فرایند تکرار در گویش شوشتری: نظریة بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان شناسی ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی،تهران، ایران

2 گروه زبانشناسی،دانشکده ادبیات، دانشگاه تربیت مدرس ،تهران، ایران

چکیده

حوزه ساخت‌واژه با ساختار درونی کلمات سروکار دارد و واژه‌سازی از مباحث مهم آن به شمار می‌رود. یکی از فرآیندهای زایا و زیرشاخة واژه‌سازی، فرایند ساخت‌واژه تکرار است. از آن‌جایی که فرایند تکرار در بیش‌تر زبان‌های بشری دیده می‌شود، از دیدگاه‌ها و نظریه‌های مختلفی تحلیل و تبیین شده است. نظریة بهینگی یکی از این نظریه‌ها است که در پی کشف مشترکات زبان‌ها وگویش‌های گوناگون است. پژوهش حاضر نیز به تحلیل و توصیف فرایند تکرار در گویش شوشتری، یکی از زیرشاخه‌های گویش بختیاری و متعلق به زبان‌های ایرانی نو جنوب غربی، در چارچوب نظریة تناظر بهینگی می‌پردازد. در این مطالعه روش پژوهش توصیفی-‌‌تحلیلی است و داده‌های زبانی از متون و واژه‌نامه‌‌های گویش شوشتری و همچنین گفت‌وگوهای روزمره گویشوران شوشتری گردآوری شده‌اند. در تحلیل داده‌ها از شم زبانی یکی از مولفین که خود گویشور بومی است، استفاده شده است. تحلیل داده‌ها حاکی از آن است که در گویش شوشتری فرایند تکرار کامل افزوده و ناافزوده قابل مشاهده است و تکرار کامل افزوده خود نیز بر دو نوع میانی و پایانی تقسیم می‌شود. فرایند تکرار ناقص نیز به دو صورت پیشوندی و پسوندی در گویش شوشتری دیده می‌شود. در ادامه محدودیت‌های مرتبط با هر کدام از فرایندها شناسایی شده و با توجه الگوی ساختاری هر یک در تابلوهای بهینگی رتبه‌بندی شده‌اند. یافته‌های این جستار کارآمدی نظریة بهینگی در تحلیل انواع فرایند تکرار را نشان می‌دهند. بر اساس یافته‌ها می‌توان به این امر نیز پی برد که چگونه در ساخت انواع متفاوت فرایند تکرار در شوشتری از محدودیت‌های خاص پایایی و نشانداری، با سلسه‌مراتب ویژه پیروی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reduplication in Shushtari Dialect: Optimality Theory

نویسندگان [English]

  • imaneh sayad 1
  • Aliye A.Z.Kambuzia 2
1 PhD student. literature faculty. shahid beheshti university
2 professor. literature faculty .tarbiat modares uinversity
چکیده [English]

Word-formation is vital issue in morphology and reduplication has been one of the productive sub-branches in word-formation domain. Since reduplication is found in most human languages, it has been analyzed and explained from different theories and perspectives. Optimality Theory is one of these theories that seeks to explore the commonalities of different languages and dialects. The present study also analyzes and describes reduplication process in Shushtari dialect, one of the sub-branches of Bakhtiari dialect belonging to the New Iranian southwestern languages, within the Optimal Correspondence Theory framework. The research methodology was descriptive-analytical and linguistic data were gathered from Shushtari Dialect texts, dictionaries as well as daily conversations of the NORM speakers of Shushtar. In data analysis, one of the authors who was a native speaker of this dialect also used her own knowledge. The data analysis indicated in Shushtari, reduplication was divided into different kinds of total and partial reduplication and total reduplication itself was divided into two types, middle and final. Partial reduplication process was also seen in both prefix and suffix forms in Shushtari dialect. Then, the limitations related to each of the processes were identified and according to the structural patterns, the related constraints of each process were identified and ranked in in the optimality tables. The findings of the present paper showed the efficiency of Optimality Theory in the analysis of various kinds of reduplication. Based on the findings, it was also found how in formation of various types of reduplication in Shushtari dialect, the specific markedness and faithfulness constraints were followed by a special hierarchy in this process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Reduplication
  • Optimality Theory
  • Shushtari Dialect
  • Correspondence
  • Constraint

