گویش‌شناسی اسامی خاص: رویکردی نوین در مطالعات گویش‌شناسی و نام‌شناسی: (مطالعه موردی: گویش سورانی، گونه‌های سردشتی و بانه‌ای)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

«شاخة میان‌رشته‌ای» گویش‌شناسی اسامی خاص براساس رویکرد تنوع‌گرا و این باور پایه گذاری شد که نام‌ها صرفاً کارکردی ارجاعی ندارند، بلکه حاوی اطلاعاتی در مورد تنوعات جغرافیایی و اجتماعی و نیز هویت فرد هستند. معرفی این رویکرد علمی، هدف پژوهش حاضر است. روش انجام پژوهش توصیفی-تحلیلی است و داده‌های تحقیق به صورت میدانی و با کمک افراد مطلع ساکن در روستاهای مختلف شهرستان‌های بانه و سردشت، دهیارها و معلمان این روستاها و نیز در مواردی با استفاده از اطلاعات و شم زبانی نگارنده گردآوری شده‌اند. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که که بین دو گونة سورانی (سردشتی و بانهای) به لحاظ تلفظ برخی از نام‌های افراد تفاوت وجود دارد. در بررسی نوع نام‌گذاری‌، مشخص شد نام‌گذاری‌ استعاره‌بنیاد با تکیه بر مفاهیم برگرفته از طبیعت در کردی سورانی جایگاه و نقش خاصی دارد. در بخش لقب‌گذاری برای افراد، با بررسی القاب به کار رفته در گونه بانه‌ای مشخص شد ویژگی های ظاهری و رفتاری فرد مبنای لقب‌گذاری می است. در بخش نام‌گذاری‌ حیوانات نیز مشخص شد گویشوران سورانی حیوانات اهلی را بر مبنایی استعاری، مشخصات ظاهری و رفتاری نام‌گذاری‌ می‌کنند. نام‌گذاری‌ اماکن طبیعی در کردی سورانی بر اساس استعاره، مجاز، مشخصات ظاهری و ... و در مورد سکونت‌گاه‌ها بر اساس‎ نام فردی شاخص، همجواری با چشمه‌ها و رودها و... است. بررسی تنوع و گوناگونی زبانی در اسامی خاص در حوزة گویش سورانی نشان داد اسامی خاص می‌توانند از جنبه‌های مختلف از جمله گوناگونی جغرافیایی نام‌گذاری‌، تنوع جغرافیایی در تلفظ نام یکسان، نام‌گذاری‌ استعاره‌بنیاد، لقب‌گذاری برای افراد، نام‌گذاری‌ حیوانات و نام‌گذاری‌ اماکن، شاخص مناسب و موضوع شایان توجهی در گویش‌شناسی باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Dialectology of Proper Names: A New Approach in Dialectology and Onomastics (Case Study: Sorani Dialect, Sardasht and Baneh Varieties)

نویسنده [English]

  • Behzad Ahmadi
Assistant Prof., Department of Linguistics and Foreign Languages, University of Payame Noor, Tehran, Iran
چکیده [English]

Background and Aim: From a variationist perspective and with the idea that names do not merely have a referential function, but also contain information about geographical and social variations, the present study aimed to introduce the interdisciplinary discipline of “Dialectology of Proper Names”.
Method: The research method used in this research was descriptive-analytical and the data were collected in the field with the help of informed people living in different villages of Baneh and Sardasht villagers, teachers in these villages, and also in some cases using the researcher’s information intuition.
Results: The results of the present research showed a difference between the Sardashti and Baneh varieties in terms of the pronunciation of some proper names, which is in line with the differences between these two varieties of Sorani dialect. In examining the type of naming, it was found that metaphor-based naming, relying on concepts derived from nature, has a special place and role in Sorani Kurdish. Regarding nicknaming of people, examining the nicknames used in Baneh variety indicated that a person's appearance and behavioral characteristics could be the basis for nicknames. The animal naming section showed that Sorani speakers name domestic animals based on metaphors, their appearance, and behavioral characteristics. The naming of natural places in Surani Kurdish was based on metaphor, metonymy, appearance characteristics, etc., and in the case of settlements, it was based on the name of a prominent person, proximity to springs and rivers, etc.
Conclusion: Investigating the linguistic variation and diversity of proper nouns in the Surani dialect showed that proper nouns can be used as suitable variation indicators in dialectology, from different perspectives: geographic variation in proper names, geographic variation in the pronunciation of the same name, metaphor-based naming, nicknaming of people, naming animals, and place names
.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dialectology
  • Onomastics
  • Proper names
  • Sorani Kurdish
  • Sardashti variety
  • Baneh variety
احمدی، بهزاد (1396) بررسی نام های خاص در کردی سورانی بر مبنای زبان شناسی اجتماعی شناختی. پایان‌نامه دکتری. تهران: دانشگاه پیام نور.
احمدی‌ورمزانی، سمیرا، و مهدی فتاحی (1398). تحلیل مورایی کشش جبرانی در گویش فارسی کرمانشاهی. مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 7(2)، صص. 1-15.
شرفکندی، عبدالرحمن (1400) فرهنگ کردی-فارسی «هه‌نبانه‌بورینه»، تهران: سروش.
شعبانی، منصور (1399). تمایز میان زبان و گویش: بررسی وضعیت گونۀ گیلکی. زبان‌پژوهی، 12(37)،  صص. 121-148.
علی‌نژاد، بتول، و محمد صدیق زاهدی (1388). تحلیل مورایی کشش جبرانی واکه در گویش کردی سورانی. نشریه پژوهش‌های زبان شناسی، 1 (1). صص. 27-46.
فتاحی، مهدی. (1399). حذف همخوان‌های چاکنایی در نام‌ها در کردی کلهری. فصلنامة مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 8 (31)، صص. 45-56.  
قطره ، فریبا،حمیده پشتوان و مهناز طالبی (1394) رویکرد زیست‌محیطی در پژوهش‌های زبان. زبان‌شناخت، 6 (11). صص. 231-243.
 
Crystal, D. (2008). A dictionary of linguistics and phonetics. Oxford: Blackwell.
Filppula, M., J. Klemola, M. Palander & E. Penttilä (2005). Dialects Across Borders. 11th International conference on methods in dialectology (Methods XI), Joensuu, August 2002. Amsterdam: Amsterdam.
Hickey, R. (2018). Dialectology, philology, and historical linguistics. In C. Boberg, J. Nerbonne, & D. Watt (Eds.), The handbook of dialectology (pp. 23–38). Oxford, UK: Wiley-Blackwell.
Holton, G. (2011). Differing conceptualizations of the same landscape: The Athabaskan and Eskimo language boundary in Alaska. In D. M. Mark, A. G. Turk, N. Burenhult, & D. Stea (Eds.), Landscape in language: Transdisciplinary perspectives (pp. 225–260). Amsterdam: John Benjamins.
Mühlhäuser, P. (2003). Language of environment, environment of language: A course in ecolinguistics. London: Battlebridge.
Sapir, E. (1912). Language and environment. American Anthropologist, 14, 226-242.
Urban, M. (2023). Foggy connections, cloudy frontiers: On the (non-)adaptation of lexical structures. Front. Psychol., 14:1115832.
Urban, M., & S. Moran (2021). Altitude and the distributional typology of language structure: Ejectives and beyond. PLoS One, 16((2):e0245522.).
 
دوره 7، شماره 2
ویژه همایش ملی زبا‌ن‌ها و گویش‌های مناطق مرزی ایران دانشگاه بیرجند
اسفند 1401
صفحه 1-21
  • تاریخ دریافت: 03 مرداد 1402
  • تاریخ پذیرش: 03 مرداد 1402