واژه‌بست در گویش طالقانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان

2 گروه زبانشناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

3 دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زنجان، گروه زبانشناسی، زنجان، ایران

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تعیین و توصیف واژه‌بست‌های گویش طالقانی بر اساس الگوی زوئیکی و پولوم (1983) است. زوئیکی و پولوم ملاک‌های متعددی را برای متمایزکردن کلمه از واژه‌بست ارائه می‌دهند. این ملاک‌ها مبین آن هستند که واژه‌بست‌ها در مقایسه با کلمات، خصوصیاتی را شبیه به وندها (بیش‌تر وندهای تصریفی) از خود به نمایش می‌گذارند. این تحقیق به صورت توصیفی– تحلیلی است و 20 نفر از گویشوران طالقانی روستای «کیاده» در آن مشارکت داشته‌اند. سن شرکت‌کنندگان بین 30 تا 80 سال می‌باشد و تمایز جنسی نیز لحاظ نشده است. گویشوران از سنین مختلف و شامل افراد بی‌سواد و تحصیل‌کرده می‌باشند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که واژه‌بست‌های گویش طالقانی به دو دستة ساده و ویژه تقسیم می‌شوند. واژه‌بست‌های ساده شامل 2 واژه‌بست /-e/ نشانة مفعولی و /-e/ متمم‌ساز می‌باشند. واژه‌بست‌های ویژه نیز شامل هفت واژه‌بست می‌باشند که عبارتند از /-o/ نشانة عطف، /-am/ معادل «هم» در زبان فارسی، /-e/ معرفه‌ساز،  /-i/ اضافه،  /-â/نشانة تأکید، «فعل‌های پی‌بستی» و «ضمایر پیوسته». مقالة حاضر نشان می‌دهد که می‌توان از الگوهای زوئیکی و پولوم (1983) به عنوان ابزاری علمی و مناسب جهت تشخیص و مطالعة واژه‌بست‌های گویش طالقانی استفاده کرد. به منظور بررسی و طبقه‌بندی تکواژهای وابسته در گویش طالقانی، هفت آزمون از آزمون‌های پیشنهادی زوئیکی و پولوم (1983) انتخاب شدند. آزمون‌های انتخابی به سه گروه آوایی، صرفی و نحوی تقسیم شدند و برای بررسی و شناسایی واژه‌بست‌ها در گویش طالقانی ابتدا همة تکواژهای وابستة این گویش گردآوری و به کمک آزمون‌های گفته‌شده، سنجیده شدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Clitic in the Taleqani Dialect

نویسندگان [English]

  • mousa mirzaei 1
  • behzad rahbar 2
  • mohammadreza oroji 3
1 Islamic Azad University, Zanjan Branch
2 Allameh Tabatabaie University, Tehran, Iran
3 Department if Linguistics, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran
چکیده [English]

