ریشه شناسی چند واژه در گویش بوشهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان های خارجه و زبان های باستانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

گویش بوشهری یکی از گویش‌های ایرانی نو و از گروه گویش‌های جنوب غربی ایران است و به همراه گویش‌های بردستانی، تنگستانی، دشتستانی و دشتی گروه گویش‌های بوشهری را تشکیل می‌دهد. این گویش همانندی‌های بسیاری با گویش‌های رایج در استان فارس و گویش­های لری رایج در بویراحمد و ممسنی دارد. هدف این مقاله، بررسی ریشه‌شناسی چند واژه از واژه­های رو به فراموشی گویش بوشهری است. بسیاری از واژه‌های اصیل این گویش جای خود را به لغات زبان فارسی داده‌اند و احتمالاً به بوتة فراموشی سپرده شده‌اند. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش، تلفیقی است از روش‌های میدانی و توصیفی و تحلیلی که با بهره‌مندی از امکاناتی چون ضبط صوت، پرسشنامه، انجام مصاحبه و منابع معتبر و دست اول در زمینة زبان‌های ایرانی صورت گرفته ‌است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که گویش بوشهری با دیگر زبان‌ها و گویش‌های ایرانی نو در دوره‌های تاریخی باستان میانه و نو پیوستگی دارد و واژه‌های این گویش، از نظر تاریخی دچار دگرگونی‌های آوایی، واجی و معنایی شده‌اند. تعدادی از این واژه‌ها برابر فارسی میانه ندارند و مستقیماً از دوره باستان به گویش وارد شده‌اند که بیانگر محافظه‌کاربودن این گویش است. برخی از این واژه‌ها از نظر ساخت‌واژه و معنایی نیز دگرگون شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Etymology of several words in Bushehri dialect

نویسندگان [English]

  • Farokh Hajiani 1
  • khairollah Mahmoodi 2
1 Dean of the Faculty of Literature and Humanities University of Shiraz Professor of the Department of Foreign Languages and Ancient Languages, Faculty of Literature and Humanities, Shiraz University, Shiraz, Iran
2 Associate Professor of the Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Shiraz University,, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Bushehri's dialect is one of the newer Iranian dialects and is classified as one of Iran's southwestern dialects. Along with Bordestani, Tangestani, Dashtestani, and Dashti, it forms the Bushehri dialects. This dialect shares many similarities with common dialects in Fars province, as well as prevalent dialects in Boyer-Ahmad and Mamasani provinces. The goal of this essay is to review the etymology of several words from the Bushehri dialect that have been neglected. Many original words of this dialect have been replaced with Persian words and are occasionally forgotten.

The methodology of this research is mixed, combining field research, descriptive analysis, and the utilization of various assets such as voice recorders, questionnaires, interviews, and valid first-hand references in the field of Iranian languages. The results of this research show that the Bushehri dialect is correlated with other newer Iranian languages and dialects in the New and Middle Ages, and ancient history. Furthermore, historically, the words in this dialect have undergone phone and phoneme changes. Some of the words in the said dialect have no equivalent in the Middle Persian language and have been directly incorporated from the ancient era, indicating the conservativeness of this dialect. Additionally, some of these words have been structurally and semantically altered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: historical linguistics
  • Iranian languages
  • etymology
  • bushehri&rsquo؛ s dialect
  • south-west dialects

مراجع

آساطوریان؛ گارنیک (1395). فرهنگ گویش‌های کاشان. تهران: بنیاد فرهنگ کاشان.
حاجیانی، فرخ (1386). بررسی ریشه‌شناختی منتخبی از واژگان گویش بوشهری. علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، 26 (3)، صص. 1-19.
حسن‌دوست، محمد (1393). فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی. 5 جلد، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
رضایی باغ بیدی، حسن (1376 )، راهنمای زبان پارتی، تهران: ققنوس.
زنده بودی، میثم، حاجیانی، فرخ( 1392 )، بررسی زبان شنلختی گویش بردستانی، شیراز: دهش
سلحشورنژاد، مریم (1384). توصیف زبان‌شناختی گویش بوشهری. پایان‌نامۀ چاپ نشدۀ کارشناسی ارشد. شیراز: دانشگاه شیراز.
قریب، بدرالزمان (1383 )، فرهنگ سغدی. تهران: فرهنگان.
کیا، صادق (1390)، واژه نامه شصت و هفت گویش ایرانی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعاتفرهنگی.
مولایی، چنگیز (1398). راهنمای زبان فارسی باستان. تهران: آواری خاور.
مولایی، چنگیز (1399 )، فرهنگ فارسی باستان، تهران: آوای خاور
میرشکار، فرید (1389- 1393). فرهنگ واژگان محلی بوشهر. 5 جلد. تهران: آیینۀ کتاب و قم: صحیفۀ خرد.
 
Abᴂ, V. I. (1958-1995). Istoriko-etimologi cheski solvarʼ Osetinkogo Yazyka, I-V. Moskva-Leningrad.
Bailey, H. W. (1953). Indo-Iranian studies. TPS. pp. 21-42.
Bailey, H. W. (1959). Iranin Arya- and Daha. TPS. PP. 71-115.
Bailey, H. W. (1979). Dictionary of Khotan saka. Cambridge: Cambridge University Press.
Benzing, J. (1983). Chwaresmischer wortindex, mit einer Einleitung Von. H. Humbuch. herausgegeben Von Z. Taraf-wiesbaden.
Boyce, M. (1977). A word-list of Manichaean middle Persian and Parthian. in: Acta Iranica9 ga. Téhéran-Liége-Leiden.
Brandenstein, W. and M. Mayrhofer. (1964). Handbuch des Alt persischen. Wiesbaden.
Cheung. J. (2007). Etymological dictionary of the Iraniam verb. Leiden- Boston.
Durkin-Meisterernst, D. (2004). Dictionary of Manichaean middle Persian and Parthian. Belgium Brespols.
Durkin-Meisterernst, D. (2014). Grammatik Des Westmitteliranischen: Parthisch und Mittelpersisch. Austria: Austrian Academy of Sciences Press.
Eilers, W. (1979). West Iranische Mundarten. Bd. II: Die Mundarten  Von G z. wiesbaden.
Eilers, W. (1988). West Iranische Mundarten, Bd. III: Die Mundarten  Von s vând. Stuttgart.
Gershevitch, I. A. (1985). Philological Iranica, Selected and edited by. N. Sims-Williams, Wiesbade.
Gershevitch, I. (1954). A Grammar of Manichean Sogdian. United Kingdom: B. Blackwell.
GhiLain, A. (1939/ 1966). Essair ur La Langue Parthe, Louvain.
Grjunberg, A. L. (1963). Yaryk Severo Azerbaydzanski Tatou. Leningrad.Hayk
Horn, P. (1893). Grundriss der Neue Persischen Eltytmologie. Strassburg.Karl J.Trubner.
Hübschmann, H. (1895). Persische Studien. Strassburg. .Karl J.Trubner.
Kent. R. G. (1953). Old Persian, Grammer, Texts, Lexicon. New Haven.Connecticut.
Mackenzie. D. N. (1990). A concise Pahlovi dictionary. Oxford.Routledge.
Mayrhofer, M. (1956-1980) Kurzgef tes. Etymologisches W rterbuch des Altindischen I-IV, Heidelberg.Carl wINTER.
Mayrhofer, M. (1986-2001). Etymologisches wörterbuch des Altindearischen, I-III,  Heidelberg.
Morgenstierne.G.(2003).A Nw-Etymological Vocabulary of Pashto. Wiesbaden.Reichert.
Nyberg, H. S. (1974). A manual of Pahlavi Vol. II: Glossary Wiesbaden.
Pokorny, J. (1994). Indogermanisches Etymologisches w rterbuch I-II, T bingen- Basel.
Rastorgueva.V. S. & D. I. Edelman. (2000, 2003, 2007). Etimologiceskiy solvar Iranskix Yikov. Tom I-III Moskva: Vestochnaya Literatura.
Scheftelowitz, I. (1905). Bartholomae, Chr., Altiranisches Wörterbuch. Straßburg 1904 (1905). Germany: In Kommission bei F.A. Brockhaus.
Schmitt.R.(2014) Worterbuch der Altpersischen Konigsinschriften. Wiesbaden.Reichert.
 
Sims. Williams, N. (2016). A Dictionary:  Christian sogdian, Syriac and English. Wiesbaden.
Szmerényi, O. (1991). Scripta Minora, selected Essays in Indo-European, Greek,  and Latin. IV  Indo-European Languages other than Latin, and Greek, Innsbruck.
Tavernier, J. (2007). Iranica in the Achaemenid Period. Leuven. Peeters.
Turner, R. (1966). A comparative dictionary of the Indo-Aryan languages. London.Oxord UNIVERSITY PRESS.
Vasmer, M. (1953-1958). Russisches Etymologisches wörterbuch. Heidelberg.Carl Winter.
Walde, A. J. B. Hofmann (1982). Lateinisches Etymologisches wörterbuch, I-III. Heidelberg. Carl Winter.
زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی
دوره 8، شماره 2
اسفند 1402
صفحه 37-53

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 آبان 1402
  • تاریخ بازنگری: 25 دی 1402
  • تاریخ پذیرش: 27 دی 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار