توصیف و تحلیل واژه بست ‎های ضمیری گروه فعلی ماضی در گویش سه ‎قلعه با رویکرد بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گفتاردرمانگر، دانشجوی دکترای زبانشناسی شناختی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 دانشیار گروه زبان دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

هدف پژوهش پیش رو توصیف و تحلیل واژه‌بست‌های ضمیری گروه فعلی ماضی با رویکرد بهینگی در گویش سه‌قلعه است. گویش سه‌قلعه از گویش‌های کهن زبان فارسی واقع در شهرستان سرایان استان خراسان جنوبی می‌باشد. روش مورد استفاده در این پژوهش به صورت توصیفی‎-تحلیلی است. بدین‌منظور، ۱۰ گویشور مرد، مسن و کم‌سواد به صورت تصادفی انتخاب شده‌اند و داده‌های زبانی با استفاده از ضبط گفتار و مصاحبه جمع‌آوری شد. سپس، داده‌های موردنظر از جمله‌های ضبط‌شده استخراج و براساس الفبای آوایی بین‎ المللی آوانگاری و انواع فعل ماضی در این گویش طبقه‌بندی، توصیف و واژه‌بست‌های ضمیری آن‌ها تعیین شدند. در گام بعدی، محدودیت­های به‌کاررفته در پیکرة زبانی بر اساس محدودیت‌های پشنهادی آندرسن (1994) جهت تعیین جایگاه واژه‌بست استخراج شدند. در نهایت، محدودیت‎های استخراج‌شده در تابلوهای مخصوص نظریة بهینگی توصیف و تحلیل شدند. بر اساس تحلیل‎های انجام‌شده می‎توان نتیجه گرفت در همة انواع فعل ماضی به­ غیر از فعل ماضی التزامی، محدودیت «حضور واژه‌بست در چپ‎ترین لبه حوزه» Leftmost(cli))) بی‎ رقیب است، اگرچه در فعل ماضی مرکب رتبه‌بندی محدودیت‎ها متفاوت با فعل ماضی ساده است. در فعل ماضی التزامی جهت تعیین جایگاه بهینة واژه ‎بست، محدودیت «عدم حضور واژه ‎بست در ابتدای حوزة واجی» (NonInitial(cli)) دارای بالاترین رتبه و تخطی از آن مهلک محسوب می‎شود. بنابراین رقابت بین محدویت‎ها در این گویش نشان می ‎دهد که واژه‎ بست‎ها جهت میزبان‎ گزینی در فعل ماضی از هر سه جایگاه استفاده می‎ کنند که انعطاف ‎پذیری این گویش را در مورد واژه ‎بست‎ گزینی در گونة فعل ماضی نشان می‎دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Description and analysis of the pronoun clitics of past verb phrase in the Se-Qal’a dialect based on Optimality Theory

نویسندگان [English]

  • Sadegh Eftekhary Far 1
  • sayed Farid Khalifehloo 2
1 Speech therapist, PhD student in cognitive linguistics, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
2 Associat Professor, English Language Department , University of Sistan & Baluchestan
چکیده [English]

The purpose of this study is describe and analyze the clitics of past verb phrase based on Optimality Theory in the Se-Qal’a dialect. Se-Qal’a dialect is one of the ancient dialects of Persian language located in Sarayan city of South Khorasan. The method used in this research is descriptive and analytical. For this purpose, 10 male, elderly and illiterate speakers were randomly selected and linguistic data were collected by using speech recordings. Then, the collected data were extracted from recorded sentences and transcribed based on international phonetic alphabet system, and the types of past tense verbs in this dialect were classified, described and their clitics were determined. After that, the constraints used in the linguistic structure were extracted based on the constraints proposed by Anderson (1994) to determine the clitics. Finally, the extracted constraints were analyzed in special tables of Optimality Theory. Based on the analysis, it can be concluded that in all types of past verbs, except for the subjunctive past verb, the Leftmost(cli) constraint is unrivaled, although in the compound past tense, the ranking of the constraints is different with simple past. In the past participle, in order to determine the optimal position of the clitic, the NonInitial(cli) constraint has the highest rank and its violation is fatal. Therefore, the competition between the constraints in this dialect shows that the clitics for selecting the host in past participle use all three positions, which shows the flexibility of this dialect in determining clitics in past tense verbs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Optimality Theory
  • constraint
  • clitic
  • past verb
  • Se-Qal&rsquo
  • a dialect
الله‌ویسی آذر، قادر، وحید غلامی و امید ورزنده (1400). واژه‌بست‌های ضمیری کردی موکری در گروه حرف اضافه: رویکرد بهینگی. مجله پژوهش‌های زبانی، 12(2)، 57.
الله‌ویسی آذر، قادر، وحید غلامی، صادق محمدی بلبان‌آباد و امید ورزنده (1401). توزیع پی‎بست‌های ضمیری کردی موکری در گروه فعلی در چارچوب نظریة بهینگی. فصلنامه علمی زبان‌پژوهی، 14(45)، صص. 205-177.
بی‌جن‌خان، محمود (1394). واج‌شناسی نظریة بهینگی. سمت: تهران.
دبیرمقدم، محمد (1393). زبان‌شناسی نظری. سمت: تهران.
دبیرمقدم، محمد (1392). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی. تهران: سمت.
راسخ‌مهند، محمد (1389). واژه‌بست‌های فارسی در کنار فعل. پژوهش‌های زبان‌شناسی، 2(2)، صص. 75-85.
ریاحی، عباس. (1399). بررسی ساخت فعل ماضی در گویش سه‌قلعه و مقایسة آن با فارسی میانه. مجلة زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، 11.
زاهدی، کیوان، محمد خلیقی، زهرا ابوالحسنی‌ چیمه و ارسلان گلفام (1391). ضمیر بازیافتی در زبان فارسی. پژوهش‌‌های زبان و ادبیات تطبیقی (جستارهای زبانی)، 3(3)، صص. 101-121.
شقاقی، ویدا. (1374). واژه‌بست چیست؟ آیا چنین مفهومی در زبان فارسی کاربرد دارد؟. مجموعه مقالات سومین کنفرانس زبان‌شناسی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
فیروزیان‌پور اصفهانی، آیدا (1393). بررسی فرآیندهای واجی در گفتار کودکان ناشنوای کاشت حلزون‌شده بر اساس چارچوب نظریۀ بهینگی. رسالۀ دکتری. مشهد: دانشگاه فردوسی.
قربان‌پور، امیر (1393). پارامتر جایگاه هسته در زبان فارسی: رویکرد نظریة بهینگی. مجله علم زبان، 2(3)، صص. 144-129.
صراحی، محمدامین و بتول علی‌نژاد (1392). رده‌شناسی واژه‌بست در زبان فارسی. مجله زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان. 5 (1)، صص. 103-130.
مزینانی، ابوالفضل (1387). بررسی پی‌بست‌های ضمیری گویش مزینانی در قیاس با فارسی میانه. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
مزینانی، ابوالفضل و شهلا شریفی (1394). بررسی نظام واژه‌بستی ضمیری در تاریخ زبان فارسی و علل تحول آن. دوماهنامه جستارهای زبانی، 6 (25)، صص. 275-305.
مشکوه‌الدینی، مهدی (1384). دستور زبان فارسی: واژگان و پیوندهای ساختی. تهران: سمت.
مفیدی، روح‌الله (1386). تحول نظام واژه‎بستی در فارسی میانه و نو. دستور، ویژه‌نامه فرهنگستان، 3، صص. 133-153.
ناصری، زهره‌سادات. پریا رزم‌دیده (1400). واژه‌بست‌های ضمیری در گویش قاین. مجله زبا‌ن‌شناسی و گویش‌های خراسان، 14(5)، شماره پیاپی 25.
Aikhenvald, A. Y. (2002). Typological parameters for the study of clitics, with special reference to Tariana. Word: A cross-linguistic typology, 42-78.
Anderson, S. R. (2005). Aspects of the theory of clitics (Vol. 11). Oxford University Press, USA.
Anderson, S. R. (1994). How to pul your clitics in their place, or, Why the best account of Second-Position phenomena may be a nearly optimal one.
Bickel, B., & Nichols, J. (2007). Inflectional morphology. Language typology and syntactic description3(2), 169-240.
Crystal, D. (2008). A Dictionary of linguistics and phonetics (6. argit). Malden.
Katamba, F. (1993). Morphology. London: McMillan Press LTD.
Klavans, J. L. (1985). The independence of syntax and phonology in cliticization. Language, 95-120.
Prince, A., & Smolensky, P. (2004). Optimality Theory: Constraint interaction in generative grammar. Optimality Theory in phonology: A reader, 1-71.
Spencer, A. (1991). Morphological Theory: An introduction to word structure in generative grammar. Cambridge: Cambridge University Press.
Wackernagel, J. (1892). Über ein Gesetz der indogermanischen Wortstellung. Indogermanische Forschungen1, 333.
Zwicky, A. (1977). On Clitics ‘, Bloomington: Indiana University Linguistics Club. Search in.
Zwicky, A. M. (1985). Clitics and particles. Language, 283-305.