تحلیلی بر پدیدة هماهنگی ممیزة گردی به لحاظ رده‌شناختی درگونه‌های ترکی رزن، تبریز و استانبولی بر پایه نظریة بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان‌شناسی همگانی/ دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران

چکیده

هدف این مقاله ارزیابی کارآمدی نظریة بهینگی در بررسی پدیدة هماهنگی گردی درگونه های ترکی رزن، تبریز و استانبولی است. در این پژوهش، به این دو پرسش اساسی پاسخ داده می‌شود که کارایی نظریة بهینگی در تبیین هماهنگی ممیزة گردی در سه گونة مور بحث تا چه میزان است و در چارچوب نظریة بهینگی به لحاظ رده‌شناختی، گونه‌های مورد بحث در صورت تنوع رده‌شناختی (تفاوت در طبقة زبانی) در چند طبقة زبانی قرار می‌گیرند. نتایج حاکی از آن است که نظریة بهینگی در تبیین پدیدة هماهنگی ممیزة گردی در گونه‌های مورد بحث بسیار کارآمد است؛ به طوری که برای نمونه از بین صورت‌های مشابه و به کار رفته در گونه‌ها به راحتی با جابجایی محدودیت‌ها می‌تواند صورت بهینه را تبیین نماید و با وجود قرابت بسیاری که این گونه‌ها درحوزه‌های نحوی، صرفی و... دارند، به لحاظ رده‌شناختی متفاوت هستند. بدین معنی که، این سه ‌گونه در فرآیند هماهنگی گردی در سه طبقة زبانی فرضی A, B, C قرار می‌گیرند که به خوبی در تابلوهای تحلیلی بهینگی می‌توان آن‌ها را اثبات کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Rounding Harmony in the Case of Typological View in Turkish Varieties of Razan, Tabriz, and Istambul Based on Optimality Theory

نویسنده [English]

  • Mohammad Ali Jafari
Assistant Professor/ Faculty Member/ Qom Islamic Azad University
چکیده [English]

The present research is focused on the assessment of the efficiency of Optimality theory within Iranian (Razan and Tabriz) and Istanbul varieties of Turkish. The main research questions are as followed: 1. How much can the Optimality theory be effective in exploring the Turkish varieties? 2. Are there any typological differences in categorizing the varieties under consideration? If yes, how are they? The research results demonstrate that The Optimality theory in exploring rounding harmony in the varieties under consideration is very effective. For instance, it can realize the optimal form among the similar forms which are used in them by substituting restrictions. Despite the similarities observed within the syntactic, morphological, and other areas of the three varieties, within their typological area differences are detected, according to which the three systems can be classified in triple hypothetical categories of A, B, and C which can be proved within the tableaux of Optimality analysis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Typology
  • Rounding harmony
  • Razan Turkish
  • Tabriz Turkish
  • Istanbul Turkish
امینی، رضا. (1392). دوگان‌سازی در زبان ترکی. جستار‌های زبانی، 5 (3) پیاپی19، صص. 27-54.
بی­جن­خان، محمود. (1394). واج‌شناسی نظریة بهینگی. چاپ پنجم. تهران: سمت.
پالیزبان، کرم ا... و فاطمه یوسفی‌راد. (1394). بررسی معیارهای رده‌شناختی گویش کردی ایلام. فرهنگ ایلام، 16 (46 و47)، صص. 41-54
جعفری، محمدعلی. (1381). بررسی ساختمان فعل در گویش ترکی رزن. پایان‌نامه ارشد زبان‌شناسی همگانی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
جعفری، محمدعلی و مهین‌ناز میردهقان. (1397). بررسی مقابله‌ای رده‌شناختی همگانی‌های گرینبرگ در گونه‌های ترکی رزن، تبریز و استانبولی. جستارهای زبانی. 9 (4)، پیاپی، 46، صص. 61-88.
جعفری، محمدعلی، مهین‌ناز میردهقان و شهرام نقش‌بندی. (1398). تحلیلی رده‌شناختی بر فرآیند هماهنگی ممیزة گردی در گونه‌های ترکی رزن، تبریز و استانبولی در چارچوب رده‌شناسی کرن. پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 9 (18)، صص. 253-268.
حیدری‌مزرعه‌جهان، عبدالحسین. (1381). تجزیه و تحلیل فرآیند­های همگونی زبان ترکی­ آذری بر اساس واج­شناسی خود واحد. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی همگانی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
دبیر‌مقدم، محمد. (1383). نظریة بهینگی. متن پژوهی ادبی، 8 (20)، صص. 52-40.
دبیر مقدم، محمد. (1392). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی، 2 جلد، ج 1. تهران: سمت.
دین‌محمدی، غلامرضا. (1382). رده‌شناسی در چارچوب اصول و پارامترها. مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی-دانشگاه تهران53 (165)، صص. 169-184.
رضی‌نژاد، سیدمحمد. (1392). هماهنگی و ناهماهنگی واکه‌ای در زبان ترکی آذربایجانی. پژوهش‌های زبانی، 4 (2)، صص. 61-80.
صابری‌همدانی، احمد. (1375). تاریخ مفصل همدان، تهران: حدیث.
علائی، بهلول. (1392). بررسی فرآیند هماهنگی واکه‌ای در زبان ترکی آذری منطقه مغان از دیدگاه واج‌شناسی خود واحد. پژوهش‌های زبان‌شناسی، 5 (1)، صص. 31-48.
کرمپور، فاطمه، محمود بی‌جن‌خان و زهرا چراغی. (1390). تجزیه و تحلیل واج‌شناختی افعال بی‌قاعده زبان فارسی معاصر: رویکرد بهینگی. پژوهش‌هایزبانی، 2 (1)، صص. 51-82.
منشی‌زاده، مجتبی و محمدامین ناصح. (1386).نگاهی رده‌شناختی به نحو زبان فارسی میانه پهلوی. نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دوره جدید (22)، پیاپی19، صص. 235-257.
میردهقان، مهین­ناز. (1386). فرانظریة بهینگی و مدون‏سازی آن در چارچوبی صوری. پازند، 3 (11)، صص. 53-74.
میردهقان، مهین­ناز. (1387). حالت­نمایی افتراقی در زبان‌های هندی/ اردو، پشتو و بلوچی. در چارچوب بهینگی واژنقشی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
Bakovic, E. (2000). Harmony, dominance and control. Ph.D. dissertation. New Jersy: The State University of New Jersy.
Beckman, J. (1997). Positional faithfulness, positional neutralisation, and Shona vowel harmony. Phonology, 14, pp. 1-46.
Beckman, J. (1998). Positional faithfulness. Ph.D. Dissertation. University of   Massachusetts, Amherst.
Greenberg, J. H. (1963).  Some universals of  grammar with particular reference to the order of meaningful elements. Stanford University:  Universals of Language.
Jensen, J. T. (2004). Principles of generative phonology. Ottawa: University of Ottawa.
Kager, R. (2004). Optimality theory. New York: Cambridge University Press.
Kaun, A. (1995). The typology of rounding harmony: an optimality theoretic approach. Ph.D. Dissertation. Los Angeles: University of California.
Kie, Z. (2012). Optimality theory in linguistics. Department of Linguistics, University of Southern California Retrieved:
To appear in Michael Arbib, ed., Handbook of Brain Theory and Neural Networks, 2nd edition. MIT Press. 2
 www.linguistics.ucla.edu/people/zuraw/dnldpprs/OTHBTNN2e.pdf
Korn, D. (1969). Types of labial vowel harmony in the Turkic languages. Anthropological linguistics, 11(3), pp. 98-106.
McCarthy, J. J. and A. Prince. (1995). Faithfulness and reduplicative  identity. In J. Beckman, L. W. Dickey and S. Urbanczyk (eds.) In Jill Papers in Optimality Theory. Amherst, MA: GLSA. 249-384  
McCarthy, J. J. (2003). OT constraints are categorical. Phonology, 20 (. pp. 75-138.
McCarthy, J. J. (2008). Doing optimality theory: applying theory to data. Oxford: Blackwell Publishing.
Prince, A. and P. Smolensky. (1993). Optimality Theory: Constraint interaction in generative grammar. Rutgers Center for Cognitive Science Technical Report TR-2.
Prince, A. & P. Smolensky. (2002). Optimality theory. Boulder: Rutgers University & The Johns Hopkins University, University of Colorado at Boulder.
Sasa, T. (2001). Yakut vowel harmony: an optimality theory account. Turkic  Languages 5. pp. 270-287.
Sasa,T. (2007). A Span-Theoretic account of Kinande dominance and dominance reversal. Poster presented at the 15th Manchester Phonology Meeting, Manchester, UK.
Sasa, T. (2008). A Span-Theoretic account of Pulaar ATR harmony. Paper presented at the 14th Mid Continental Workshop on Phonology, Minneapolis, MN.
Sasa, T. (2009). Treatment of vowel harmony in optimality theory. University of Iowa. Retrieved: http://ir.uiowa.edu/etd/318
Schmid, S. (2012). Phonological typology, rhythm types and the phonetics– phonology interface. Methodological overview and three case studies on Italo-Romance dialects pp. 45-68
Song, J. G. (2011). The Oxford handbook of linguistic typology. Oxford: Oxford university press.
Walker, R. (2012). Vowel Harmony in Optimality Theory. Language and Linguistics Compass. Retrieved:
www-bcf.usc.edu/~rwalker/Walker/Publications_files/Walker2012.pdf