مطالعة واج‌شناختی گونة سربازی از گونه‌های زبان بلوچی مکرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد‌یار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.

2 استاد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

3 دانش‌آموختة زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

چکیده

زبان‌ها در اثر تحولات تاریخی و پراکندگی‌های جغرافیایی دارای گوناگونی‌های گویشی و لهجه‌ای می‌شوند که مطالعة زبان‌شناختی آن‌ها از نیازهای دانش امروزی بشر می‌باشد. بلوچی مکرانی که از زبان‌های ایرانی غربی است در جنوب سیستان و بلوچستان و شرق هرمزگان صحبت می‌شود. هدف این تحقیق بررسی توصیفی-تحلیلی مشخصه‌های تولیدی-آکوستیکی دستگاه واجی گویش بلوچی سربازی در دستور زایشی و تعیین هویت آن‌ها به کمک الگوی استخراج واج برکوئست (2006) می‌باشد. انگارة منبع/ صافی جهت برخی توضیحات علمی استفاده شده است.  داده‌ها به صورت کتابخانه‌ای و میدانی، از 40 فرد بی‌سواد 30 تا 80 ساله از دهکده‌های گرک، مچان و بندیگان در حومة سرباز سیستان و بلوچستان گردآوری شده‌اند. داده‌ها با فرمت WAV  ضبط و توسط Praat و Excel تحلیل و با الفبای IPA آوا نویسی شدند. یافته‌ها نشان می‌دهند: 1. این گویش دارای 21 همخوان شامل صداهای انسدادی، سایشی، انسایشی، خیشومی، لرزشی، کناری و غلت، 6 واکة ساده و 2 واکة مرکب است. 2. در میان همخوان‌های انسدادی دو همخوان برگشتی یافت می‌شود. 3. نمودار کیفیت واکه‌های به دست آمده تفاوت‌هایی را با نمودار واکه‌های IPA، از جمله پیشین‌شدگی [u] و نشانه‌هایی از خنثی‌شدگی تمایز واجی بین [i] و [e] و بین [u] و [o] نشان می‌دهد. 4. کشش واکه‌ای در این گویش بر خلاف دیگر گویش‌های بلوچی نقش واجی را از دست داده است. این یافته‌ها از اقتصادی‌ترشدن دستگاه واجی سربازی و قرارگرفتن آن در سیر تحولات واکه‌ای خبر می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Phonemic Study of Sarbazi Variant of Makorani Balochi Language

نویسندگان [English]

  • Farideh Okati 1
  • Abbas Ali Ahangar 2
  • Nawaz Balochzahi 3
1 English Dep., Faculty of Literature, Univ, of Zabol
2 English Dep., Faculty of Literature, Univ. of Sistan and Baluchestan
3 MA in Linguistics, Univ. of Sistan and Baluchestan
چکیده [English]

Historical changes and geographical dispersion make languages have different dialects and accents, and their linguistic study is one of the needs of today's human knowledge. Makorani Balochi, which is spoken in south of Sistan and Baluchistan and east of Hormozgan provinces in the south-east of Iran, belongs to the Western Iranian Languages. This research investigates the sound inventory of Makorani Balochi of Sarbazi in the Generative Phonology based on Burquest’s (2006) model of extracting phonemes. Language corpus was obtained from 40 illiterate participants with average of 30 to 80 years old, from three villages of Sarbaz County namely: Garag, Machhan and Bandigan. The data was recorded with WAV format. Having analyzed the intended speech sound by the use of sound analyzing programs of Praat and Excel, the data were transcribed in IPA alphabet 2020. The Source/Filter model was also used for some scientific explanations. Findings of this research indicate that: 1- There are 21 consonants, 6 simple vowels and 2 diphthongs in the sound inventory of this dialect. 2-There are two retroflexes among the plosives. 3- The length of vowels, dissimilar to the other Balochi dialects is not phonemic and has allophonic role. 4- Unlike from cardinal vowels, the vowels quality figure of this dialect shows the tendency of [u] towards fronting process as well as highly probable neutralization of [i] /[e] and [u] /[o] in the future. The findings report course of vowel changes and moving towards having a more economical phonemic system for this variant.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Generative Phonology
  • Makorani Balochi
  • Sarbazi dialect
  • Sound inventory
  • Length
  • Neutralization
آهنگر، عباسعلی، کارینا جهانی، گلناز مدرسی قوامی و فهیمه ساغریچی (1393). بررسی زایشی دستگاه واجی گویش بلوچی سرحدی گرنچین. مطالعات، زبان و گویش‌های غرب ایران،  1 (4)، صص 1-30.
افشار، طاهره، و آمنه امینی پور (1400). بررسی زبان شناختی گونه کردلی از گونه‌های زبان کردی. زبان­شناسی گویش‌های ایرانی، 6 (1). صص. 1-31.
اُرانسکی، یوسیف میخائیلوویچ (1386).  زبان‌های ایرانی: زبان‌های ایرانی نو. چ. 2. مترجم: علی اشرف صادقی . ج. 2. تهران: سخن.
جهاندیده، عبدالغفور (1384). دیوان روانبد: مجموعه اشعار فارسی و عربی و گزیده‌ای از اشعار بلوچی مولوی محمد عبدالله روانبند پیشینی. زاهدان: بام دنیا
ساغریچی، فهیمه (1390) . توصیف نظام واجی گویش بلوچی سرحدی گرنچین در چارچوب واج شناسی زایشی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد.  زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
سوهانی، بهاره (1383). نظام آوایی بلوچی سراوان گونة آبدی بخشان، (رویکردی خطّی و غیر خطّی)، پایان‌نامة کارشناسی ارشد.  تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
محمودزهی، موسی (1393). نمونه‌ای از فرآیند پیشین‌شدگی واکه‌ای در مطالعات تاریخی زبان بلوچی (تبدیل تاریخی u به i). زبان‌شناخت. 1 (5). صص. 171-185.
مشکوه الدینی، مهدی (1364). ساخت آوایی زبان. مشهد: دانشگاه فردوسی.
هاشمی، سید ظهور (1379).  لغت‌نامه سید گنج.  نسخه خطی.
هایمن، لاری (1368) . نظام آوایی زبان، نظریه و تحلیل.  مترجم: ثمره، یدالله تهران: فرهنگ معاصر.
ﯾﻮﺳﻔﯿﺎن، پاکزاد (1383).  ﺗﻮﺻﯿﻒ ردهﺷﻨﺎﺧﺘﯽ زﺑﺎن ﺑﻠﻮﭼﯽ. رسالة دﮐﺘﺮی. اﺻﻔﻬﺎن: داﻧﺸﮕﺎه اﺻﻔﻬﺎن.
 
Afshar, T., & A. Aminpour (2021). Linguistic analysis of Kordli variety of Kurdish language varieties. Linguistics of Iranian Dialects, 6(1), pp1-31. [in Persian]
Ahangar A. A., C. Jahani, G. Madrasi Qavami & Sagarichi, F. (2013). Generative investigation of the phonetic system of border Balochi dialect of Grenchin. Western Iranian Languages and Dialects, 1(4), pp.1-30. [in Persian]
Ahangar, A. A. (2007). A description of verbal system in Sarhaddi Balochi of Granchin. Orientalia Suecana, 56, pp. 6-44.
Ashby, P. (2011). Understanding phonetics. London: macmilan.
Axenov, S. (2006). The Balochi language of Turkmenistan: A corpus-based grammatical description. Studia Iranica Upsaliensia 10, Uppsala: Acta Universitatis Uppsaliensis.
Baranzehi, A. N. (2003). The Sarawani dialect of Balochi and Persian influence on it. In Jahani, C. and Korn, A. (eds.). The Baloch and their neighbors. Ethnic and linguistic contacts in Balochistan in historical and modern times. (pp. 75-111). Wiesbaden: Reichert Verlag.
Barker, M. & Mengal, A. (1969). A course in Baluchi. Montreal: McGill University.
Bashir, E. (2008). Some transitional features of Eastern Balochi: An areal and diachronic perspective. In Jahani, C., Korn, A. and Titus, P. (eds). The Baloch and others: Linguistic, historical and socio–political perspectives on pluralism in Balochistan. (pp. 45-82). Wiesbaden: Reichert Verlag.
Burquest, D. A. (2006). Phonological analysis, A functional approach. Dollas: SIL International.
Dames, M. L. (1891). A text book of the Balochi language, consisting of miscellaneous stories, legends, poems, and a Balochi-English vocabulary. Lahore: Punjab Government Press.
Elfenbein, J. (1966). The Balochi language: A dialectology with texts. London: Royal Asiatic Society of Great Britain.
Elfenbein, J. (1989a). Balochi. In Rudiger Schmitt, (ed.), Compendium Linguarum Iranicarum, (pp. 350-362), Wiesbaden: Reichert Verlag,.
Elfenbein, J. (1989b). Baluchistan III: Baluchi language and literature. Encyclopaedia Iranica (3), pp. 633-644.
Elfenbein, J. (1990). An anthology of classical and modern Balochi literature. Wiesbaden: Harrassowitz, (2 vols.).
Eransky, Y. M. (2016). Iranian languabe: New Iranian language. vol 2. Translated by , A. A. Sadeghi. Tehran: Sokhan. [in Persian]
Fant, G. (2004). Speech acoustics and phonetics. Selected writings, vol. 24, Springer Science and Business Media.
Fromkin, V. R. (1976). The interface between phonetics and phonology. UCLA Working Papers in Phonetics, 31, pp. 104-107.
Geiger, W. (1889). Dialektspaltung im Baluchi. In Abhandlungen der I. Classe der Koniglich Bayerischen Akademie der Wisseschaften, 18/I, Munich, pp. 65-92.
Grierson, G. A. (1921). Balochi. Linguistic Survey of India, vol. 10. Calccutta, pp. 327-451.
Hagiwara, R. (2009). Monthly mystery spectrogram. Retrieved from http://home.cc.umanitoba.ca/~robh/howto.html
Hashemi, S. Z. (2000). Dictionary of Seyyed Ganj. Manuscript. [in Persian]
http://www.ling.mq.edu.au/speech/phonetics/phonology/features/index.html.
Hyman, L. (1989). Phonetic system of language: Theory and analysis. Translated by Yadollah Samareh. Tehran: Farhang Moaser. [in Persian]
Jahandideh, A. G. (2005). Divan Ravanband: a collection of Persian and Arabic poems and a selection of Balochi poems by Molavi Mohammad Abdullah Ravanband pishini. Zahedan: Bame Donya. [in Persian]
Jahani, C. & Korn, A. (2009). Balochi. In Windfuhr, G. (ed.), The Iranian languages. (pp. 634-692). London, New York: Routledge,.
Jahani, C. (1989). Standardization and orthography in the Balochi language. Uppsala: Almqvist and Wiksell International.
Jahani, C. (2001). Balochi. in: Garry, J. and Rubino, C. (eds.). Facts about the worlds languages: An encyclopedia of the worlds major languages, past and present, New York / Dublin, pp. 59-64.
Jahani, C. (2019). A grammar of modern standard Balochi. Studia Iranica Upsaliensia 36. Uppsala: Uppsala University.
Korn, A. (2003). Balochi and the concept of north-western Iranian. In Jahani, C. and Korn, A. (eds.). The Baloch and their neighbours. Ethnic and linguistic contacts in Balochistan in historical and modern times. (pp. 49-60).Wiesbaden: Reichert Verlag,
Korn, A. (2005). Towards a historical grammar of Balochi. Studies in Balochi historical phonology and vocabulary (Beirtrage zur Iranistika 26). Michigan: Reichert.
Ladefoged, P. (2011). A course in phonetics (5th ed.). Boston: Thomson Wadsworth.
Mahmoudzahi, M. (2014). An instance of fronting in the historical studies of Balochi language (Historical change of / ū/ into / ī/). Zabanshenakht, 1 (5), pp 171-185. [in Persian]
Manell, R. (2008). features. ling.mq.edu.au:
Meshkat-al-Dini, M. (1985). The phonetic construction of language. Mashhad: Ferdowsi University. [in Persian]
Okati, F. (2008). A phonological description of the Iranian Sistani dialect of Miyankangi. MA thesis, Zahedan: University of Sistan and Baluchestan.
Okati, F. (2012). The vowel system of five Iranian Balochi dialects. Uppsala: Uppsala University.
Okati, F. (2022). Trace of the middle Persian /w/ in Iranian Sistani dialect. Journal of Sistan and Baluchistan Studies, 2 (1), pp. 1-9.
Okati, F., A. A. Ahangar, C. Jahani (2009). Fronting of /u/ in Iranian Sistani. Orientalia Suecana LVIII, pp. 120–131.
Okati, F., Helgason, P.,  Jahani, C., & Ahangar, A. A. (2013). The short vowels /i/ and /u/ in Iranian Balochi dialects. Iranian Journal of Applied Language Studies, 5(1), pp. 117-154.
Paul, L. (2003). The position of Balochi among Western Iranian Languages. In C. Jahani, A. Korn (Eds). The Baloch and their neighbours: Ethnic and linguistic contact in Balochistan in historical and modern times, Sweden: Wiesbaden, pp. 61-74.
Roach, P. (2009). English phonetics and phonology: a practical course (4th ed.). Cambridge: Cambridge University Press.
Rossi, A. (1979). Phonemics in Baloci and modern dialectology. Iranica. ed. by Gh. Gnoli and A.V. Rossi, Naples, pp. 161-232.
Rzehak, L. (2003). Some thoughts and material on Balochi in Afghanistan. In C. Jahani, A. Korn (Eds). The Baloch and their neighbours: Ethnic and linguistic contact in Balochistan in historical and modern times, Sweden: Wiesbaden, pp. 259-276.
Sagarichi, F. (2019). Description of the phonetic system of Grenchin border Balochi dialect in the framework of generative phonology. MA Thesis. Siatan and Baluchestan University. [in Persian]
Sohani, B. (2013). The Balochi phonetic system of Saravan variety of Abdi Bakhshan, (linear and non-linear approach). Master thesis. Tehran: Islamic Azad University, Tehran Central Branch. [in Persian]
Spooner, B. (1967). Notes on the Baluchi spoken in persian Baluchistan. Iranian Journal of the British Institute of Persian Studies, pp. 51-71.
Trubetzkoy, N. S. (1969). Principles of phonology. Translated by Cristiane A. M. Baltaxe.                                                                                                                                                                                                                                                        Berkeley: University of California Press.
Wolf, J., Garnier, M., & Smith, J. (2009). Vocal tract resonances in speech, singing, and playing musical instruments. Human Frontier Science Program Journal. 3(1), pp. 6-23.
Yosefian, P. (2004). Categorical description of Balochi language. PhD dissertation. Esfahan: University of Esfahan. [in Persian]