گویش ‏سنجی متغیرهای زبان‌شناختی زبان‌گونه‌های کرمان- شمالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، قم، ایران

2 استادیار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

3 استادیار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، رفسنجان، ایران

4 استادیار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد قم، قم، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی کمی و کل­گرایانه و با اعمال روش­های گویش­سنجی به تحلیل رایانشی متغیرهای زبان­شناختی موجود در گونه­های زبانی کرمان-شمالی می‌پردازد. این پژوهش، از نوع توصیفی- تحلیلی است و داده­ها به روش میدانی جمع‌آوری شده‌اند. تحلیل داده­های گردآوری­شده نیز به صورت آماری با بهره­گیری از رایانه و  گویش­سنجی و نقشه­نگاری RuG/L04 صورت گرفته است. داده­های پژوهش شامل معادل­های بومی 205 واژه و 10 جملة پایة مستخرج از پرسش‌نامه‌های «فرهنگستان» و «موریس سوادش» است. روایی پرسش­نامة مذکور براساس آزمون آلفای کرونباخ، نرخ 96/0 به دست آمده است. جامعة آماری پژوهش را گویشوران بومی 16 شهرستان حوزة شمال استان کرمان شامل 105 دهستان تشکیل می‌دهند. میانگین سنی گویشوران 60 سال و متوسط سواد آن­ها در حد آموزش ابتدایی است که 45% زن و 55% مرد هستند. نتایج حاصل از تحلیل انبوهة داده­ها نشان داد که شش خوشة گویشی عمده از هم متمایز هستند و این خوشه­های گویشی خود به زیر خوشه­هایی تقسیم می­شوند. هر یک از خوشه‌های گویشی دارای ویژگی‌های آوایی، واجی، صرفی یا نحوی متمایزی هستند که آن‌ها را از دیگر خوشه‌ها جدا می‌کند. بر اساس تحلیل آماری داده­ها، از میان خوشه‌های گویشی شش­گانه، تنها یکی از آن­ها گویش است و باقی خوشه­ها فاقد ویژگی‌های گویشی می‌باشند و در نتیجه در سطح لهجه محسوب می­شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Dialectometry Variables of Northern- Kerman Language Varieties

نویسندگان [English]

  • Aliye Nakheipur Tezerj 1
  • seyfollah Mollaei Pashaei 2
  • Hamed Mowlaei Kuhbanani 3
  • Mohammad Ali Jafari 4
1 Linguistics Department. Islamic Azad University. Qom Branch.
2 Linguistics Department, Payame noor University, Tehran, Iran
3 Linguistics Department/ Foreign Languages Faculty/ Vali-e-Asr University of Rafsanjan
4 Faculty Member/ Qom Islamic Azad University
چکیده [English]

Introduction
Considering the importance of language and different varieties as the heritage of humanity for the interaction of information, it seems necessary to preserve this heritage. The present study attempts to provide a holistic view of the continuous state of the dialects of the language varieties of the centeral, north, northwest, and southwest regions of Kerman province (Northern- Kerman variety) within the framework of one of the new methods, dialectometry, in the field of dialectology. Dialectometry is the method that uses statistical methods to measure dialect distances and to determine language boundaries. Based on the authors’ review, dialectometric methods have been used in limited studies to investigate Iranian dialects, and the representation of various linguistic varieties of Kerman province have often been summarized in traditional ways and based on the predecessors’ opinion. The present work is new in this respect.
 
Research method, background and purpose
In the current research, male and female speakers with an average age of 60 years and a literacy level of primary education, who live in the targeted region, were interviewed. A total of 54 dialect samples were prepared from 54 sites. The data of the study were extracted from the questionnaires of “Iran’s national language atlas project” and “Morris Swadesh basic list words”. The validity of the mentioned questionnaires was 0.96 based on Cronbach’s alpha test. In doing so, 205 words and 10 basic sentences extracted from the mentioned questionnaires. The collected data were statistically analyzed using the dialectometric and mapping software RuG/L04 package. Dialectometric methods adopted in this research include linguistic distance index, clustering and multidimensional scaling.
The background of this research is divided into two categories. The first category is the studies related to the linguistic varieties of Northern-Kerman language, which have been conducted using traditional dialectology methods such as; Sotudeh (1335), Baghai (1342), Karbasi Ravari (1365), Babak (1375), Aieene Negini (1381), Anjom Shoae (1381). Hoseini Musa (1384), Farhadi Rad (1382), Ruholaamini (1384), Naghavi (1385), Mowlaei Kuhbanani (1390), Altaha (1394) and Larimer and Golabzade (1395).
The second category is the studies which use Dialectometric methods include; Asadpur (1391), Rostambeik Tafreshi (1393), Mollaei Pashaei (1393), Sanayi (1395), Heidari Zadeh (1398) and Ghemat Pur (1399).
The purpose of this research is to analyze the cluster of geographical distribution of linguistic variables, and more specifically, the main dialect clusters of Northern- Kerman variety are identified by certain dialectometric methods and their linguistic distance are measured to compare the results with the findings of traditional studies of Northern- Kerman varieties.
Discussion and review
The findings of the clustering of language varieties based on linguistic distance index (chart 1) and multidimensional scaling (chart 2) showed that six dialect clusters can be distinguished in the geographical scope of the research, which will be used as letters ‘A’, ‘B’, ‘C’, ‘D’, ‘E’ and ‘F’. Cluster ‘A’ has the highest dialectal difference with a language distance index 0.34. Other dialect clusters have the least difference with a minimal distance. According to the distance index matrix and the two-dimensional scaling map, it can be concluded that only cluster ‘A’ is a dialect and the other clusters should be considered accents.
Dialect cluster ‘A’ is distinguished from other clusters due to some distinctive features including  the use of some Baluchi words, /Iə/ and /ʊə/ diphthongs, the trill phoneme of /r/, consonance cluster //  of Ancient Iranian, the plural suffix /-on/, the continuous prefix / ʔæ-/, the noun-forming and adjective-forming suffixes (/-æ/, /-æg/, /-æk/ ), debuccalization process and ergative construction.
Cluster ‘B’ is different from other clusters due to the high frequency of the vowel lengthening process of the first syllable.
Cluster ‘C’ is different from other dialect clusters due to the insertion of the glide /j/ at the end of words ending in a vowel, but it is similar to clusters ‘D’ and ‘E’ in two syntactic features; the first person singular pronoun /-om/and the first person singular pronoun as /mo/.
 The cluster ‘D’ is similar to the cluster ‘E’ in the vowel lengthening of the negative prefix /næː-/ in the simple past tense and the negative imperative.
The cluster ‘E’ is different from other clusters in the elimination of the consonant phoneme /m/ and, of course, the lengthening of the preceding syllable, but it is common with ‘C’, ‘D’ and ‘F’ clusters in the application of the process of changing obstruent, such as the conversion of /q/ to /ɤ / in the vowel environment or the beginning and end of the syllable.
 
Cluster ‘F’ is similar to clusters ‘B’, ‘D’ and ‘E’ in the degemination process.
Finally, in the analysis of dialect clusters’ data, it was found that the dialect clusters ‘B’, ‘C’, ‘D’, ‘E’ and ’F’ are common in the application of the compensatory lengthening process.
Conclusion
Adopting a computational linguistic approach, the current research has been analyzed the linguistic variables in the Northern- Kerman language varieties. According to the findings of the language clustering of language varieties (chart 1) and two-dimensional scaling (chart 2) in the geographical scope of the research, six major dialect clusters are distinguished from each other. Each of the dialect clusters has distinct phonetic, phonological, morphological and syntactic features that distinguish it from other clusters. Based on the statistical analysis of the data, among the six dialect clusters, only cluster ‘A’ is a dialect, and the rest of the clusters have no dialect characteristics and are considered accents.
For example, cluster ‘A’ is different from other clusters due to its features such as special words in the Baluchi language, /Iə/ and /ʊə/ diphthongs, the trill phoneme of /r/, consonance cluster // of Ancient Iranian, debuccalization process and the usage of ergative construction. Other clusters differ from each other due to limited differences such as the use of vowel lengthening in the first syllable like cluster ‘B’, the insertion of the glide /j/ at the end of words ending in a vowel like cluster ‘C’, the elimination of the consonant phoneme /m/ and, of course, the lengthening of the preceding syllable like cluster ‘E’, but they are similar in the compensatory lengthening process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Computational linguistics
  • Dialectometry
  • Aggregate analysis
  • Phonetic variations
  • Northern-Kerman
ابوالقاسمی، محسن (1392). تاریخ زبان فارسی. تهران، سمت.
آزادمنش، علی (1384). بررسی و تحلیل گویش ریگان. پایان­نامه کارشناسی ارشد. کرمان: دانشگاه باهنر.
اسدپور، هیوا (1390). اطلس زبانی رایانه­ایِ استان آذربایجان غربی: رویکردی رده شناختی-ادراکی در زبان­شناسی جغرافیایی. پایان­نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
آل‌طه، مجید (1394)، فرهنگ واژگان و گویش کوهبنان، اراک: پیام دیگر.
انجم‌شعاع، محمد (1381). رایج‌ترین اصطلاحات و گویش‏­های کرمان، کرمان: مرکز کرمان­شناسی.
آیینه نگینی، ولی الله (1382). نگین سبز کرمان: فرهنگ گویش رابربافت. چاپ دوم، کرمان: مرکز کرمان شناسی.
بابک، علی (1375). بررسی زبان‌شناختی گویش زرند. کرمان: انتشارات مرکز کرمان­شناسی.
بقایی، ناصر (1343). فارسی کرمان.  نشریه ادب و زبان، 16 (72)، صص. 507- 516.
حسینی موسی، زهرا (1384). فرهنگ واژگان و کنایات شهربابک. کرمان: مرکز کرمان­شناسی.
رستم‌بیگ تفرشی، آتوسا (1393). اطلس گویشی و اندازه­گیری فاصله­های گویشی در استان همدان. دو ماهنامه علمی-پژوهشی جستارهای زبانی، 1(29)، صص. 39-58.
رستمی ابوسعیدی، علی‌اصغر (1382). وجه تمایز گویش بشاکردی و فارسی در برخی جنبه­های آوایی و دستوری. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، 13(10)، صص. 105-122.
روح‌الامینی، فاطمه (1384). تاریخ و فرهنگ کوهبنان. کرمان: چاپخانه شاهین.
زارعی‌پور، پروانه (1393). بررسی ر- آواهای گویش مینابی. نشریۀ پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، 4 (7)، صص 245-262.
سالنامة آماری استان کرمان سال 1395- 1396. سازمان مدیریت و برنامه­ریزی استان کرمان. سازمان برنامه‌وبودجه کشور. مرکز اسناد، مدارک و انتشارات.
ستوده، منوچهر (1335). فرهنگ کرمانی. تهران: فرهنگ ایران زمین.
سنایی، یاسر (1395). بررسی تنوع گویشی نواحی شمال استان ایلام: تدوین اطلس گویشی. پایان­نامه کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی. تهران: دانشگاه پیام نور.
شیری، علی‌اکبر (1386). درآمدی بر گویش­شناسی. تهران: مازیار.
صدیقی­نژاد، سپهر و سیدفرید خلیفه­لو (1396). معرفی پاره­ای از مختصات واجی منحصربه‌فرد گویش رودباری کرمان. نثرپژوهی ادب فارسی،20 (41)، صص. 183-204.
عباسلو، الهام (1390). بررسی توزیع جغرافیایی 178 متغیر زبان فارسی و رسم اطلس زبانی شهرستان سیرجان. پایان­نامه کارشناسی ارشد زبان­شناسی، زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
فرهادی­راد، یوسف (1382). بررسی ریشه­شناسانه‏ گویش بافت. کرمان: مرکز کرمان­شناسی.
قسمت­پور، بهروز، علی­رضا قلی فامیان و سیف­الله ملایی پاشایی (1399). گویش‏سنجی رایانشیِ تنوعاتِ آوایی گویش تالشی در استان گیلان. زبان فارسی و گویش­های ایرانی، 1(9)، صص. 213-233.
کرباسی راوری، علی (۱۳۶۵). فرهنگ مردم راور. تهران: بنیاد نیشابور.
کردزعفرانلو، عالیه (1392). واج­شناسی رویکردهای قاعده بنیاد. تهران: سمت.
کریمی باوریانی، زهرا، زینب محمدابراهیمی و عالیه کردزعفرانلو (1400). رویکرد قدرت واجی به فرایند تضعیف انسدادی‌های دهانی در زبان فارسی بر مبنای دیدگاه تاریخی فولی. دوفصلنامه زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی، 6، 1 (8)، صص 125- 152.
کلانتری خاندانی، حسین (1387). سیری در جغرافیای استان کرمان. کرمان: مرکز کرمان­شناسی.
لاریمر، دی. ال.ار و سیدمحمدعلی گلاب­زاده (1395). فرهنگ مردم کرمان. کرمان: مرکز کرمان­شناسی.
محمودزهی، موسی (1378). مقایسۀ زبان بلوچی با زبان­های ایرانی باستان، رساله دکتری فرهنگ و زبان ­های باستانی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
مدرسی قوامی، گلناز و محسن حیدری­زاده (1398). اطلس زبانی چرداول در شمال استان ایلام. رساله دکتری. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
مطلّبی، محمد (1385). بررسی گویش رودباریِ کرمان. رساله دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ملایی پاشایی، سیف‌الله و آرزو نجفیان (1393). اعتبارسنجی گویش­سنجی کرانه جنوب خاوریِ دریای مازندران به روش بسامد آوایی هوپنبرووِرس. نشریه پژوهش­های زبان­شناسی، 2(11)، صص. 8-71.
مولایی کوهبنانی، حامد (1390). بررسی توزیع 114 متغیر زبان فارسی و رسم اطلس زبانی بخش­های کوهبنان و خرمدشت در استان کرمان. پایان­نامه کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
نقوی، اکبر (1385). فرهنگ گویش گوغر بافت. کرمان: مرکز کرمان­شناسی.
 
Abaslu.E. (2011). Studying the geographical distribution of 178 Persian language variables and drawing the linguistic Atlas of Sirjan city. M.A. Thesis, Zahedan: Sistan & Baluchestan University. [In Persian].
Abolghasemi, M (2013). Persian language history. Tehran: Samt. [In Persian].
Aiene Negini, W (2003). The green bezel of kerman giossary of Rabor-baft accent. 2nd ed. Kerman: Kermanshenasi center. [in persian].
Altaha, M (2015). Dictionary of words and dialect of Kuhbanan, Arak: Payamedigar. [In Persian].
Anjom Shoae, M. (2002). The most common terms and dialects of Kerman. Kerman: Kermanshenasi Center. [In Persian].
Asadpur, H. (2011). Computer linguistic Atlas of Azarbaijan province: A cognative- perceptual category approach in geolinguistic. M.A. Thesis, Tehran: Islamic Azad University, Research Science unit.[In Persian].
Azadmanesh, A (2005). Review and analysis of Rigan’s dialect. M.A Thesis. Kerman: Bahonar University. [In Persian].
Babak, A (1996). Linguistic study of Zarand dialect. Kerman: Kermanshenasi Center. [In Persian].
Baghaie, N (1964 ). Kerman Persian. Journal of Persian Language & Literture, 16 (72), pp 507- 516. [In Persian].
Chambers, J. K. & P. Trudgill (2004) Dialectology. 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press.
Crystal, D. (2008). A dictionary of linguistics and phonetics. 6th Ed. Oxford: Blackwell.
Elfenbien, J. (1989). Balōči. In: R. Schmitt (Ed.), Compendium Linguarum Iranicarum, Wiesbaden: Reichert,  pp. 350-362.
Farhadirad, Y (2003). Etymological study of Baft dialect. Kerman: Kermanshenasi Center. [In Persian].
Geiger, W. (1891). Etymologie des Balūčī. In: Abhandlungen der 1. Classe der
Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften 19/1, pp. 105- 153.
Ghesmatpour. B, A. Rezagholi Famian & S. Mollaye Pashaye. (2020) .Computational dialectometry of phonetic variatrtions of Taleshi in Guilan province. Persian language & Iranian dialects, 5, 1(9), pp. 213- 234. [In Persian].
Goebl, H. (1984) Dialektometrische studien. Anhand italoromanischer, rätoromanischer und galloromanischer Sprachmaterialien aus AIS und ALF [Dialectometric studies: based on geolinguistic data taken from the AIS and ALF], Tübingen: Niemeyer.
Hoppenbrouwers, C. and Hoppenbrouwers, G. (1988). De feature frequentiemethode en de classicatie van Nederlandse dialecten”. TABU 18(2):51-92.
Hoppenbrouwers, C. and Hoppenbrouwers, G. (2001). De indeling van deNederlandse streektalen”.Dialecten van 156 steden en dorpen geklasseerd volgens de FFM. Koninklijke Van Gorcum B.V., Assen.
Hoseinimusa, Z (2005). Dictionary of words and allusions of Shahrbabak. Kerman: Kermanshenasi Center. [In Persian].
Jahani, C. (1989). Standardization and orthography in the Balochi language.
Uppsala.
Kalantari Khandani, H. (2008). Exploring the geography of Kerman Province. Kerman: Kermanshenasi Center. [In Persian].
Karbasi Ravari, A (1986). Ravar people’s culture. Tehran: Neishabur Foundation publication. [In Persian].
karimi bavayani, Z, Z. Mohammad Ebrahimi Jahromi, & A. Kord-e Zafaranlu kambuzia (2021). The phonological strength approach to the lenition of oral plosives in Persian language based on Foleyʹs historical perspective. 6 (1), pp. 125-152. [In Persian]
 Kessler, B. (1995). Computational dialectology in Irish Gaelic. In Proceedings of 7th Conference of the European Chater of the Association for Computational Linguistics (EACL 7), Dublin, pp. 60-66.
Kord-e Zafaranlu kambuzia, A. (2013). Phonology: Rule based approaches & their applications in Persian.(5th ed.). Tehran: Samt. [In Persian].
Korn, A. (2005). Towards a historical grammer of Balochi, Wiesbaden. Ludwig Reichert Verlag, 2005. (Beiträge zur Iranistik, Band 26)
Kroeger, P. R. (2005). Analyzing grammar. Cambridge: Cambridge university press.
Kruskal, J. B. & M. Wish (1978). Multidimensional scaling. London: Sage
University Publication.
Lafkioui, M. (2008). Dialectometry analysis of berber lexis. Folia Orientalla, 44, pp. 71-88.
Larimer, D. L. R & A. Golabzadeh (2016) Kerman People’s Culture. Kerman: Kermanshenasi Center. [In Persian].
Mahmoudzahi, M. (1999). Camparison of Balochi language with ancient Iranian languages. Ph.D. Thesis. Tehran: Islamic Azad University. [In Persian].
Modarresi Ghavami, G & M. Heidarizade. (2019). Linguistic atlas of Chardavol: Study of phonetic variations and dialectometry. Comparative linguistic research, 9, 18, pp. 45-64. [In Persian].
Mollaye Pashaei, S & A. Najafian. (2016).Validating dialectometry of southesat Caspian sea via hoppenbrouwers vowel frequency method. Journal of Linguistics and Khorasan Dialects, 6, 2 (11), pp. 71-88. [In Persian].
Mollaye Pashaei, S. (2015). Computational dialectometry of Northern slopes of the central Alborz via levenshtein algorithm: A linguistic atlas. Ph.D. Thesis. Tehran: Payame Noor University. [In Persian].
Motalebi. M. (2006). A Study of the Rudbari dialect of Kerman. Ph.D. Thesis. Tehran:  Institute for humanities and cultural studies. [In Persian].
Mowlaei, H. (2011). A study of distribution of 114 linguistic variables of Persian and Drawing the linguistic Atlas of Kouhbanan and Khoramdasht regions in Kerman Province. M.A. Thesis. Zahedan: Sistan & Baluchestan University. [In Persian].
 Naghavi, A. (2006). Dictionary of dialects of Gugher-e-Baft. Kerman: Kermanshenasi Center. [In Persian].
Nerbonne, J. & W. Heeringa (1998). Computationale vergelijking en classificatie van dialecten. Taal en Tongval, 50(2), pp.164-193.
Nerbonne, J., & Heeringa, W. (2002). Computational comparison and classification of dialects. Dialectologia et geolinguistica. Journal of the International Society for Dialectology and Geolinguistics, 9/2001, 69 - 84.
O'Brien, J. (2010). Debuccalization and supplementary gestures. Available at
Plan and Budget Organization of Kerman province, National Plan and Budget Organization (2012-2011). Statistical yearbook of Kerman province. Documents, Documents and Publications center, first edition. [In Persian].
Rostambeik Tafreshi, A. (2016). Dialect atlas and measuring dialect distances in Hamedan. Language related research, 7 (1), pp. 39-58. [In Persian].
Rostami Abusaeidi, A. (2003). The difference between Bashagerdi and Persian dialects in some phonetic and grammatical aspects. Language and literature, 13(10), pp. 105- 122. [In Persian].
Ruholamini, F. (2005). History and culture of Kuhbanan. Shahin printing press. [In Persian].
Sanaei, Y (2016). The study of dialectal diversity in Northern region of Ilam province: Designing a dialectal atlas. M.A Thesis, Tehran: Payame Noor University. [In Persian].
Seddiqi-nejad, S & S. Khalifehlou (2017). Introducing some idiosyncratic phonological features of Rūdbāri (Kerman) dialect. Journal of Prose Studies in Persian Literture, 20 (41), pp 183- 204. [In Persian].
Séguy, Jean (1973). La dialectométrie dans l‟Atlas linguistique de la Gascogne, In Revue de Linguistique Romane, 37, pp 1-24.
Setudeh, M. (1956 ). Kermani culure. Tehran: The culture of Iran. [In Persian].
Shiri, A. A. (2007). An introduction to dialectology. Tehran: Maziar publications. [In Persian].
Swadesh, M. (1950). Salish internal relationships. International Journal of
American Linguistics, 16, pp. 157–167.
Zareipur, P. (2014). The study of rhotics in Minabi dialect. Comparative linguistic research, 4(7), 245-262. [In Persian].