ثبات یا تغییر اصطلاحات خویشاوندی در اثر تماس زبانی: مطالعة موردی در چند روستای دوزبانة خراسان دهة 50

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

چکیده

در این پژوهش تأثیر تماس زبانی در قرض­گیری اصطلاحات خویشاوندی در چند روستای دوزبانۀ خراسان دهۀ 50 بررسی می‌شود. داده­های زبانی پژوهش از بخش واژگان پرسشنامۀ اطلس زبانی ایران استخراج شده‌اند که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در حال تدوین است. داده­های زبانی 9 آبادی دو زبانه در بخش احمدآباد شهرستان مشهد مورد مطالعه قرار گرفته­اند. در هر یک از این آبادی‌ها، یکی از زبان­های ترکی، بلوچی، عربی و ترکمنی در کنار زبان فارسی رایج است. پیکرۀ پژوهش 153 واژه دارد و از تجمیع معادل­های گویشی 17 اصطلاح خویشاوندی موجود در پرسشنامه در چهار زبان مورد بررسی به دست آمده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد بر خلاف نظر عمدۀ پژوهش­گران پیشین، در آبادی­های مورد مطالعه قرض‌گیری در حوزۀ اصطلاحات خویشاوندی نیز صورت می‌گیرد. میزان قرض­گیری در این اصطلاحات در تماس هر یک از زبان‌های مورد اشاره با فارسی متفاوت ولی جهت آن همواره از فارسی به هر یک از زبان­های مورد بررسی بوده است. علاوه بر این، نتایج تحلیل داد­ه­ها از نظر ساخت‌واژی و معنایی نشان می­دهند که میزان قرض‌گیری اصطلاحات خویشاوندی بسیط نسبت به مرکب بیشتر و از لحاظ طبقه‌بندی سببی/  نسبی، قرض‌گیری اصطلاحات خویشاوندی سببی بیش از نسبی است. همچنین از نظر طبقه‌بندی این اصطلاحات به درجۀ یک/ دو میزان قرض‌گیری درجۀ دو بیش از درجۀ یک است. در بین چهار زبان ترکی، بلوچی، عربی و ترکمنی، زبان ترکی بیش‌ترین و زبان ترکمنی کم‌ترین میزان قرض‌گیری را نشان می­دهد. در دو زبان عربی و بلوچی میزان قرض‌گیری در واژگان خویشاوندی در حد میانۀ این دو و تقریباً به میزان مشابه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Stability or change of kinship terms as a result of language contact: a case study in several bilingual villages of Khorasan in the 1950s.

نویسندگان [English]

  • Pooneh Mostafavi
  • Faryar Akhlaghi
بیتس، دانیل و فرد پلاگ (1375). انسان‌شناسی فرهنگی. ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: علم.
ذوالفقاری، سیما (1381). واژه­های قرضی بررسی زبانی-اجتماعی در سه شهر اهواز و آبادان و مسجد سلیمان. نشریه نامه فرهنگستان. (20)، صص. 120-130.
صفوی، کورش (1374). واژه­های قرضی در زبان فارسی. نشریه نامه فرهنگ. (19)، صص. 96-111.
علی­زاده، علی (1382). پدیده قرض­گیری در زبان. نشریه ادبیات و علوم انسانی (دانشگاه بیرجند). (3)، صص. 137-148.
Bloomfield, L. (1933). Language. New York: Holt, Rinehart and Winston. 
Bowden, J. (2005). Lexical borrowing. Encyclopedia of linguistics. Edited by Philipp Strazny. New York: Fitzroy Dearborn
Bussmann, H. (1998). Routledge dictionary of language and linguistics. Teylor & Francis.
Capuz, J. G. (1997). Towards a typological classification of linguistic borrowing (Illustrated with Anglicisms in Romance languages). Revista alicantina de estudios ingleses 10: 81-94
Clyne, M. (1967). Transference and triggering. The Hague.
Clyne, M. (1987). Grammatical constraints on code-switching–how universal are they?. Linguistics, 25, 739–64.
Clyne, M. (2003). Dynamics of language contact. Cambridge: CUP.
Crystal, D. (2008 [1980]). A Dictionary of linguistics and phonetics. Oxford: Blackwell.
Filppula, M., K. Juhani and H. Paulasto. (2008), English and Celtic in contact. Routledge.
Grosjean, F. (1988). Exploring the recognition of guest words in bilingual speech. Language and Cognitive Processes, 3: 233–274.
Grosjean, F. (1995) A psycholinguistic approach to code-switching: the recognition of guest words by bilinguals. In L. Milroy & P. Muysken (eds.): 259–275.
Grosjean, F. (1997) Processing mixed language: issues, findings, and models. In A. de Groot & J.F. Kroll (eds.) Tutorials in bilingualism. Psycholinguistic perspectives: 225–254. Lawrence Erlbaum.
Hasplemath, M. (2008). Loanword typology: Steps toward a systematic cross-linguistic study of lexical borrowability. In: Thomas Stolz, Dik Bakker & Rosa Salas Palomo (eds.), Aspects of language contact: New theoretical, methodological and empirical findings with special focus on Romancisation processes. Berlin: Mouton de Gruyter.
Haugen, E. (1950). The analysis of linguistic borrowing. Language, 26: 210–231.
Haugen, E. (1953). The Norwegian language in America: A study in bilingual behavior. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Hock, H. H. & B. D.Joseph (1996). Language history, language change, and language relationship: An introduction to historical and comparative linguistics. Mouton de Gruyter.
Johanson, L. (1993). Code-copying in immigrant Turkish. In G. Extra & L. Verhoeven (eds.) Immigrant languages in Europe: 197–221. Multilingual Matters.
Matras, Y. (2009). Language contact. Cambridge University Press.
McMahon, A. (1994). Understanding language change. Cambridge University Press.
Morgan, L. H. (1871). Systems of consanguinity and affinity of the human family. Washington: The Smithsonian Institution.
Murdoch, G. P. (1949). Social structure. 10th Printing (1965). New York: The Macmillan Company.
Müller, F. M. (1875). Lectures on the science of language. Vol. 1. New York: Scribner, Armstrong.
Myers-Scotton, C. (2002). Contact linguistics. Oxford: Oxford University Press.
Paul, H. (1886). Prinzipien der Sprachgeschichte. Halle: Max Neimeyer.
Pericliev, V. (2013). Componential analysis of kinship terminology. Palgrave Macmillan.
Poplack, S. (1980). Sometimes I’ll start a sentence in Spanish Y TERMINO EN ESPANOL: toward a typology of code-switching. Linguistics 18: 581–618.
Poplack, S. & M. Meechan (1995). Patterns of language mixture: nominal structure in Wolof-French and Fongbe-French bilingual discourse. In L. Milroy & P. Muysken (eds.): 199–232.
Romaine, S. 1995. Bilingualism. 2nd ed. Oxford: Blackwell.
Sapir, E. (1921). Language. New York: Harcourt, Brace and World.
Schmidt, J. (1872). Die Verwantschaftsverhaltnisse der indogermanischen Sprachen. Weimar: H.bohlau.
Schuchardt, H. (1884). Slawo-deutsches und Slawo-italienisches. Graz: Leuscher and Lubensky.
Swadesh, M. (1952). Lexicostatistic dating of prehistoric ethnic contacts. Proceedings of   the American philosophical society, Vol. 96, 452–463.
Thomason, S. G. and T. Kaufman (1988). Language contact, creolization, and genetic linguistics. Los Angeles: University of California Press.
Thomason, S. G. (2001). Language contact an introduction. Edinbergh: Edinbergh University Press.
Thomason, S. G. (2006). Language change and language contact. The Encyclopedia of language and linguistics.2nd ed. Elsevier Publition. pp.339-346.
Thomason, S. G. (2010). Contact explanations in linguistics. The handbook of language contact. Edited by Reymond Hickey. Oxford: Blackwell.
Treffers-Daller, J. (2010). Borrowing. In M., Östman, J. O. and Verschueren,J. (eds.) Variation and change: pragmatic perspectives. Handbook of pragmatics highlights (6). Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins, pp.17-35.
Van Coetsem, F. (1988). Loan phonology and the two transfer types in language contact. Foris.
Weinreich, U. (1953). Languages in contact. Mouton.
Winford, D. (2003). An introduction to contact linguistics. Oxford: Blackwell.
دوره 7، شماره 2
ویژه همایش ملی زبا‌ن‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران دانشگاه بیرجند
اسفند 1401
صفحه 135-155
  • تاریخ دریافت: 03 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 03 مرداد 1402