واژه بست در گویش کُندازینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش تاریخ، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 پژوهشگر آزاد

چکیده

هدف از نگارش این مقاله بررسی و توصیف واژه‌­بست‌های گویش کُندازینی است. کُندازی روستایی است کوهستانی و کهن که در دهستان اَبرَج و در بخش دُرودزَن شهرستان مرودشت قرار دارد. گویش کندازینی یکی از گویش‌­های بازمانده از زبان فارسی میانه و گویشی از شاخه غربی-جنوبی زبان‌­های ایرانی نو است که با گویش­‌های دشتکی، امامزاده اسماعیلی، کوهمَره‌­ای/ کُهمَره‌­ای، اردکانی، خلاءری، قَلاتی، لارستانی، دَوانی و دشتی و پاره­ای دیگر از گویش‌هایی شباهت و همانندی‌­هایی دارد که دارای ساخت کنایی هستند. در این پژوهش، نخست هفت آزمون از آزمون‌­های زوئیکی و پولوم (1983) که شقاقی (1374) برای بررسی و طبقه‌بندی تکواژهای وابسته در زبان فارسی اقتباس کرده است، در گویش کندازینی به کار گرفته می‌شوند. سپس انواع واژه­‌بست در گویش کندازینی مشخص و هر واژه‌­بست در چند جمله نمونه، آورده می‌شود. همچنین، هر جمله، جداگانه آوانگاری و تحلیل و در صورت نیاز، توضیحاتی برای تغییرات و دگرگونی آوایی و دیگر فرایندهای واژ-واجی در سطح واژه و جمله ارائه می‌شود. شیوة پژوهش در بررسی و مطالعة این گویش، میدانی و کتابخانه­ای است. بر اساس مطالعة صورت‌گرفته، واژه‌بست‌های این گویش عبارتند از ضمیرهای پیوستة شخصی، فعل‌­های پی­بستی، نشانة مفعولی صریح، نشانة معرفه، نشانة نکره، نشانة اضافه، نشانة متمم‌­ساز، نشانة هم‌پایگی، صورت مخفف قید افزایشی هم، نشانة تأکیدی. ضمیرهای پیوسته واژه‌­بست­های فاعلی نقش مطابقه را در جمله­ ایفا می‌­کنند. داده‌­های زبانی این گویش می‌تواند پرتویی بر دانش ایران‌شناسی، شناخت و مطالعه زبان­‌های ایرانی و پژوهش‌­های رده‌­شناسی باشد. در این پژوهش، 16 نفر گویشور مرد و 4 گویشور زن در گروه­‌های سنی 30 تا 80 ساله از افراد بی­سواد، کم‌­سواد و باسواد در گردآوری پیکرة زبانی همکاری داشته‌اند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Clitics in Kondazini Dialect

نویسندگان [English]

  • Solyman Heidari 1
  • Nezam Emadi 2
1 Shiraz University
2 Independent Researcher
چکیده [English]

Clitics in Kondazini Dialect

Abstract

The article aims to determine and investigate the clitics of Kondazini dialect. Kondazi is a mountainous village in the subdistrict of Abarj in the western north of Marvdasht city. Kondazi dialect is actually a survived dialect of Sassanid Pahlavi/ Middle Persian and belongs to the southwestern branch of New Iranian Languages. There are some similarities between Kondazi dialect and Emamzadeh-esmaeili, Dashtaki, Khollari, Qalati, Ardakani, Davani, Dashti and the dialects of Larestani language, Kohmare regions and some other dialects which have ergative structure. This study was done through a descriptive analytic method based on a corpus of data of various sentences and a pattern of Shghaghi (1995) adopted from Zwicky and Pullum (1983). According to the pattern, first seven tests have been applied to examine and classify the dependent morphemes which have been used in Kondazini dialect. The data was collected by recording the free speech, conversations, interviews and asking sentences in different tenses and structures from 16 males and 4 females of elders, middle aged illiterate and literate of native speakers. The results of this research show that the clitics of Kondazini dialect include: pronominal clitics, enclitic verbs, object marker =o, complement marker =e, conjunction =o, contracted form of adverb =am (also/too), definite marker =o, indefinite marker =i, Ezafe marker =e and emphasis marker =â. The conclusions of this research can shed light on Iranian studies, typology of Iranian languages and ethnology.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "
  • Iranian languages
  • dialect
  • clitic
  • Kondazi
  • Kondazini"
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1376). دستور زبان فارسی2. تهران: موسسه فرهنگی فاطمی.
بی­جن­خان، محمود و وحیده ابوالحسنی‌­زاده (1390). شواهد واجی برای گروه واژه­‌بست در سلسله مراتب نوایی زبان فارسی امروز. زبان و زبان­شناسی، 15، صص. 27-41.
پاپلی یزدی، محمدحسین و نسرین احمدیان شالچی (1367). فرهنگ آبادی­ها و مکان­های مذهبی کشور. مشهد: بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
حسینی فسایی، میرزا حسن (1367). فارسنامه ناصری. تصحیح و تحشیه منصور رستگار فسایی.  تهران: امیر کبیر.
راسخ­مهند، محمد (1388). نگاهی رده­شناختی به پی­‌بست­های ضمیری در زبان تاتی. پژوهش­های زبان‌شناسی، 1(1)، صص. 1-10.
راسخ‌­مهند، محمد (1389). واژه‌­­­بست­های فارسی در کنار فعل.  پژوهش­های زبان‌شناسی، 2 (2)، صص. 75-85.
زمردیان، رضا (1379). راهنمای گردآوری و توصیف گویش‌ها. مشهد: دانشگاه فردوسی.
سلامی، عبدالنبی (1399). گنجینه گویش‌­شناسی فارس (دفتر هشتم). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
شقاقی، ویدا (1374) واژه­‌بست چیست؟ آیا در زبان فارسی چنین مفهومی کاربرد دارد؟. در مجموعه مقاله­های سومین کنفرانس زبان‌شناسی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی، (5-6 اسفند 1997) به کوشش یحیی مدرسی و محمد دبیرمقدم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دانشگاه علامه طباطبایی، صص. 141- 157.
شقاقی، ویدا (1392). وند گروهی. زبان و زبان­شناسی، 9 (17)، صص. 1-26.
صراحی، محمد امین و بتول علی­‌نژاد (1392). «رده‌­شناسی واژه‌­بست در زبان فارسی». زبانشناسی و گویش­های خراسان، 5 (8)، صص. 103-133.
عبدالملکی، حسین (1385). واژه­‌بست تصغیر و معرفه در زبان فارسی. زبان­شناسی، 41 و 42، صص. 97-105.
عمادی، نظام (1384). گویش کُندازی. شیراز: کوشامهر.
عمادی، نظام (1398). واژه­نامه الفبایی-موضوعی گویش گله­داری. شیراز: فرخ­پی.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1399). راهنمای گردآوری گویش­ها برای گنجینه گویش­های ایرانی. https://apll.ir))
فره­وشی، بهرام (1353). زبان­ها و گویش­های ایرانی. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، (83 و 84)، صص. 41-52.
کریستن­سن، آرتور (1367). ایران در زمان ساسانیان. ترجمه رشید یاسمی. تهران: امیرکبیر.
کلباسی، ایران (1371). ساخت اشتقاقی واژه در زبان فارسی امروزه. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
کلباسی، ایران (1376). راهنمای گردآوری گویش‌های ایرانی. یاد بهار (مجموعه مقالات). تهران: آگاه.
کیا، صادق (1340). راهنمای گردآوری گویش­ها، تهران: اداره فرهنگ عامه.
گوهری، حبیب، مهدی مهدی­زاده، غلامحسین کریمی­دوستان و طیبه خوشبخت (1399). واژه­بست در کردی کلهری ایلامی. زبا‌‌‌ن‌شناسی گویش­های ایرانی، 5 (1)، صص. 25-51.
محمودی بختیاری، بهروز، ایوب اسماعیل‌­نژاد نودهی، نرجس­بانو صبوری و زهرا ابوالحسنی چیمه (1400). واژه‌بست­های زبان گیلکی: مطالعه‌­ای رده‌­شناختی. جستارهای زبانی. 12(4) (64)، صص. 227-263.
مشکوه­‌الدینی، مهدی (1384). دستورزبان فارسی (واژگان و پیوندهای ساختی). تهران: سمت.
مفخم پایان، لطف­اله و ایراندخت یزدی (1339). فرهنگ آبادی­های ایران. تهران: فردوسی.
میرزایی، موسی، بهزاد رهبر و محمدرضا اروجی (1399). واژه­بست در گویش طالقانی. زبان‌شناسی گویش­های  ایرانی، 5 (1)، صص. 227-249.
نغزگوی گهن، مهرداد (1389). از واژه­‌بست تا وند تصریفی. بررسی تحول تاریخی بعضی واژه­‌بست­های فارسی جدید. دستور، ویژه­نامه فرهنگستان، (6)، صص. 77-99.
واحدی لنگرودی، محمدمهدی و شیرین ممسنی (1384). بررسی پی­‌بست­های ضمیری در گویش دلواری. گویش‌شناسی، 3 (1)، صص. 64-81.
Aikhenvald, A. Y. (2002). Typological parameters for the study of clitics, with special reference to Tariana. Word: A cross-linguistic typology, 42-78.
Anderson, S. R. (1998). Inflection. In F. Katamba (Ed.) Morphology: Critical Concepts in Linguistics. Vol 2. London & New York: Routleldge
Bickel, B. and J. Nichols (2007). Inflectional Morphology. pp. 169-240 of Language typology and syntactic description, V. III: Grammatical categories and the lexicon. edited by Timothy Shopen. Cambridge: Cambridge University Press.
Börjars, K., & Harries, P. (2008). The clitic-affix distinction, historical change, and Scandinavian bound definiteness marking. Journal of Germanic Linguistics20(4), 289-350.
Emadi, N. (2016). The phonology of Marvdashti dialect. Iranian Studies49(3), 405-433.
Gerlach, B. (2002). Clitics between syntax and lexicon. Clitics between Syntax and Lexicon, 1-294. Philadelphia: John Benjamin Publishing Company.
Lecocq, J. P. (1989). The dialects of Southwestern of Iran. in Compendium Linguarum Iranicarum. Wiesbaden: Ludwig Reichert Verlag.
Piontek, J. (2011). Clitics: Features and usage. Göttingen: GRIN Publishing.
Katamba, F. & J. Stonham (2006). Morphology. London: Palagrave Mcmillan.
Klavans, L. J. (1985) The independence of syntax and phonology in cliticization. Language, 61, 95-120.
Kolakovic, Z. & others (2022). Clitics in the wild. Berlin: Language Science Press.
Morgenstierne, G. (1960). Stray notes on Persia dialects in Norsk Tidsskrift for  Sprogvidenskap (NTS). Oslo: 121-140.
Nübling, D. (1992). Klitika im Deutschen. Tübingen: Gunter Narr Verlag Tübingen.
Riemsdijk, V . H. (1999). Clitics in the languages of Europe. Berlin: Mouton de Gruyter
Spencer, A & R. A. Luís (2012). Clitics: An introduction. New York: Cambridge University Press.
Zwicky, A. & G. Pullum. (1983). Cliticisation vs. inflectionl. Language, (59), pp. 502-513.
Zwicky, A. (1985). Clitics and particles. Language, (61), 283-305.