تحلیل اشتقاق و تصریف فارسی در چارچوب صرف تابع‌های صیغگانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبانشناسی همگانی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات قم

2 گروه زبانشناسی دانشگاه حضرت معصومه (س) قم

3 گروه زبان شناسی دانشگاه الزهرا(س)

چکیده

در برخی انگاره‌های صرفی با اتخاذ رویکرد صیغگانی در تحلیل اشتقاق و تصریف، تمایز سنتی میان تصریف و اشتقاق کم‌رنگ شده‌اند و تابع‌های صیغگان‌ که نقش قواعد صرفی را به عهده دارند، بر پایۀ هر واژه در تصریف و واژه‌سازی  اعمال می‌شوند. در نظریه‌های استنباطی- بازنمودی هم‌چون نظریۀ صرف تابع­های صیغگانی استامپ (2001) که رویکردی واژه‌بنیاد دارند، وجود صیغگان اشتقاقی نیز به موازات صیغگان تصریفی تأیید شده است. مسئلۀ اصلی این پژوهش این است که چگونه می­توان در زبان فارسی فرایندهای اشتقاقی و تصریفی را با توجه به معیارهای صرف تابع­های صیغگانی با رویکرد صیغگانی مقایسه و تحلیل کرد. هدف از تحلیل صیغگانی روشن‌شدن سازمان‌بندی واژگان است تا نمایش صریحی از روابط مستقیم و غیرمستقیم بین صورت‌های یک واژه را نشان دهد. بدین‌ منظور، شماری از فعل‌های فارسی، مشتقات و صورت‌ کلمات تصریف‌شده و روابط بین آن‌ها بر اساس این معیارها بررسی و تحلیل شده‌اند. علاوه بر این، شبکۀ واژگانی بر اساس مدل بیچر (2004) برای صیغگان‌ اشتقاقی مبتنی بر پایۀ فعل فارسی ارائه شد. مهم آن‌که، در این پژوهش دو رویکرد همسوی استامپ (2001) و بیچر (2004) را تلفیق کرده‌ایم تا در تحلیل صرفی فارسی، علاوه بر کاربرد رویکرد صیغگانی استامپ (2001)، روابط بین کلمات مشتق و مفاهیم صیغگانی  را نیز بر طبق مدل بیچر (2004) صریح‌تر تعریف و تبیین کنیم. شواهد نشان می‌دهد که عملکرد رویکرد صیغگانی به اشتقاق و تصریف (و سازوکارهای آن)، البته با درجات متنوعی از قاعده‌مندی صوری و انسجام معنایی، تقریباً یکسان است و فقط در برخی ویژگی‌ها تفاوت دارند که ناشی از نقش‌های متفاوت این دو می‌باشد. همچنین، در تحلیل صیغگانی واژه­بنیاد، مسئلۀ عدم تقارن یک به یک میان صورت و معنا رفع می‌شود که تحلیل تکواژبنیاد را به چالش می‌کشد، چرا که کلیت یک صورتگاه معرّف یک معنا است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Study of Persian Derivation and Inflection Based on Paradigm Function Morphology

نویسندگان [English]

  • Tahereh Ghotbi Karimi 1
  • faezeh Arkan 2
  • Azita Abbasi 3
1 PhD student of General Linguistics, Islamic Azad University, Qom Science and Research branch
2 Department of Linguistics, ,Faculty of Humanities, Hazrat-e Masoumeh University, Qom , Iran
3 Assistant Professor of Linguistics, Linguistics Department, Alzahra University, Tehran
چکیده [English]

In some new morphological theories, by adapting a unified paradigmatic approach to the analysis of derivation and inflection, their traditional distinction has been diminished and paradigm functions apply to inflection and word formation based on a single lexeme. In the inferential-realizational theories, such as the theory of Paradigm Function Morphology by Stump (2001), taking a lexeme-based approach, the traditional notion of inflectional paradigm is the dominant theoretical idea, but the existence of derivational paradigm has been confirmed in parallel with it. The main question of this research is how to account for inflection and derivation in Farsi in terms of the criteria of the Paradigm Function Morphology. To this end, 40 verbal lexemes, their derivatives, and inflected forms and relations between them were analyzed concerning these criteria. It is noticeable that Beecher's model (2004) for derivational paradigm has been used here in line with Stump's theory (2001) to represent the relationships among Persian derived words more explicitly. The findings suggest that the paradigmatic approach and its mechanisms for derivation and inflection are roughly the same and differ only in some features that arise from distinct roles of inflection and derivation. In a paradigmatic approach, the direct and indirect relations between cells in inflectional and derivational paradigm as well as their relations with related lexeme are depicted more explicitly and clearly than a morpheme-based approach to inflection and derivation. Also, the asymmetry between form and meaning is much better accounted for because one whole-cell represents one meaning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Paradigm Function Morphology
  • Paradigm Function
  • Cell
  • Derivational Paradigm
  • Inflectional Paradigm

