فرایند حذف همخوان /ʁ/ در زبان ترکی ‌آذربایجانی بر پایه نظریة بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه زبان‌شناسی/ واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

2 دانشیار گروه آموزش زبان انگلیسی/ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

3 استاد گروه زبان‌شناسی/ دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 استاد گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی/ دانشگاه پیام‌نور اردبیل، اردبیل، ایران

چکیده

در مقالة حاضر فرایند آوایی حذف همخوان /ʁ/ در گویش­ تبریزی رایج در مناطق مرکزی تبریز، در محیط­های واجی مختلف و در چارچوب نظریة بهینگی رویکرد موازی بررسی می‌شود. هدف از انجام پژوهش حاضر فهم این نکته است که این همخوان در کدام شرایط واجی حذف می­شود. تعیین محدودیت­های حاکم بر  فرایند حذف از رهگذر بررسی تعامل بین محدودیت­های نقض­پذیر جهانی و رتبه­بندی آن­ها از دیگر اهداف نگارندگان این مقاله است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و میدانی انجام می‌شود. بررسی و تحلیل داده­هایی که براساس جایگاه حذف همخوان /ʁ/ طبقه‌بندی شده‌اند، بیانگر آن است که همخوان /ʁ/ در مرز بین دو هجا – در جایگاه پایانة هجای اول و در جایگاه آغازة هجای دوم- همواره حذف می­شود. البته لازم به ذکر است که این همخوان در آغازة واژه تظاهر ندارد و از پایانة واژه نیز حذف نمی­شود. در هر دو جایگاه فوق، محدودیت­های­ نشانداری MAX-ʁ≠ و *ʁ فعال­ هستند و در رتبة بالاتری نسبت به محدودیت پایایی  MAX-IOقرار دارند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می­دهند که در هر دو جایگاه، متعاقب فرایند حذف همخوان /ʁ/کشش­ جبرانی، حذف و تغییر در ساختار هجا روی می­دهد. همچنین براساس یافته‌ها، محدودیت­های معرفی‌شده با رتبه­بندی ثابت به راحتی از عهدة تبیین حذف این همخوان در  هر دو جایگاه مذکور و عدم حذف آن از جایگاه پایان واژه برمی­آیند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

/ʁ/Consonant Elision Process in Azerbaijani Turkish Language within Optimality Theory Framework

نویسندگان [English]

  • solmaz khorram 1
  • Mohammad Razinejad 2
  • Mahmud bi jen khan 3
  • latif Attari 4
1 Phd. Candidate. Department of Linguistics, Ardabil Branch, Islamic Azad University. Ardabil, Iran
2 Assistant Professor, UMA
3 Tehran University
4 Ardabi Payame noor university
چکیده [English]

This article investigates the phonetic process of consonant elision of /ʁ/ (Tabriz dialect) in different phonemic environments within optimality theory (OT). The purpose of this study is to determine the phonemic circumstances in which this consonant is deleted. Also, determining deletions governing this process by examining the interaction between global violable constraints and ranking them is another purpose of this article. The research is conducted based on descriptive-analytic and field methods. Data are collected and classified according to the position where this process has taken place. Data analyses show that consonant /ʁ/ is always deleted on the boundary between two syllables: 1. at the coda position of the first syllable. 2. at the onset position of second syllables. But it should be noted that this consonant has never had a phonetic appearance in the beginning part of the first syllable of words and also never been deleted from the coda position of words. In syllable boundary, i.e. in both positions markedness constraint MAX-ʁ≠ and *ʁ is active and located in a higher ranking position than faithfulness constraint MAX-IO (segment). The results show that both above cases happen following the deletion process of consonant /ʁ/, compensatory lengthening, deletion, and changing in syllable structure. Findings also show that constraints with fixed ranking can easily explain the deletion of this consonant in these two positions and not deleting it from the coda position of the word.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consonant Elision
  • Compensatory Stretching
  • Tabriz Dialect
  • Optimality Theory
  • Syllable
بدخشان، ابراهیم و محمد زمانی. (1392). تحلیل و توصیف فرایند حذف در زبان کردی (گویش کلهری). پژوهش­های زبان­شناسی، 5(1)، صص 19-30.
بی­جن­خان، محمود. (1389). واج­شناسی: نظریه بهینگی. تهران: سمت.
دبیر­مقدم، محمد. (1383). زبانشناسی نظری پیدایش و تکوین دستور زایشی، (ویراست دوم). تهران:  سمت.
راسخ­مهند، محمد. (1383). معرفی نظریة بهینگی و بررسی تکیه در فارسی. مجلة زبانشناسی، 19(1)، صص 42-66.
رضی­نژاد، سیدمحمد. (1381). واج­شناسی گویش ترکی مشگین­شهر (بر پایه نظریه خود واحد). پایان­نامة کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
رضی­نژاد، سیدمحمد و آیسان کلاهدوزی‌پور. (1397). بازنمایی واج /r/ در گویش ترکی عجب­شیری در چارچوب نظریة بهینگی. فصلنامة مطالعات زبان­ها و گویش­های غرب ایران، 6 (22)، صص. 81-92.
علی­نژاد، بتول و محمدرضا اصلانی. (1388). سیر تحول فرایند واجی حذف از زبان فارسی باستان تا فارسی نو (بر مبنای نظریة بهینگی). زبان­شناسی و گویش­های خراسان دانشکدة ادبیات و علوم انسانی مشهد، 1(1)، صص. 143-158
قره­آغاجلو، سعید. (1388). اشتراک­ها و اختلاف­های زبان فارسی با ترکی آذربایجانی. ادبیات فارسی. 5(13)، صص 110-134.
کامبوزیا، عالیه کرد زعفرانلو (1385). واج­شناسی: رویکردهای قاعده بنیاد. تهران: سمت.
ویسی، الخاص، منصوره شکرآمیز و غلام­حسن اورکی (1396). توصیف و تحلیل حذف همخوان در
          گویش بختیاری در چارچوب واج­شناسی بهینگی. ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، 3 (3)، صص 1-22.
Burquest, D.A. (2001). Phonological analysis (A functional approach). USA: SIL international.
Cable, S. (2006). Syncope in the verbal prefixes of Tlingit: meter and surface phonotactics.Munchen: Lincom.  
Carr, P. (2008). A Glossary of phonology. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Cassali, R. F. (1996). Resolving hiatus. Ph.D. dissertation. UCLA.
Hayes, B. (1989). Compensatory lengthening in moraic phonology.   Linguistic Inquiry,20(2), pp. 253-306
Kager, R. (1999). Optimality theory. Cambridge: Cambridge University Press.
Kavitskaya, D. (2002). Compensatory lengthening: phonetics, phonology, diachrony. London: Routledge.
Lazard, G. (1992). A grammar of contemporary persian (Vol. 316). Costa Mesa, CA: Mazda Publishers.
Lief, E. A. (2006). Syncope in spanish and portuguese: The diachrony of Hispano-Romance phonotactics. Doctoral dissertation. Dorneel University.
McCarthy, J. (2002).  A thematic guide to optimality theory. Cambridge: Cambridge University Press.
McCarthy, J. (2008). Doing optimality theory applying theory to data. Cambridge: Blackwell.
McCarthy, J. and Prince A. (1995). Faithfulness and reduplicative     identity. In University of   Massachusetts Occasional Papers in Linguistic. Eds. J. Beckman, L. W. Dickey, and S. Urbanczyk. PP.249-384. MA: GLSA.
Prince, A. & Smolensky, P. (1993). Optimality theory: constraint interaction in generative grammar. Cambridge: MIT Press.
Topintzy, N. (2007). A (not so) paradoxical case of compensatory lenghening: Samothraki Greek and theoretical implications. MS. University Colledge London.