تحلیلی نقشی-رده‌شناختی از شیوه‌های تصغیرسازی در گونة لری خرم‌آبادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران

چکیده

تصغیرسازی (کوچک‌سازی) فرآیندی شناختی- مفهومی است که در همة زبان‌ها وجود دارد و از رهگذر آن معنای اصلی کوچک‌بودن در ابعاد و معانی ضمنی دیگر به یک صورت زبانی افزوده می‌شود. هدف از پژوهش حاضر تحلیل رده‌شناختی عناصر مصغرساز و  راهکارهای تصغیرسازی در گونة لری خرم‌آبادی است. در راستای این هدف بر مبنای آرای اشنایدر (2003) و اشتکائور و همکاران (2012) به تحلیل کارکردهای معنایی و کاربردشناسی این عناصر پرداخته می‌شود. همچنین با نگاهی به شیوه‌های مختلف تصغیرسازی در زبان‌های دنیا، ردة زبانی مناسب را برای این عناصر مشخص و برخی تفاوت‌ها و شباهت‌های این گونه با زبان فارسی برشمرده می‌شود. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است و داده‌های پژوهش از طریق مصاحبه و گفت‌وگو با گویشوران بومی و همچنین متون گفتاری و نوشتاری موجود استخراج شده‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهند که گونة لری خرم‌آبادی علاوه بر راهکارهای تصغیرسازی نحوی و معنایی، از چهار پسوند مصغرساز  “-ula”، “-ila”، “-ak”، “-ča”،  دو پیشوند”  “tila- و “kola-”  و همچنین از سه راهکار ساخت‌واژی «ترکیب»، «تصغیرسازی مضاعف» و «تکرار» بهره می‌گیرد. نتیجه این‌که در این گونة زبانی  عامل «سلسله‌مراتب جانداری» بر افزودن انواع عناصر مصغرساز به پایه‌های مختلف و معنای واژة حاصل، از جمله تصغیر/ کوچک‌بودن، شباهت، همراهی، نسبت/ رابطه و غیره و همچنین سایر معانی ضمنی و کاربردشناختی مانند تحبیب، تحقیر و دلسوزی کاملاً مؤثر است. به سخن دیگر، سلسله‌مراتب جانداری به صورت متوازی با پیوستار میزان به‌کارگیری شیوه‌ها و راهکارهای مختلف تصغیرسازی مرتبط است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Typological-Functional Study of Diminution in the Luri Variety of Khorramabad

نویسنده [English]

  • َAva Imani
Assistant Professor of General Linguistics, Faculty of Letters and humanities, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran
چکیده [English]

Diminution is a cognitive-conceptual process that exists in all languages, through which a core meaning of “smallness” and other connotative meanings are added to a linguistic form. The present research aims to conduct a typological investigation of the different strategies of diminution in the Luri variety of Khorramabad. To this end, based on the views Schneider (2003) and Štekauer et al. (2012), the semantic and pragmatic functions of these diminutive elements were analyzed. Besides by looking at different ways of diminution in the languages of the world, the appropriate language typology for these elements was identified and some differences and similarities of Luri variety with Persian language were enumerated. The research method was descriptive-analytic and the data were collected through interviews and conversations with native speakers of this variety as well as exploring spoken and written texts. The results showed that in addition to the syntactic and semantic diminution strategies, Luri Khorramabadi variety had the four diminutive suffixes "-ula", "-ila", "-ak", " –ča ", two prefixes "tila-", "kola-" and three morphological strategies including “compounding”, “double diminution” and “repetition” were also used. Furthermore, it was found that the "animacy hierarchy" affected not only the diminutive elements joining various bases, but also the meaning construction of the resulting words, such as “smallness”, “similarity”, “accompaniment”, “relation”, as well as other implicit and pragmatic meanings such as “affection”, “contempt”, and “sympathy”. In other words, it was revealed that the “animacy hierarchy” was in parallel with the continuum of various diminution strategies employed in Luri.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Diminution
  • Typology
  • Animacy Hierarchy
  • The Luri Variety of Khorramabad
  • Diminutive Affix

