بررسی واج‌شناختی گویش بیرجند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

هدف از نگارش این پژوهش تحلیل نظام واجی گویش بیرجند است. بسیاری از داده­های پژوهش از دو منبع واژه­نامۀ گویش بیرجند (رضایی، 1373) و بررسی گویش بیرجند (رضایی، 1377) جمع­آوری و براساس نوع فرایند دسته بندی شده­اند. آوانویسی­ها با استفاده از نمادهای بین­المللی IPA نوشته ­شده­اند. مبانی نظری از جمله «تناوب­های واجی، دو سطح بازنمایی، اصل توالی رسایی، قانون مجاورت هجا، و...» در تحلیل داده­ها مورد ملاحظه قرار گرفته­اند. برای اطمینان از روند درست تحلیل، صورت برخی از واژه­ها با آثار بازمانده از دوره­های باستان و میانه مقایسه­ شده‌اند. یافته­ها نشان می­دهد که در تحلیل داده­ها، عوامل تاثیرگذار مانند: الف. موقعیت یک واحد واجی در ساخت هجا، ب. نوع و جایگاه هجا در واژه، ج. تاثیر واحدهای واجی مجاور بر یکدیگر، موجب تولید واج‌گونه­های متعدد شده است که به تفصیل در متن مقاله بیان خواهدشد. به عنوان نمونه، در واژۀ یک هجایی «باد» که در هستۀ آن واکۀ «پسین و افتاده» وجود دارد، با افزودن پسوند و افزایش به دو هجا به صورت «بادی»، واکۀ «پسین و افتاده»، به صورت واکۀ «پیشین، افتاده و کشیده» تولید می­شود، به طوری که این دو واکه همواره در توزیع تکمیلی با یکدیگر قرار دارند. برخی از نتایج منحصر به فرد این گویش شمارش متفاوت اعداد مرکب پیوندی در مقایسه با فارسی معیار است. همچنین، واکه­های میانی معروف به مجهول یایی و واوی متعلق به دورۀ میانه، هنوز در این گویش فعال هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Phonological study of Birjand dialect

نویسنده [English]

  • Aliyeh K.Z.Kambuziya
Linguistics Department, Faculty of Humanitis, Tarbiat Modares Universit,, Tehran, Iran.
آرلاتو، آ. (1384). درآمدی بر زبان­شناسی تاریخی. ترجمۀ یحیی مدرسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
حق‌شناس، علی محمد (1378).  آواشناسی (فونتیک). تهران: آگاه.
رضایی، جمال. (1373). واژه­نامۀ گویش بیرجند. به اهتمام و هزینۀ دکتر محمود رفیعی. تهران: روزبهان.
رضایی، جمال. (1377). واجشناسی-دستور بررسی گویش بیرجند. تهران: هیرمند.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385). واج‌شناسی (رویکردهای قاعده‌بنیاد)، تهران: سمت.
هایمن، ل. ام. (1368).  نظام آوایی زبان، نظریه و تحلیل، ترجمۀ یدالله ثمره، تهران: فرهنگ معاصر.
Baerquest, D. A. (2001). Phonological analysis: A functional approach. 2nd Ed. Texas: SIL International.
Catford, J. C. (1988). A practical introduction to phonetics. Oxford: Clarendon Press.
Crystal, D. (1992). An encyclopedic dictionary of language and languages. Malden, MA: Blackwell Publishing.
Goldsmith, J. (1990). Autosegmental and metrical phonology. Oxford: Basil Blackwell.
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in generative grammar. UK: Blackwell publishing.
Ladefoged, P. (1982). A course in phonetics. New York: Harcourt Brace Jovanivich.
 
دوره 7، شماره 2
ویژه همایش ملی زبا‌ن‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران دانشگاه بیرجند
اسفند 1401
صفحه 123-134
  • تاریخ دریافت: 03 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 03 مرداد 1402