مراجع

ابوالقاسمی، محسن (1388). دستور تاریخی مختصر زبان فارسی. تهران: سمت.
افراشی، آزیتا (1388). ساخت زبان فارسی. تهران: سمت.
اللهیاری، فریده و سیدمحمد رضی‌نژاد (1395). بررسی فرایند تکرار در زبان کردی در چهارچوب نظریة بهینگی. پژوهش‌های زبانی، 2 (7)، صص. 59-75.
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1370). دستور زبان فارسی. تهران: فاطمی.
بی‌جن‌خان، محمود (1398). واج‌شناسی نظریة بهینگی. تهران: سمت.
تفرجی یگانه، مریم و نعمت جهانفر (1396). تکرار در گویش کردی کلهری بر اساس نظریة بهینگی. زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، 2 (2)، صص. 141-159.
حامدی شیروان، زهرا، شهلا شریفی و محمود الیاسی (1395). آرایش واژگان در گویش‌های فارسی خوزستان از منظر رده‌شناختی. فرهنگ و ادبیات عامه، 4 (11)، صص. 1-32.
دبیرمقدم، محمد و سیما ملکی (1396). بررسی فرایند تکرار کامل در زبان فارسی: پژوهشی بر اساس نظریة تکرار صرفی. جستارهای زبانی، 8 (7)، صص. 29-51.
  دبیرمقدم، محمد (1398). زبانشناسی نظری: پیدای و تکوین دستور زایشی. تهران: سمت.
  ذبیحی، علی (1396). بررسی فرایند تکرار در مازندرانی. ویژه نامه فرهنگستان (زبان‌ها و گویش‌های ایرانی)، (7)، صص. 165-182.
 رحمتی‌نژاد، لیلا، فائزه ارکان و تهمینه حیدرپور بیدگلی (1398). رویکرد نظریة بهینگی به تکرار  ناقص پیشوندی در زبان فارسی. زبان‌پژوهی، 11 (33)، صص. 233-264.
شاهوردی شهرکی، فاطمه، عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا، محمد دبیرمقدم و ارسلان گلفام  (1398). تکرار  فعل در زبان فارسی در رویکرد صرف ساخت. مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، 7 (26)، صص. 73-89.
شریعت، محمدجواد (1375). دستور زبان فارسی. تهران: اساطیر.
شقاقی، ویدا (1395). مبانی صرف. تهران: سمت.
شقاقی، ویدا و تهمینه حیدرپور بیدگلی (1390). رویکرد نظریة بهینگی به فرایند تکرار با نگاهی بر واژه‌های مکرر فارسی. پژوهش‌های زبان‌شناسی، 3 (1)، صص. 45-66.
فاضلی، محمدتقی (1383). فرهنگ گویش شوشتری. تهران: پازینه.
مصطفوی، پونه (1394). تمایز روابط دستوری در گویش شوشتری. جستارهای زبانی. 6 (7)، صص. 207-218.
مشکور، محمدجواد (1349). دستورنامه در صرف و نحو زبان فارسی. تهران: مؤسسه شرق.
مقربی، مصطفی (1372). ترکیب در زبان فارسی. تهران: توس.
میرزایی، مریم و نگار داوری اردکانی (1396). تحلیل زبان‌شناختی کاربرد دشواژه در شهرستان شوشتر. زبان‌شناسی اجتماعی. 1 (2)، صص. 28-36.
نوبهار، مهرانگیز (1372). دستور کاربردی زبان فارسی. تهران: رهنما.
نیرومند، محمد باقر (1356). واژه‌نامه‌ای از گویش شوشتری. تهران: فرهنگستان زبان ایران.
همایون فرخ، رکن الدین (1339). دستور جامع زبان فارسی. چ2. تهران: علمی.
Aronoff, M., & Z. Xu (2010). A realization optimality-theoretic approach to affix order. Morphology, 20, pp. 381-411. Online: roa.rutgers.edu/view.
Blake, F. R. (1917). Reduplication in Tagalog. American journal of philology, 38(152), pp. 425-431.
Blutner, R. (2000). Some aspects of optimality in natural language interpretation. Semantics, 17, pp. 189-216.
Brandstetter, R. (1917). Reduplication in the Amerindian, Indonesian and Indo-Germanic languages. Supplement to the annual report of the Lucerne Canton School. Lucerne.
Broekhuis, H., & Vogel, R. (2009). Optimality theory and minimalism: interface theories. Germany: University of Potsdam.