مراجع

ارژنگ، غلامرضا (1381). دستور زبان فارسی امروز. چاپ سوم، تهران: قطره.
امان‌الهی بهاروند، اسکندر (1374). قوم لر. تهران: آگاه.
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1375). دستور زبان فارسی 2. تهران: فاطمی.
خیام‌پور، عبدالرسول. (1374).  دستور زبان فارسی. تبریز: ستوده.
ذوالنور، رحیم. (1343). دستور پارسی در صرف و نحو املای فارسی.  تهران: کورش کبیر.
رشیدیان، هدایت‌الله. (1381). خرم‌آباد در گذر جغرافیای انسانی. خرم‌آباد: افلاک.
رواقی، علی. (1388). فرهنگ پسوند در زبان فارسی (بررسی دوازده پسوند). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
شریعت، محمدجواد. (1384). دستور زبان فارسی، تهران: اساطیر.
صادقی، علی‌اشرف (1372). شیوه‌ها و امکانات واژه‌سازی در زبان فارسی معاصر (2). نشر دانش، 13 (65)، صص. 6-12.
صمصامی، محمد (1364). کامل‌ترین دستور زبان فارسی درباره پیشوندها و پسوندهای زبان فارسی. اصفهان: مشعل.
غلامی، حسین (1387). بررسی ویژگی‌های ساختاری و معنایی کلمات مصغر در زبان‌های روسی و فارسی. پژوهش‌های زبان‌های خارجی، (50)، صص. 101-112.
فرشیدورد، خسرو (1348).  دستور امروز: شامل پژوهش‌های تازه‌ای در صرف و نحو فارسی معاصر با اشاراتی به فارسی قدیم و زبان محاوره‌ای. تهران: سخن.
کلباسی، ایران (1380). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه علوم انسانی).
لازار، ژیبلر (1384). دستور زبان فارسی معاصر. ترجمه مهستی بحرینی. تهران: هرمس.
محتشمی، بهمن (1370). دستور کامل زبان فارسی. تهران: اشراقی.
مقدم‌کیا، رضا و اکرم شفیعی (1392). بررسی ساخت‌واژی و معناشناختی پسوند کوچک‌ساز «چه» در زبان فارسی. پژوهش‌های زبانی. 4 (2). صص. 161-180.
ناتل خانلری، پرویز. (1369). دستور زبان فارسی. چاپ دهم: انتشارات توس.
نورایی‌نیا، ریحانه و شهلا شریفی (1394). نگاهی رده‌شناختی به پسوندهای تصغیرساز در زبان فارسی و گویش سیستانی. به کوشش سید محمد حسینی معصوم و شهلا شریفی، مجموعه مقالات سومین همایش ملی زبان‌شناسی و آموزش زبان فارسی دانشگاه فردوسی مشهد.. صص. 294-305، تهران: نویسه پارسی.
Anonby, E. J. (2003). Update on Luri: How many languages? Journal of the Royal Asiatic Society, 13 (2), pp. 171-197.
Bagasheva, M. (2010). Expressing diminutiveness in English: An overview on fairytales. Bulgaria: BETA-LATEFL.
Bakema, P. & D. Geeraerts (2000). Diminution and augmentation. In G. E. Booij, C. Lehmann, & J. Mugdan (Eds.). Morphology: An international handbook on inflection and word-formation. Vol. 1. 1045-1052. Berlin: Walter de Gruyter.
Bialy, P. (2013). On the priority of connotative over denotative meanings in Polish diminutives, Studies in Polish Linguistics, 8 (1), pp. 1-14.
Croft, W. (2003). Typology and universals, 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press.
Grandi, N. (2011). Renewal and innovation in the emergence of Indo- European evaluative morphology. In L. Kortvelyessy & P. Stekauer (eds.) Diminutives and augmentatives in the languages of the world. Lexis: e-journal in English lexicology, 6, pp.5-25. Available at: http://lexis.univ-lyon3.fr/IMG/pdf/Lexis_6.pdf.
Heltberg, K. (1964). O deminutywach I augmentatywach. Prace Filologiczne, 18 (2), pp. 93-102.
Imani, A. & G. R. Kassaei (2016). A morpho-semantic study of the diminutive suffix ‘-ak’ in persian. New trends and issues proceedings on humanities and social sciences, 2 (9), pp. 85-93.
Jurafsky, D. (1996). Universal tendencies in the semantics of the diminutive. Language, 72, pp. 533-578.
MacKinnon, C. (2002). The dialect of Xorramābād and comparative notes on other Lor dialects. Studia iranica, 31 (1), pp. 103-138.
MacKinnon, C. (2011). Lori dialects. Encyclopædia Iranica, 18. New York: Center for Iranian Studies, Columbia University. Online address: http://www.iranicaonline.org/ articles/lori-dialects.
Peisikov, L. S. (1973). Essays on Persian language word formation. Moscow: Moscow State University.
Schneider, K, P. (2003). Diminutives in English. Max Niemeyer Verlag: Tübingen.
Štekauer, P., S. Valera & L. Kortvelyessy (2012). Word formation in the world’s languages: A typological survey. Cambridge: Cambridge University Press.
Taylor, J. R. (1995). Linguistics categorization: Prototypes in linguistics theory. Oxford: Clarendon Press.
Wierzbicka, A. (1984). Diminutives and depreciatives: semantic representation for derivational categories. Quaderni di Semantica, 5 (1), pp. 123–130.
Windfuhr, G. (2009). Dialectology and topics. In: Gernot Windfuhr (Ed.). The Iranian languages. pp. 5-42. London / New York: Routledge.
زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی
دوره 6، شماره 2
اسفند 1400
صفحه 133-164

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 02 اسفند 1400
  • تاریخ بازنگری: 24 فروردین 1401
  • تاریخ پذیرش: 27 فروردین 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار