واژگان فرهنگی- جغرافیایی: نسبیت زبانی یا گفتمان واژه؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان/دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانشیار زبان‌شناسی همگانی/دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

3 استادیار زبان‌شناسی همگانی/ دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

هدف این پژوهش بررسی تفاوت واژگان فرهنگی-جغرافیایی در گویش‌های مناطق جغرافیایی مختلف ایران است. پرسش این است که آیا آن‌چه در گسترة این واژگان وجود دارد تائید دیدگاه فرضیة نسبیت زبانی ورف (1956) است و باید از منظری شناختی به رابطة میان زبان و تفکر در این گویش‌ها توجه کرد یا این تفاوت و به ‌طور کلی موضوع «واژگان فرهنگی-جغرافیایی» را باید از نگاهی گفتمانی و از سوی مقابل یعنی تأثیر فرهنگ و جامعه بر زبان واکاوید و تحلیل ‌کرد. این تحقیق به روش توصیفی-تحلیلی در چند مرحله و طی دو پرسشنامه (به ترتیب با 110 و 148 مشارک) صورت گرفت. پاسخ‌ها و داده‌ها با در‌ نظر‌ گرفتن تمام مؤلفه­های دخیل امتیازدهی و به صورت کیفی و کمی‌ تحلیل شدند. نتایج نشان می‌دهد واژگان جغرافیایی-فرهنگی بیش از آن‌که به شناخت و نوع تفکر مردم جغرافیاهای مختلف گره خورده باشد، به شرایط اقتصادی-اجتماعی فرهنگ­ها پیوند دارد. این واژگان انعکاس تمایزات شناختی نیستند بلکه آینه­ای از جغرافیا، اقلیم، زیست‌بوم، مشاغل و رسوم جغرافیایی- فرهنگی گویشوران خود هستند و به عنوان جزئی از یک پیکرة گفتمانی بزرگ، جزئیات و ناگفته­های بسیاری را از اقلیم محل تولید با خود حمل و منعکس می­کنند. بنابراین، این تفاوت­های واژگانی، به تفاوت فرهنگ و زیست‌بوم گویشوران بازمی‌گردند و در حیطة نسبیت زبانی و شناخت نیستند. دستاورد این پژوهش، تأکید به مرز باریک میان این دو نوع تفاوت واژگانی است که معمولاً در پژوهش‌های شناختی-گفتمانی نادیده­ گرفته شده ­است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cultural-Geographical Lexicon: Linguistic Relativity or Word Discourse?

نویسندگان [English]

  • neda amin 1
  • Reza Morad Sahraei 2
  • Behzad Rahbar 3
1 Master. Department of Linguistics , Faculty of perisan literature and foreign languages . Allameh Tabataba'i University.
2 Associate Professor . Department of Linguistics , Faculty of Persian literature and foreign languages Allameh Tabatabaei University
3 Assistant Professor . Department of Linguistics , Faculty of Persian literature and foreign languages Allameh Tabatabaei University
چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the difference between cultural-geographical words in the dialects of different regions of Iran. The question is whether the Whorfian theory of linguistic relativity is confirmed by what exists in the scope of these terms and consequently, the relationship between language and thinking process in these dialects must be considered from a cognitive perspective or this difference and the subject of "cultural-geographical vocabulary" in general should be analyzed from the opposite side, i.e. the influence of culture and society on language. This research was conducted by the descriptive-analytical method in several stages and through two questionnaires (with 110 and 148 participants, respectively). Considering all the components involved, the data were analyzed qualitatively and quantitatively. The results show that geographical-cultural words are related to the socio-economic conditions of cultures rather than to the cognition and way of thinking of people of different regions. These words do not reflect cognitive distinctions rather, they are a mirror of the geography, climate, ecosystem, occupations geographical-cultural customs of their speakers and as part of a larger discourse, they carry and reflect many details and unspoken words from the geography and climate of the place of production. Thus, these lexical differences go back to the differences in the culture and ecology of the speakers and it is not in the realm of linguistic relativity and cognition. The findings emphasize the narrow border between these two types of lexical differences, which is usually ignored in cognitive-discourse research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Culture
  • Discourse
  • Dialect
  • Linguistic Relativity
  • Cultural-geographical Lexicon

مراجع

امیری، مهرداد. (1378). بحثی درباره فرضیة نسبیت زبانی در گویش باصری فارس. متن­پژوهی ادبی، 4 (7-8)، صص 83-98.
باطنی، محمدرضا. (1348). نسبیت در زبان. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 1 (پیاپی 71)، صص. 125-142.
بیات، حسین. (1394). نسبیت زبانی و درک رنگ آسمان در شعر فارسی. نقد ادبی، 8 (32)، صص. 29-52.
سبزعلیپور، جهاندوست، رضا چراغی و رویا صفری. (1394). واژه­ها و اصطلاحات برنج و برنج­کاری در گویش گیلکی. زبان­ها و گویش­های ایرانی (ویژه‌نامه فرهنگستان). (5). صص. 173-204 .
حسنوند عموزاده، ابوذر. (1393). نسبیت زبانی در واژگان خویشاوندی گویش لکی دره­شهر: یک بررسی تطبیقی با زبان فارسی. فرهنگ ایلام، 15 (44و 45)، صص. 138-154.
روبینز، آر. اچ. (1395). تاریخ مختصر زبان‌شناسی. ترجمة علی‌محمد حق‌شناس. چاپ 13. تهران: مرکز.
سلامی، عبدالنبی. (1384). خرما در فرهنگ مردم کرمان. گویش شناسی. 1 (2)، صص. 37-53.
سعیداوی، علی­ و­ سید هیمن مهدی. (1398). بررسی نسبیت زبانی در ترجمه رمان الشحّاذ اثر نجیب محفوظ در دو موضوع اوقات شبانه­روز و جنسیت. پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی، 9 (21)، صص. 307-326.
شریفیان، فرزاد. (1393). مقدمه­ای بر زبان­شناسی فرهنگی. ترجمة لیلا اردبیلی. تهران: نویسة پارسی.
شریفیان، فرزاد. (1398). زبان­شناسی فرهنگی؛ مفهوم­سازی­های فرهنگی و زبان. ترجمة طاهره احمدی پور و همکاران. رفسنجان: دانشگاه ولی عصر.
صفوی، کوروش. (1382). بحثی پیرامون زبان و فرهنگ و شیوه­ مطالعه­ آن از دیدگاه زبان­شناسی. فرهنگ مردم ایران، (1). صص. 29-37.
 رزم‌آرا، حسین‌علی. (1328). فرهنگ جغرافیایی ایران. ج ‌1، انتشارات دایره جغرافیایی ارتش.
قائمی، مریم و فرزان سجودی. (1398). نسبیت زبانی و گفتمان در زندگینامه‌های خودنوشت از منظر پست‌مدرنیسم. جستارهای زبانی، 10 (1)، صص. ۱۴۹-۱۶۹.
لاند، نیک. (1388). زبان و اندیشه. ترجمة حبیب الله قاسم­زاده. تهران: نسل فردا-ارجمند.
مرادی، مریم و مرضیه رحمانی. (1395). بررسی رابطه متقابل زبان و فرهنگ با استفاده از فرضیة نسبیت زبان­شناختی. نقد زبان و ادبیات خارجی، 12 (16)، صص. 237-258.
مصطفایی، عزیز. (1388). بررسی نسبیت زبانی در دو زبان فارسی و کردی با تاکید بر مفاهیم خویشاوندی و زمان.  منتشر شده در وبلاگ نویسنده : http://www. kalapoor. blogfa. com/post/7
معینیان، نرمینه. (1392). تحلیل نظریه نسبیت زبانی در پرتو شواهد جامعه‌شناختی و مردم‌شناختی. مطالعات جامعه­شناسی، 6 (21)، صص. 73-92.
مورن، ادگار. (1370). سرمشق گمشده. ترجمة علی اسدی. تهران: سروش.
نظری، علیرضا. (1396). تحلیل مقوله­های نسبیت زبانی در عربی نسبت به فارسی و تأثیر آن بر ترجمه. پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیات عربی. 7 (17)، صص. 99-123.
نیلی‌پور طباطبائی، مریم. (1387). نسبیت زبانی و ترجمه. پایان­نامه ارشد رشته زبان­شناسی. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
واعظی، احمد. (1391). نسبی­گرایی زبانی. نقد و نظر. 17 (4)، صص. 2-16.
هنله، پل. (1372). زبان، اندیشه و فرهنگ. ترجمة یدالله موقن. مجله کلک. 45 و 46. صص 77-97. [نیز چاپ شده در کتاب زبان، اندیشه و فرهنگ (مجموعه مقالات)].
Bernabeu, P. & R. Tillman. (2019). More refined typology and design in linguistic relativity: The case of motion event encoding. Dutch Journal of Applied Linguistics, 8(2), pp. 163 – 171.
Blomberg , J & J. Zlatev. (2021). Metalinguistic relativity: Does one's ontology determine one's view on linguistic relativity?. Language and Communication, 76. pp. 35-46.
Boas, F. (1995). Introduction to the handbook of American Indian languages. In language, culture, and society: A book of readings,  edited by. B. G. Blount, (pp.9-28). Prospect Heights,IL: Waveland Press.
