بررسی کارکرد پسوندها در زبان ترکی آذری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار زبان و ادبیات فارسی/ دانشگاه تبریز، آذربایجان شرقی، ایران

چکیده

زبان ترکی از زبان‏های پیوندی است و یکی از گویش‏های آن‌ در حال حاضر در تبریز رایج است. موضوع این مقاله بررسی کارکرد پسوند در این گویش است و روش کار آن بر این اساس است که در توضیح کارکردهای صرفی و نحوی پسوندهای بسیط، استقلال و معنی‏داربودن واژهها را ملاک تعیین نوع واژه می‌داند. نتیجة این بررسی نشان می‌دهد که پسوند در این گویش کمک می‏کند تا فعل به کلمات غیرفعل تبدیل شود، کارکردهای آن گسترش پیدا کنند و کلمات غیرفعل مانند فعل صرف شوند. این امر موجب می‌شود‌ که فعل‌ها و کلمات در حدی تنوع و تعدد یابند که بتوانند معانی و مفاهیم و امور و عواطف را با تفاوت‌های بسیار ظریف و جزئی بیان کنند. 80 پسوند از 196 پسوند رایج در این گویش بسیط هستند. یک کلمه می‌تواند تا هفت پسوند بپذیرد. تعدادی از پسوندها ماهیت ساختواژی کلمات و تعدادی دیگر کارکرد نحوی آن‌ها‌ را تعیین می‌کنند. بلافاصله پس از ستاک، پسوندهای صرفی و در پایان پسوندهای نحوی قرار می‏گیرند. پسوندها طبق قوانین هماهنگی واکه‌ها، به چند صورت تلفظ می​شوند​.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of the Functions of Suffixes in Azeri Turkic

نویسنده [English]

  • ebrahim ranjbar
Associate Professor/ Department of Persian Language and Literature, Faculty of Persian Literature and Foreign Languages, University of Tabriz.
چکیده [English]

Azeri Turkic is an agglutinative language. One of its dialects is widely spoken in Tabriz. The goal of this paper is to study the functions of suffixes in Tabriz dialect. In the present paper, the independence and meaningfulness of the forms are the criteria for determining the type of a form in the explanation of the morphological and syntactic functions of the simple suffixes. The result of the study shows that, in Azeri Turkic, a suffix helps a verb to change into a non-verb word and extends its own function. Moreover, a suffix helps non-verb words conjugate like verbs. This helps verbs and other words to be so various and numerous that they can express meanings, concepts, and emotions with delicate and elaborate differences. 80 suffixes out of 196 suffixes found inAzeri Turkic are simple. A word can take up to 7 suffixes. Some of the suffixes determine the morphological nature of a word and some others determine its syntactic functions. Morphological suffixes immediately follow a stem while the syntactic suffixes occur in the final position. The suffixes have different phonetic realizations on the basis of vowel harmony rules.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Suffixe
  • Azeri
  • Turkic
  • vowel
  • harmony

مراجع

ابوالقاسمی، محسن. (1367). پنج گفتار در دستور تاریخی زبان فارسی‌. بابل: کتابسرای بابل.      
ابوالقاسمی، محسن. (1392). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت.
احمدی، حسن. (1383). دستور تطبیقی زبان ترکی و فارسی. تهران: نشر قطره.
احمدی، حسن و حسن انوری. (1375). دستور زبان فارسی. تهران: فاطمی.
بدخشان، ابراهیم و محمد زمانی. (1393). غلت‌سازی در گویش کلهری. علم زبان. 2(2)، صص 97-115.
بیانی، علی‏محمد. (1391). بئله اوخو، بئله یاز. تبریز: اختر.
پنج استاد. (1380). دستور زبان پنج استاد. زیر نظر سیروس شمیسا. تهران: فردوس.
حقشناس، علیمحمد. (1356). آواشناسی، تهران: آگاه.
خیام‌پور، عبدالرسول (1397). دستور زبان فارسی. گزارش و ویرایش اسدالله واحد و محمدعلی موسی‏زاده. تبریز: آیدین.
رحمانی، صمد. (1393). دستور زبان آذربایجانی. تبریز: اختر.
روایی، محمد. (1370). دستور زبان فارسی. تهران: ناشر مولف.
سلطانی‏، علی. (1368). از کلمه تا کلام. تهران: ناشر مولف.
شریعت، محمدجواد. (1370). دستور زبان فارسی. تهران: اساطیر.
صادقی، وحید. (1398). درج همخوان برای جلوگیری از التقای واکه‌ها در زبان فارسی، یک بررسی آوایی. پژوهشهای زبانی. 10(1). صص. 83-104.
فرزانه، محمدعلی. (1371). مبانی دستور زبان آذربایجانی. تهران: نشر فرهنگ.
فرشیدورد، خسرو. (1382). دستور مفصل امروز.تهران: سخن.
کشانی، خسرو. (1371). اشتقاق پسوندی در زبان فارسی امروز. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
مشکوه‌الدینی، مهدی. (1379). توصیف و آموزش زبان فارسی. مشهد:انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
مشکوه‌الدینی، مهدی. (1385). ساخت آوایی زبان. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
ملکی، اردشیر، علیمحمد حقشناس و حیات عامری. (1396). بررسی ساختار صرفی فعل فارسی در چاچوب نظریه کلمه و صیغگان. دوفصلنامه جستارهای زبانی، 8 (2)، پیاپی 37، صص. 277-307.
ناتل‏خانلری، پرویز. (1370). دستور زبان فارسی. تهران: توس.
وحیدیان، تقی. (1386). دستور زبان فارسی. تهران: سمت.
وفایی، عباسعلی. (1391). دستور زبان فارسی. تهران: سمت.
همایونفرخ، عبدالرحیم. (بی‏تا). دستور جامع زبان فارسی. تهران: علمی.
 
Aronoff, M. (1994). Morphology by Itself: Stems and Inflectional Classes. (Linguistic. Inquiry Monographs 22). Cambridge: MIT Press.
Igarashi, Y. (2003). Japanese as an Altaic Language: An Investigation of Japanese Genetic Affiliation through Biological Findings. WPLC (working papers of the linguistics circle of the university of victoria, (17), pp. 35-47.
Johanson, L. (1998). The History of Turkic. in the Turkic Languages. Edited by Larse Johanson & Éva Ágnes Csató. 1st ed. pp. 81–125. London and New York: Routledge.
Menges, K. H. (1995). The Turkic Languages and Peoples: An Introduction to Turkic Studies. 2 nd ed. Wiesbaden: Harrassowitz.
Richards, J.C. & R. Schmidt, (2002). Longman dictionary of language teaching and applied linguistics. 3rd ed. London: Longman.
Trask, R. L. (2015). Historical Linguistics. 3rd ed. Revised and Edited by Robert McColl Millar. London: Routledge Taylor & Francis group.
زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی
دوره 5، شماره 2
اسفند 1399
صفحه 213-239

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 خرداد 1399
  • تاریخ بازنگری: 10 دی 1399
  • تاریخ پذیرش: 16 دی 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار