بررسی فرایندهای واجی حذف و درج در گویش شهرستان رابُر بر مبنای نظریة بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبان انگلیسی دانشگاه ولی عصر رفسنجان

چکیده

    این پژوهش فرایندهای حذف و درج در گویش شهرستان رابُر را بر مبنای نظریة بهینگی و به روش توصیفی-تحلیلی بررسی و تحلیل می‌کند. برای بررسی امکان تحلیل این فرایندها بر مبنای نظریة بهینگی در گویش رابُر، حذف همخوان پایانی، حذف همخوان میانی، حذف همخوان‌های چاکنایی و درج واکه در ابتدای خوشه همخوانی و درج همخوان میانی (میانجی) با این نظریه محک زده می‌شود. داده‌های این تحقیق از زبان طبیعی و روزمرة مردم، کتاب‌های گویش و شم زبانی نگارنده گردآوری شده‌اند. بررسی و تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که در بعضی موارد در این گویش برخلاف فارسی معیار، برای جلوگیری از التقای مصوت‌ها به جای درج همخوان از فرایند حذف (مصوت) استفاده می‌شود؛ به همین دلیل بسامد فرایند حذف در این گویش بیش از درج است. در خصوص حذف همخوان چاکنایی در موضع پایانة هجا، تغییر کیفیت واکة اصلی در گویش رابُری عمومیت ندارد. همچنین، همخوان میانجی در فرایند درج نیز در مقولة فعل یکی از همخوان‌های رایج در زبان فارسی معیار نیست. گزینة بهینه در فرایندهای حذف و درجِ بررسی‌شده در این گویش در راستای نظریة بهینگی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Deletion and Insertion in the Rabor Dialect: An Optimality Theory Approach

نویسنده [English]

  • Morad Ali Salandari Rabori
English department, Vali-e- Asr University of Rafsanjan, Iran
چکیده [English]

The present study, applying Optimality Theory, explores deletion and insertion in Rabor dialect in a descriptive-analytic approach. To see whether these two phonological processes in Rabor dialect are analyzable and justifiable in the Optimality Theory framework or not, final consonant deletion, medial consonant deletion, and glottal consonant deletion along with prothesis and epenthesis are explored. The data are gathered through people’s everyday conversations, books, and other publications on Rabor dialect and the author’s intuition. Data analysis shows, unlike Persian, in some cases in Rabor dialect, vowel deletion is used instead of medial consonant insertion for preventing hiatus, causing a more frequency for deletion in contrast to insertion. Vowel quality changes, in contrast to the Kermani dialect, and some other nearby cities, in the case of glottal consonant deletion in syllable coda, is not fixed in Rabor dialect. Furthermore, in Rabor dialect, epenthesis in verbs does not make use of current consonants used in Persian.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deletion
  • Epenthesis
  • Insertion
  • Optimality Theory
  • Rabor Dialect
اسلامی، محرم. و بی­جن­خان، محمود. (1382). واج­آرائی و واژه­گزینی. مجموعه مقالات همایش واژه­گزینی، گردآورنده: علی کافی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
انجم­شعاع، محمد. (1381). رایج­ترین اصطلاحات و گویش­های کرمان. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
بدخشان، ابراهیم. و زمانی، محمد. (1392). توصیف و تحلیل فرایند حذف در زبان کردی (گویش کلهری). پژوهش‌های زبان‌شناسی، 5 (1)، صص. 19-30.
     برومند­سعید، جواد. (1370). واژه­نامه­ی گویش بردسیر. کرمان: مرکز کرمان­شناسی.
بی‌جن‌خان، محمود. (1389). واج‌شناسی (نظریة بهینگی). چاپ سوم. تهران: سمت.
پاک‌‌نژاد، محمد. و ویسی، الخاص. (1395). توصیف و تحلیل فرایندهای واجی گویش دزفولی برپایة چارچوب نظریة بهینگی. ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 2 (13)، صص 1- 21.
پرمون، یداله. (1375). نظام آوایی گونة کرمانی از دیدگاه واج­شناسی زایشی و واج­شناسی جزء­مستقل. پایان­نامة کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
پرمون، یداله. (1381). برهم‌کنش سه فرایند واجی در نظام آوایی فارسی رایج در شهر کرمان:‌ رویکردی خطّی و غیرخطّی. نامه‌ی پژوهشگاه میراث فرهنگی، 1 (3)، صص. 47-64.
ثمره، یداله. (1380). آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا. چاپ ششم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جم، بشیر. و تیموری، محمد. (1393). بررسی تبدیل واکۀ  /a/ به واکۀ [a:] یا [o] در گویش فردوسی در چارچوب نظریة بهینگی. زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان. 6 (10)، صص. 121-142
 حق‌شناس، علی‌محمد. (1380). آواشناسی (فونتیک). چاپ هفتم، تهران: آگاه.
دبیرمقدم، محمد. (1383). زبان‌شناسی نظری (پیدایش و تکوین دستور زایشی). چاپ سوم. تهران: سمت.
رضایتی کیشه‌خاله، محرم. و بتلاب اکبر‌آبادی، محسن. (1391). بررسی وندها در گویش کهنوجی. ادب‌پژوهی، 6 (22). صص.173-195
سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان کرمان، معاونت آمارو انفورماتیک (1385).  سالنامة آماری استان کرمان.
صادقی، علی‌اشرف (1380). مسائل تاریخی زبان فارسی. تهران: سخن.
صفری، ابراهیم. (1395). توصیف و تحلیل فرایندهای واجی گویش گالشی: رویکردی بهینگی. جستارهای زبانی. 7 (2)، صص. 143-163.
 علی‌نژاد، بتول. و اصلانی، محمدرضا. (1388). سیر تحول فرایند واجی حذف از زبان فارسی باستان تا فارسی نو (برمبنای نظریة بهینگی). زبان‌شناسی وگویش‌های خراسان. 1 (1)، صص. 143-158
کردزعفرانلوکامبوزیا، عالیه. (1381). فرایندهای واجی مشترک درگویش‌های استان کرمان. نشریه ادب و زبان دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنرکرمان. 9 (12)، صص. 111-130
کردزعفرانلوکامبوزیا، عالیه. (1385). واج‌شناسی (رویکردهای قاعده‌بنیاد). تهران: سمت.
کردزعفرانلوکامبوزیا، عالیه. و رزم‌دیده پریا. (1392). برخی فرایندهای واجی در 15 گونه زبانی استان کرمان. ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین. 3 (1)، صص. 139-164.
مطلبی، محمد. (1385). بررسی گویش رودباری (کرمان). رسالة دکتری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
نجم‌الدینی، غلام‌عباس. (1390). جغرافیای تاریخی شهرستان‌های بافت و رابر. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
نقوی، اکبر. (1386). فرهنگ گویش گوغر. کرمان: مرکز کرمان­شناسی.
نگینی، ولی‌اله. (1382). نگین سبزکرمان (فرهنگ گویش رابر و بافت). کرمان:مرکز کرمان‌شناسی.
هادیان، بهرام. و علی‌نژاد، بتول. (1391). مقایسة فرایندهای واجی لهجه اصفهانی و زبان فارسی در چارچوب نظریة بهینگی. جستارهای زبانی، 4 (3)، صص. 219-235.
Boerrsma, P. & Levelt, C.(2003). Optimality theory and phonological acquisition. Leiden: Leiden University.
Crystal, D. A. (1990). Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell.
Kenstowicz, M. (1979). Generative Phonology. London: Academic Press INC.
Mccarthy, J. (2002). Thematic guide to optimality theory. New York: Cambridge university press.
Prince, A. & Smolensky, P. (1993). Optimality Theory: Constraint Interaction in Generative Grammar. Cambridg: MIT Press.
Roca, I. & Johnson, W. (1999). A Course in Phonology. London: Blackwell publishers.
Trubetzkoy, N. S. (1939). Grundzoge der phonologie. Travaux du cercle linguistique de Prague 7. Christiane Bataxe, trans. (1969). Principles of phonology. Berkeley: university of California press.