 Boroditsky, L. (2011). How language shapes thought: the languages we speak affect our perceptions of the world. ScientificAmerican. pp.63-65.
Chrisomalis, S. (2021). The scope of linguistic relativity in graphic and lexical numeration. Language and Communication,.76, pp. 1-12.
González, S. H. (2020). Linguistic relativism in science fiction [El relativismo lingüístico en la ciencia ficción]. Tonos Digital. 38, pp:1-18.
Henle, P. (ed). (1958). Language, thought and culture. pp.1-24, University of Michighan Press.
Hoijer, H. (1951). Cultural implications of some navaho linguistic categories. Language, 27 (2), pp.111-120.  
Jonauskaite, D., N. Dael & D. Oberfeld. (2020). Universal patterns in color-emotion associations are further shaped by linguistic and geographic proximity. Psychological Science, 31 (10), pp. 1245-1260.
Kluckhohnand , C & D. Leighton. (1948). The Navaho. Cambridge: Harvard University Press.
Kukkonen, K. (2020). Does cognition translate? predictions, plot, and world literature. Poetics Today, 41 (2), pp. 243-259.
Lee , D. (1938) . Conceptual implication of an Indian language. Philosophy of science, 5, pp . 89-102.
Pablé, A. (2020). Integrating linguistic relativity. Language and Communication, 75, pp. 94-102.
Sapir, E. [1949] (1985). Selected writings of Edward Sapir in language, culture and personality. ed by D. G. Mandelbaum .Berkeley: University of California Press.
Taylor, K. A. (2011) . Conceptual relativism. in  A Companion to Relativism, ed by Steven D. Hales. (pp.159-178). Singapore: Blackwell Publishing Ltd.
Vereshagin, Е. М.&  V. G. Кastamarov. (1990). Yazik i kultura (Язык и культура), Мoscow: Russki Yazik.
Whorf, B.  L. (1956). Language, thought, and reality. Edited by J. B. Carroll. Cambridge: MIT Press.
Zeisler, B. (2016). Evidentially, inferentiality, and speaker’s attitude questionnaire orexemplary set. In: https://uni-tuebingen. academia. edu/BettinaZeisler.
Zeisler, B. (2018a). Don’t believe in a paradigm that you haven’t manipulated yourself! Evidentiality, speaker attitude, and admirativity in Ladakhi. Himalayan Linguistics. 17 (1), pp. 67-130.
Zeisler, B. (2018b .(Contrast instead of comparison: evidence from West Tibetan differentiating property ascriptions. In: Linguistic discovery. https://uni-tuebingen. academia. edu/BettinaZeisler.
Zeisler, B. (2018c). Evidence for the development of ‘evidentiality’ as a grammatical category in Tibetan. in: https://uni-tuebingen. academia. edu/BettinaZeisler.
Zhou, S. (2020). A cognitive analysis of conceptual metaphors of color idioms in English and Chinese based on data mining. In Application of Intelligent Systems in Multi-modal Information Analytics, edited by Sugumaran V., Z. Xu, & H. Zhou. MMIA 2020. Advances in intelligent systems and computing, vol. 1234. Cham: Springer.
زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی
دوره 5، شماره 2
اسفند 1399
صفحه 57-88

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 فروردین 1400
  • تاریخ بازنگری: 24 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 25 اردیبهشت 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار