ترکیب‌های برون‌مرکز در زبان لکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان، خرم‌آباد، لرستان، ایران.

چکیده

ترکیب از مهم‌ترین فرایندهای واژه‌سازی در زبان‌های جهان است که برای آن طبقه‌بندی‌های مختلفی ارائه شده‌اند و تحلیل ساختاری و معنایی آن همواره مورد توجه پژوهشگران حوزۀ صرف بوده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی انواع ترکیب‌های برون‌مرکز در زبان لکی است. در این راستا، ساختار صرفی انواع ترکیب‌های برون‌مرکز و اجزای تشکیل‌دهندۀ آن‌ها بررسی خواهد شد.
داده‌های پژوهش شامل ترکیب‌های برون‌مرکزی است که از گفتار روزمرۀ گویشوران لکی در محیط خانواده، محیط کار و جامعۀ اطراف پژوهشگر و همچنین از کتاب دوجلدی «فرهنگ و واژه‌نامۀ لکی» استخراج شده‌اند. این داده‌ها براساس طبقه‌بندی بائر (2017) تحلیل شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که همۀ انواع ترکیب‌های برون‌مرکز در طبقه‌بندی بائر (2017) شامل بهووریهی، ترکیبی، هم‌پایه‌، تحول‌یافته و استعاری در زبان لکی نیز یافت می‌شود. اما، تنوع ساختاری ترکیب‌های برون‌مرکز بهووریهی و ترکیبی به ‌مراتب بیش از سه نوع دیگر است. یکی از ویژگی‌های مهم ترکیب‌های برون‌مرکز در زبان لکی، بسامد بالای نام اندام‌های بدن انسان و حیوانات است که این موضوع ریشه در سبک زندگی مردم لک‌زبان دارد. زندگی این مردم از قدیم‌ مبتنی بر کشاورزی و دامداری بوده و برای انجام امور روزمره بیش‌ترین استفاده را از اندام‌هایی مانند دست و پا داشته‌اند. به عبارت دیگر، بدن‌مندی و اندام‌ها و فعالیت‌های بدنی نقش بارزی در ساخت ترکیب‌های برون‌مرکز در زبان لکی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Exocentric Compounds in Laki Language

نویسنده [English]

  • Faranak Naderi
چکیده [English]

Background and Aim: compounding is one of the major processes of word formation in the world language. Formal and semantic examination of compound words has always been one of the main concerns of reaserchers of morphology. The present article aims to find and analyze exocentric compounds in the Laki language based on Bauer (2017).
Method: The research data include endocentric compounds collected from two sources: first, the daily speech of Laki speakers by the researcher and second, the two-volume book of ‘Laki Dictionary’ (Kiyani Kolivand, 2011). The data, then, are analyzed based on Baur’s (2017) classification.
Results: The findings of the research show that all types of exocentric compounds in Baur’s (2017) classification, including bahuvrihi, synthetic, coordinative, exocentricity by language change or social change, and metaphorical are found in Laki language, but the structural diversity of bahuvrihi and synthetic exocentric compounds is more than the other three types.
Conclusion: One of the important features of excentric compounds in Laki language is the high frequency of the names of human and animal body parts in them. In other words, embodiment and bodily organs and activities play a significant role in making exocentric compounds in Laki language.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Compounding
  • Compound Words
  • Word Formation
  • Exocentric Compound
  • Laki Language
آزادپور، رضا (1392). گویش لکی: آواشناسی، دستور، واژگان. قم: نگاران نور.
ایزدپناه، حمید (1391). فرهنگ لکی. تهران: اساطیر.
دبیرمقدم، محمد (1393). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی، جلد 2. تهران: سمت.
طباطبائی، سیدعلاءالدین (1382). اسم و صفت مرکب در زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
عزیزی، زینب (1394). بررسی فرایندهای واژه‌سازی در گویش لکی بر اساس نظریۀ زایشی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، سنندج: دانشگاه کردستان.
غلامی، بهادر (1395). فرهنگ باساک: ریشه‌شناسی واژگان زبان لکی. خرم آباد: پراکنده.
کیانی کولیوند، کریم (1390). فرهنگ و واژه‌نامۀ لکی (فرهنگ کیان). دو جلد. خرم‌آباد: سیفا.
Aronoff, M. (1976). Word formation in generative grammar. Cambridge: MIT Press.
Bauer, L. (1983). English word formation. New York:  Cambridge University Press.
Bauer, L. (2008). Exocentric compounds. Morphology, 18:51–74.
Bauer, L. (2017). Compounds and compounding. Cambridge: Cambridge University Press.
Booij, G. (2007). The grammar of words: An introduction to linguistic morphology (2nd ed.). Oxford: Oxford University Press.
Fabb, N. (1998). Compounding. in A. Spencer and A.M. Zwicky (eds). The handbook of morphology (pp. 66-83). Oxford: Black well.
Haspelmath, M. (2002). Unerstanding morphology. London: Arnold
Katamba, F. (1993). Morphology. Macmillan: Macmillan Press LTD.
Lieber, R. W. (1980). The organization of the lexicon. Doctoral dissertation. MIT.
 
دوره 7، شماره 2
ویژه همایش ملی زبا‌ن‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران دانشگاه بیرجند
اسفند 1401
صفحه 169-186
  • تاریخ دریافت: 03 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 03 مرداد 1402