Broselow, E. (1992) Parametric variation in Arabic dialect phonology. In E. Broselow, M. Eid, and J. McCarthy (eds.), Perspectives on Arabic linguistics IV: Papers from the fourth annual symposium on Arabic linguistics. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins. 7–45
Denzer-King, R. E. (2009). Distribution of /S/ in Blackfoot: An optimality theory account. MA Thesis. Montana University.
Halle, M., & W. Idsardi (1997). r, hypercorrection, and the Elsewhere Condition. In Iggy Roca, ed. Derivations and constraints in phonology. Oxford: Clarendon Press.
Hestermann, F. (1915). Repetition in the Serer language of Senegambia. Journal of the German Oriental Society 69. 107-112.
Hurch, B. (2005). Studies on reduplication, Volume 28 of Empirical Approaches to Language Typology [EALT]. Berlin: De Gruyter.
Kager, R. (1999). Optimality theory. Cambridge: Cambridge University Press.
Katamba, F & J. Stonham (2006). Morphology. 2nd ed. New York: Palgrave Macmillan.
Kocher, F. (1921). Reduplication formations in French and Italian. Aarau: H.R. Sauerland.
Lopez, C. (1950). Reduplication in Tagalog. Humanities and Social Sciences of Southeast Asia,106, pp. 151-311.
Mattes, V. (2014). Types of reduplication: A case study of Bikol. Berlin: De Gruyter Mouton.
Mattielo, E. (2013). Extra-grammatical morphology English: Abbreviations, blends, reduplicatives, and related phenomena. Berlin: De Gruyter Mouton.
Marantz, A. (1982) Re reduplication. Linguistic Inquiry 13. 435–83.
McCarthy, J. & A. Prince (1986) Prosodic morphology. Ms., Waltham, Mass: University of Massachusetts, Amherst and Brandeis University.
McCarthy, J. J. & A. Prince (1995). Faithfulness and reduplicative identity. In J. Beckman, L. W. Dickey and S. Urbanczyk (eds.) In Jill Papers in Optimality Theory. pp. 249-384. Amherst, MA: GLSA.
McCarthy, J. J. (2004). Optimality theory in phonology. Oxford: Blackwell.
McCarthy, J. J. (2008). Doing optimality theory: applying theory to data. Oxford: Blackwell Publishing.
Orgun, C. (2001). English r-Insertion in optimality theory. Natural Language & Linguistic Theory, 19(4), pp. 737-749.
Pott, A. (1862). Duplication (reduplication, gemination) as one of the most important means of language formation, illuminated from languages ​​of all parts of the world. Lemgo, Detmold: Meyer.
Prince, A. & P. Smolensky (1993). Optimality theory: constraint interaction in generative grammar. Cambridge: MIT Press.
 Sapir, E. (1921). Language: An Introduction to the study of speech. Newyork: Harcourt, Brace and World.
Shaw, P. (1987) Non-conservation of melodic structure in reduplication. In A. Bosch, B. Need, and E. Schiller (eds.), Papers from the Chicago Linguistic Society 23:2. 291–306.
Wilbur, R. (1973) The phonology of reduplication. PhD dissertation, University of Illinois, Urbana-Champaign.
زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی
دوره 6، شماره 2
اسفند 1400
صفحه 289-317

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 31 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 12 مهر 1400
  • تاریخ پذیرش: 19 مهر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار