بررسی زبان‌شناختی گویش طایفۀ مرزنشین بهلولی در خراسان جنوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 استادیار گروه زبان انگلیسی و زبان‌شناسی دانشگاه بیرجند، خراسان جنوبی، ایران.

چکیده

طایفۀ بهلولی یکی از طوایف عشایری در برخی مرزهای ایران است که در مناطقی از کشور پراکنده­اند. در این پژوهش گویش بهلولی­های ساکن مرز شرقی استان خراسان جنوبی یا به تعبیر خودشان «بَهلوری­ها» از حیث برخی ویژگی­های آوایی- واجی، واژه­های انحصاری و صرف گونه­های فعل در زمان­های مختلف در قیاس با فارسی معیار و گاه بیرجندی بررسی شده است. برای گردآوری داده­ها از روش میدانی- کتابخانه­ای استفاده شده است. پژوهشگران با مراجعه به مناطق مرزی شرق خراسان جنوبی که محل زندگی این عشایر مرزنشین است، سعی کردند ساخت­های زبانی موردنظر خود را عمدتاً به‌ صورت ناآگاهانه از مصاحبه با 5 مرد و 5 زن بومی بالای 50 سال استخراج کنند و از طریق گفت‌وگو و ضبط داده­ها و نهایتاً تکمیل پرسشنامه­های معمول گویشی به اطلاعات مورد نظر دست یابند. با بررسی نتایج داده­ها مشخص شد که کشش واکه­ای در گویش طایفۀ بهلولی خراسان جنوبی همچون گویش بیرجندی وجود داشته و ممیز معنا است. همچنین تنوعی از واکه­های مرکب در این گویش قابل ردیابی است. از نظر واژگانی نیز مشخص شد که بین واژه­های اختصاصی گویش بهلولی با متناظر آن‌ها در فارسی معیار تفاوت­های قابلی وجود دارد. ضمناً ساخت آینده و گذشته در گویش بهلولی از تنوعات موجود در گویش بیرجندی بهره­ای ندارد و به فارسی معیار نزدیک­تر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Linguistic study of the dialect of the Bahloli border tribe in South Khorasan

نویسندگان [English]

  • Seyed Mojtaba Hosseini 1
  • Mohammad Amin Nasseh 2
1
2
حبیبی مود، زهرا (1393). بررسی ساختمان فعل و وابسته­های آن در گویش بیرجند. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبائی.
حسن‌زاده، محمدرضا (1397). بررسی آوایی- واژگانی گویش بهلولی در خراسان جنوبی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد. بیرجند: دانشگاه بیرجند.
خزائی، ماهرخ (1374). بررسی و توصیف گویش روستای گزیک از توابع شهرستان درمیان. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. مشهد: دانشگاه فردوسی.
راشد محصل، محمدتقی (1379). گویش بیرجند. مدخل دایره­المعارف جهان اسلام، بنیاد دایره­المعارف اسلامی.
رسته­مقدم، فائزه (1393). بررسی رابطه میان برخی متغیرهای دستوری، واژگانی و کلامی با جنسیت و طبقۀ اجتماعی در شهرستان بیرجند. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
رضایی، جمال (1354). ساختمان و صرف فعل گذشته در گویش کهن هرات و مقایسة آن با ساختمان صرف فعل گذشته در گویش کنونی بیرجند. مجله دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 23 (4)، صص. 100-110.
رضایی، جمال (1373). واژه­نامة گویش بیرجند. تهران: روزبهان.
رضایی، جمال (1377). بررسی گویش بیرجند. تهران: هیرمند.
سایکس، سرپرسی مولزورث (1336) ده هزار میل در ایران (سفرنامه). ترجمة حسین سعادت­نوری. تهران: کتابخانة ابن سینا.
ضابط، فاطمه (1375). بررسی گویش شهرستان بیرجند (بخش خوسف). پایان­نامة کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
عباسی، زهرا (1394). بررسی نمود واژگانی افعال مرکب در گویش بیرجندی. زبان­شناسی و گویش­های خراسان، 7 (13)، صص. 39-60.
علیزاده بیرجندی، زهرا (1389). شناخت تاریخی طایفه بهلولی و تعاملات سیاسی آن‌ها در عصر پهلوی. بیرجند: رزقی.
کلنگی­خواه، زینب (1399). بررسی تطبیقی تنوع ساختمان فعل در گویش بهلولی شهرستان سربیشه با گویش بیرجندی. بیرجند: دانشگاه بیرجند.
گابریل، آلفونس (1371). عبور از صحاری ایران. ترجمة فرامرز نجد سمیعی. مشهد: آستان قدس رضوی.
مهرجوفرد، حسن (1370). بررسی گویش بیرجندی. شیراز: دانشگاه شیراز.
هیل، اف. (1378) نامه­هایی از قهستان. ترجمه محمدحسن گنجی. مشهد: مرکز خراسان­شناسی.
یوسفی، مریم (1388). بررسی توصیفی ساختواژة گویش بیرجندی. پایان­نامة کارشناسی ارشد. زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
دوره 7، شماره 2
ویژه همایش ملی زبا‌ن‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران دانشگاه بیرجند
اسفند 1401
صفحه 43-58
  • تاریخ دریافت: 03 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 03 مرداد 1402