مقوله‌های واژ-نحوی اسم در بشاگردی جنوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

کاوش در نظام اسم بشاگردی جنوبی نشان می­دهد شیوة تحقق مقوله­های واژ-نحوی، این گویش را از سایر زبان­ها و گویش­های ایرانی متمایز می­سازد. بر این اساس، پژوهش حاضر می­کوشد پنج مورد از مقوله­های واژ-نحوی اسم از جمله شمار، جنس دستوری، معرفگی، حالت دستوری و مالکیت را در این گویش بررسی و به صورت زبان‌شناختی توصیف کند. در این راستا، پیکرة زبانی مورد استناد و نیاز پژوهش به شیوة میدانی و ضبط گفتار آزاد، توزیع پرسشنامه و انجام مصاحبه با هفت گویشور مرد و پنج گویشور زن بومی، میان‌سال به بالا، بی­سواد/ کم­سواد و در محیط کاربرد طبیعی این گویش گردآوری شد. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که شیوة تحقق این مقوله­های واژ-نحوی در بشاگردی، شباهت­های بنیادینی با شیوة تحقق مقوله‌های همتای خود در فارسی معیار دارد که البته این امر بازتاب و نتیجة طبیعی خویشاوندی آن‌ها است. به­علاوه، بشاگردی به­دلیل برخورداری از ویژگی­های منحصربه‌فرد گویشی، از راهبردهای زبانی ویژه­ای برای این منظور بهره می­گیرد که مهم­ترین آن‌ها عبارتند از: 1. به­کارگیری نشانه­های منحصربه­فرد معرفه‌ساز و نکره‌ساز؛ 2. بهره­مندی از نظام حالت­نمایی کنایی گسسته و واژه­بست‌های عامل در نظام گذشتة افعال متعدی ؛ 3. کاربرد واژه­بست­های مفعولی مجزا برای زمان­های گذشته/ غیرگذشته؛ 4. بهره­گیری از صورت­های فعل /bit(-en)/ «داشتن» به ‌همراه ساختار کنایی گسسته (در همة زمان­ها) برای نمایش مالکیت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Noun Inflectional Categries in South Bashagardi

نویسندگان [English]

  • Abbas Ali Ahangar 1
  • Ali Asghar Rstami-Abusa’eedi 2
  • Sepehr Seddiqi-nejad 1
1 University of Sistan and Baluchestan
2 Shahid Bahonar University of Kerman.
چکیده [English]

An investigation of the noun system in South Bashagardi reveals that the manifestation of its morpho-syntactic categories distinguishes this dialect from other Iranian dialects and languages. Accordingly, the present research tries to linguistically investigate and describe five nominal morpho-syntactic categories of this dialect including number, gender, definiteness, case, and possession. Accordingly, the research data were collected by fieldwork method and recording the free speech, filling questionnaires and interviewing seven male and five female middle-aged and illiterate/under-educated native speakers in the natural environment of language use. Research findings show that the manifestation of investigated nominal morpho-syntactic categories in Bashagardi has a fundamental similarity with the corresponding categories in standard reflecting their familial kinship. Moreover and as a result of having dialectal peculiarities, Bashagardi utilizes certain linguistic strategies to that aim, the most important of which are: using peculiar definite and indefinite markers, exploiting a split-ergative case-marking system and agent cilitics in the past tense system of transitive verbs, employing distinct object pronominal clitics for past and non-past tenses, and utilizing different verbal forms of “bit-en” “to have” (in all tenses) along with split-ergative structure to represent possession.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Noun
  • Bashagardi Dialect
  • Inflection
  • Clitic
  • Morpho-syntactic Features
ارانسکی، یوسف میخائیلویچ. (1378). زبا‌ن‌های ایرانی. ترجمة علی­اشرف صادقی. تهران: سخن.
آهنگر، عباسعلی. مطلبی، محمد. و رزمدیده، پریا. (1394). بررسی فرآیند واژه­سازی ترکیب در گونة زبانی رودبار جنوب (اسلام آباد).  ادب و زبان، 38، صص.  19-54.
رستمی­ابوسعیدی، علی­اصغر. (1382). وجه تمایز گویش بشاگردی و فارسی در بعضی جنبه­های آوایی و دستوری. نشریة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، 13، صص. 105-122.
صدیقی­نژاد، بختیار. (1389). بررسی توصیفی ساخت‌واژة گویش بشاگردی. پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
صدیقی­نژاد، بختیار. آهنگر، عباسعلی. و رستمی­ابوسعیدی، علی­اصغر. (1393). برخی از مشخصه­های دستوری متمایز گویش بشاکردی. مقالات دومین همایش بین­المللی زبان­ها و گویش­های ایرانی، ویراستة محمود جعفری­دهقی، 81-82. تهران: مرکز دایرة­المعارف اسلامی.
صدیقی­نژاد، سپهر. عباسعلی. و رستمی­ابوسعیدی، علی­اصغر. (1394). معرفی دستگاه ضمایر و حالت در گویش بشاگردی جنوبی. سومین همایش ملی زبان­شناسی و آموزش زبان فارسی؛ چشم‌انداز پژوهش­های زبان در قرن 21، جلد 7، صص. 151-173.
ماهوتیان، شهرزاد. (1384). دستور زبان فارسی از دیدگاه رده­شناسی. ترجمة مهدی سمائی. تهران: مرکز.
موشکالو، ویاچسلاو. (1383). بشکردی. ترجمة لیلا عسگری. گویش­شناسی، 2، صص. 96-101.
وحیدیان کامیار، تقی. (1381). دستور زبان فارسی (1). تهران: سمت.