The aim of the present study is an attempt to determine and describe the clitics of Taleqani dialect based on Zwicky and Pullums tests (1983). Zwicky and Pullum provide several criteria for distinguishing the word from the clitic. These criteria indicate that clitics, compared to words, exhibit characteristics similar to fixes (mostly inflectional fixes). The research was descriptive-analytical and the contributors are twenty Taleqani speakers from the village of Kiyadeh who were in the range of 30 and 80 years and sex was disregarded. They include the different ages and illiterate and the educated. The results of this study show that the clitics of the Taleqani dialect are divided into two categories; simple and special. Simple clitics include 2 clitics; /-e/ (object maker) and /-e/ (complement maker) and special clitics include 7 clitics; /-o/ (conjunction “and”), /-am/ (adverb “also”), /-e/ (definiteness), /-i/ (linker), /-â/ (emphasis), clitic verbs and pronominal clitics. The present study shows that the Zwicky and Pullum’s (1983) tests can be used as a scientific and appropriate tool for identifying and studying Taleqani's clitics. To examine and classify the bound morphemes in the Taleqani dialect, we have selected seven tests from the Zwicky and Pullums tests (1983). The selected tests were divided into three groups: phonetic, morphological, and syntactic. To investigate and identify the clitics in the Taleqani dialect, first, all of the bound morphemes of this dialect were collected and measured with the help of these tests.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Clitic
  • Enclitic
  • Morphology
  • Morpheme
  • Taleqani dialect
الهویی، بهزاد. (1374). بررسی گویش طالقانی سوهانی. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
انوری، حسن. و احمدی گیوی، حسن. (1378). دستور زبان فارسی. تهران: فاطمی.
راسخ‌مهند، محمد. (1384). نشانه مطابقه مفعولی در فارسی. مجموعه مقالات نخستین همایش انجمن زبان‌شناسی ایران. به کوشش دکتر مصطفی عاصی. صص. 275-285.
راسخ‌مهند، محمد. (1386). توصیف افعال مرکب پی‌بستی و شیوه ضبط آن‌ها در فرهنگ‌های فارسی. فرهنگ نویسی، ویژه‌نامه فرهنگستان، (1). صص. 236–253.
راسخ‌مهند، محمد. (1388). نگاهی رده‌شناختی به پی‌بست‌های ضمیری در زبان تاتی. پژوهش‌های زبان‌شناسی. (1)، ص. 1-10.
­­­­­­­­­­­ راسخ‌مهند، محمد. (1389). واژه‌بست‌های فارسی در کنار فعل. پژوهش‌های زبان‌شناسی. 2 (2). صص. 75-85.
شقاقی، ویدا. (1374) واژه‌بست چیست؟ آیا چنین مفهومی در زبان فارسی کاربرد دارد؟. مجموعه مقالات سومین کنفرانس زبان‌شناسی. صص. 141-158.
قطره، فریبا. (1386). مشخصه‌های تصریفی در زبان فارسی امروز. ویژه‌نامه فرهنگستان. (3)، صص 52-82.
گلفام، ارسلان. (1386). اصول دستور زبان. تهران: سمت.
مزینانی، ابوالفضل. کامبوزیا، عالیه. و گلفام، ارسلان. (1394). بررسی واژه‌بست‌های ضمیری  گویش مزینانی. مجله زبان‌ها و گویش‌های ایرانی. (5)، صص. 80-101.
مشکوه‌الدینی، مهدی. (1374). دستور زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ گشتار. مشهد: دانشگاه  فردوسی مشهد.
 مشکوه‌الدینی، مهدی. (1394). دستور زبان فارسی واژگان و پیوندهای ساختی. تهران: سمت.
ممسنی، شیرین. (1380). توصیف و بررسی واژی- نحوی واژه‌بست‌های ضمیری در گویش دلواری. پایان‌نامة کارشناسی ارشد زبانشناسی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
واحدی لنگرودی، محمدمهدی. و ممسنی، شیرین. (1384). بررسی پی‌بست‌های ضمیری در گویش دلواری. مجله گویش‌شناسی، (3)، صص. 64-82.
هاشمی، مهدی. (1372). نگرشی به گویش طالقان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی تهران.
یارشاطر، احسان. (1346). مراغیان الموت و رودبار و زبان آنها (زبان های ایرانی الموت و رودبار الموت و کوهپایه). مجله ایران‌شناسی، (1)، صص. 169-171.
Anderson, S. (1994). A-Morphous Morphology. Cambridge:. Cambridge University Press.
Anderson, S. (1998). Inflection. In F. Katamba (Ed.) Morphology: Critical Concepts in Linguistics. Vol 2. London & New York: Routleldge.
Bauer, L. (2001). Morphological Productivity. Cambridge:. Cambridge  University Press.
Booij, G. (2005). The Grammar of the Words. Oxford: Oxford University Press.
Katamba, F. (1993). Morphology. London: Macmillan Press.
Klavans, J. L. (1985). The independence of syntax and phonology in cliticization. Language, 95-120.
Spencer, A.  (1991). Morphological Theory. Oxford: Blackwell.
Wackernagel, J. (1892). Über ein Gesetz der indogermanischen Wortstellung. Indogermanische Forschungen1, 333.
Zwicky, A. (1977). on clitics. Bloomington: Indian University Linguistics Club.
Zwicky, A. (1994). Clitics. Encyclopedia of Language and Linguistics. Ed. R.E. Asher, Pergamon Press. Vol. 2. pp.  571–576
Zwicky, A & Pullum Geoffrey, K. (1983). Cliticization vs.  inflection: the case of English n´t. Language. 59. pp. 502-513.
Zwicky, A. M. (1985). Heads. Journal of Linguistics 21, pp. 1–29.