., R. Hodgson, R. Gardner and S. Fillenbaum (1960). Evaluational reactions to spoken languages. Journal of Abnormal and Social Psychology, 69. pp 44 -51.
Pike, L. K. (2002). Emics and etics for organizational studies: A lesson in contrast from linguistics. International Journal of Cross Cultural Management 2(1), 5-19.
Sachdev, I. & R. Y. Bourhis (1990). Language and social identification. In: D. Abrams and M. A. Hogg (eds.), Social identity and social cognition. (pp. 211-229). Blackwell.
Trudgill, P. (1974). The social differentiation of English in Norwich. London: The Syndics of the Cambridge University Press.
 
زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی
دوره 8، شماره 2
اسفند 1402
صفحه 217-237

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 15 آبان 1402
  • تاریخ بازنگری: 17 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 23 دی 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار