ثبات یا تغییر اصطلاحات خویشاوندی در اثر تماس زبانی: مطالعة موردی در چند روستای دوزبانة خراسان دهة 50

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

چکیده

در این پژوهش تأثیر تماس زبانی در قرض­گیری اصطلاحات خویشاوندی در چند روستای دوزبانۀ خراسان دهۀ 50 بررسی می‌شود. داده­های زبانی پژوهش از بخش واژگان پرسشنامۀ اطلس زبانی ایران استخراج شده‌اند که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در حال تدوین است. داده­های زبانی 9 آبادی دو زبانه در بخش احمدآباد شهرستان مشهد مورد مطالعه قرار گرفته­اند. در هر یک از این آبادی‌ها، یکی از زبان­های ترکی، بلوچی، عربی و ترکمنی در کنار زبان فارسی رایج است. پیکرۀ پژوهش 153 واژه دارد و از تجمیع معادل­های گویشی 17 اصطلاح خویشاوندی موجود در پرسشنامه در چهار زبان مورد بررسی به دست آمده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد بر خلاف نظر عمدۀ پژوهش­گران پیشین، در آبادی­های مورد مطالعه قرض‌گیری در حوزۀ اصطلاحات خویشاوندی نیز صورت می‌گیرد. میزان قرض­گیری در این اصطلاحات در تماس هر یک از زبان‌های مورد اشاره با فارسی متفاوت ولی جهت آن همواره از فارسی به هر یک از زبان­های مورد بررسی بوده است. علاوه بر این، نتایج تحلیل داد­ه­ها از نظر ساخت‌واژی و معنایی نشان می­دهند که میزان قرض‌گیری اصطلاحات خویشاوندی بسیط نسبت به مرکب بیشتر و از لحاظ طبقه‌بندی سببی/  نسبی، قرض‌گیری اصطلاحات خویشاوندی سببی بیش از نسبی است. همچنین از نظر طبقه‌بندی این اصطلاحات به درجۀ یک/ دو میزان قرض‌گیری درجۀ دو بیش از درجۀ یک است. در بین چهار زبان ترکی، بلوچی، عربی و ترکمنی، زبان ترکی بیش‌ترین و زبان ترکمنی کم‌ترین میزان قرض‌گیری را نشان می­دهد. در دو زبان عربی و بلوچی میزان قرض‌گیری در واژگان خویشاوندی در حد میانۀ این دو و تقریباً به میزان مشابه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Stability or change of kinship terms as a result of language contact: a case study in several bilingual villages of Khorasan in the 1950s.

نویسندگان [English]

  • Pooneh Mostafavi
  • Faryar Akhlaghi
دوره 7، شماره 2
ویژه همایش ملی زبا‌ن‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران دانشگاه بیرجند
اسفند 1401
صفحه 135-155
  • تاریخ دریافت: 03 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 03 مرداد 1402
  • تاریخ اولین انتشار: 03 مرداد 1402