مراجع

قطره، فریبا. (1385). تصریف در زبان فارسی. رسالة دکترا. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
قطره، فریبا. (1391). رویکردی صیغگان – بنیاد به اشتقاق. مجموعه مقالات هشتمین همایش زبان شناسی ایران. صص. 643-656.
Anderson, S. R. (1992). A-Morphous Morphology. Cambridge: Cambridge: Cambridge  University Press.
Antoniová,V. &  Štekauer, P. (2015). Derivational Paradigms within Selected
   Conceptual Fields-Contrastive Research. FACTA UNIVERSITATIS Series:Linguistics and Literature, 13 (2), PP. 61-75.
Aronoff, M. (1976). Word Formation in Generative Grammar. linguistic Inquiry Monographs.  Massachussetts: The MIT Press.  
Aronoff, M. (1994). Morphology by Itself: Stems and Inflectional Classes. Cambridge & Massachusetts: The MIT press.
Bauer, L. (1996/ 1997). Derivational Paradigms. In Yearbook of Morphology. Edited by G. B. Berlin: Springer. PP. 243-255.
Beecher, H. (2004). Derivational paradigms in Word Formation. 
   (http://pdfcast.org/pdf/researchpaper-i-derivational-paradigm-in-word-formation).  (Accessed 03.03.2017).
Bochner, H. (1993). Simplicity in Generative Morphology. Berlin: Mouton  De Gruyter.
Bonami, O. & Stump, G. (2016). Paradigm Function Morphology. In The Cambridge handbook of morphology. Edited by Hippisley, A. & Stump, G. pp.449–481. Cambridge: Cambridge University Press.
Booji, G. (1996). Autonomous Morphology and Paradigmatic Relations. In Year of Morphology. Edited by G.Booij and J. van Marle. Berlin: Springer. PP. 35-53.
Erdem-Aksehirli, M. (2017). Towards a more uniform notion of paradigms:   Evidence from Turkish.  First Workshop on Paradigmatic Word Formation Modeling. Paradigmo 2017. Toulouse,19-20 June 2017.
Marle, J. V. (1985). On the Paradigmatic Dimension of Morphological Creativity. Dordrecht: Fortis.
Mathews, P. H. (1974/ 1991). Morphology. Cambridge: Cambridge University Press.
Matthews, P. H. (1972). Inflectional Morphology: a Theoretical Study Based on Aspects on Latin Verb Conjugation. Cambridge: Cambridge University Press.
Pounder, A. (2000). Process and Paradigms in Word-Formation Morphology. Berlin: Mouton de Gruyter.
Robins, R. H. (1959). In defense of WP. In Transactions of the philological Society 58. PP. 116-144.
Stewart, T. & Stump, G.T (2007). Paradigm Function Morphology and the   Morphology- syntax Interface. In The oxford Handbook of Linguistic Interfaces. Edited by. Gillian Ramchand and Charles Reiss. Oxford: Oxford University Press.
Stump, G. T. (1991). A Paradigm-Based Theory of Morphosemantic   Mismatches. Linguistic Society of America, 67 (4), PP. 675-725.
Stump, G. T. (2001). Inflectional morphology: A Theory of Paradigm Structure. Cambridge: Cambridge University Press.
Stump, G. T. (2017). Missing links in derivational paradigms. In ParadiMo 2017. Toulouse: First Workshop on Paradigmatic Word Formation Modeling .
Štekauer, P. (2014). Derivational paradigms. In The Oxford Handbook of Derivational Morphology. Edited by. R. Lieber, and P. Štekauer, P. Oxford: Oxford University Press, PP. 354-369.
زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی
دوره 5، شماره 1
خرداد 1399
صفحه 251-276

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 اردیبهشت 1399
  • تاریخ بازنگری: 06 مرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 08 مرداد 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار