رده‌شناسیِ گویش حناشوری از نظر بازنماییِ روابط دستوری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

گویش حناشوری از گونه‌های زبان فارسی در استان بوشهر است. روستای حناشور در دهستان طسوج از بخشِ شنبه و طسوجِ شهرستان دشتی، قرار دارد. در این پژوهش، ابزارهای صرفی- نحوی ِنشانه‌گذاری روابط دستوری و نظام‌های پنجگانۀ حالت و مطابقه، بر اساس نظریۀ رده‌شناسی کلاسیک کامری (1978) در حناشوری واکاوی شده‌اند. برای انجام این پژوهش، مصاحبه با گویشوران منتخب، ثبت و ضبط گفتار و آوانگاری داده‌ها به‌منظور تشکیل پیکره‌ی زبانی، با بهره‌گیری از روش‌های توصیفی-تحلیلی و به‌صورت میدانی، همراه با استفاده از منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است. اطلاعات مورد نیاز نیز از همین طریق گردآوری، بررسی و تحلیل شده‌اند. نتایج­ این پژوهش، نشان‌ می‌دهد که حناشوری، دو ابزار را از سه ابزارِ ممکن بازنماییِ نقش مشارکین در بند، به‌کار می‌گیرد. بر این اساس، می‌توان از ابزار صرفیِ مطابقه (هسته‌نمایی)، به عنوان نخستین ابزار و راهکار اصلی نشانه‌گذاری روابط دستوری در این گویش یاد کرد. این در حالی است که ابزار صرفیِ حالت‌نمایی (وابسته‌نمایی) جایگاه خاصّی در این گویش ندارد. ابزار نحویِ ترتیب سازه‌ای نیز، به عنوان دوّمین ابزار و راهکاری فرعی برای نشانه‌گذاری روابط دستوری در حناشوری به‌کار گرفته می‌شود. در رابطه با برقراریِ نظام‌های پنجگانه در حناشوری، می‌توان گفت که بیشتر، نظام‌‌های فاعلی- مفعولی و سپس خنثی در حالاتی از این گویش، مشاهده می‌شوند؛ امّا نظام‌های کنایی- مطلق، دوبخشی و سه‌بخشی در گویش حناشوری، جایگاه خاصّی ندارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Typology of the Hanashuri Dialect in Terms of Representation of Grammatical Relations

نویسندگان [English]

  • Sohrab Gholami
  • Jalal Rahimian
  • Farrokh Hajiyani
Department of Foreign Languages and Linguistics, Shiraz University , Shiraz, Iran
چکیده [English]

The Hanashuri dialect is a Persian language variety in Bushehr province. The Hanashur village is located in Tasuj rural district of Shonbeh and Tasuj district of Dashti county. In this research, the morphological-syntactic tools for marking grammatical relations and the five-fold systems of case and agreement have been analyzed based on Comrie's classical Typology theory in Hanashuri. Interviews with selected speakers, recording and recording of speech and phonetic data have been used to form a linguistic corpus using descriptive-analytical methods, both fieldwork and library research, to conduct the present study, and the required information has been collected and analyzed using these methods. The results of this research show that Hanashuri uses two of the three possible tools for representing the role of participants in the clause. Accordingly, the morphological device of agreement (head-marking) can be mentioned as the first tool and main strategy for marking grammatical relations in this dialect. This is while the morphological device of case-marking (dependent-marking) does not have a special place in this dialect. The syntactic device of word-order is also used as the second tool and secondary strategy for marking grammatical relations in Hanashuri. Regarding the establishment of five systems in Hanashuri, it can be said that mostly, the subject-object and then the neutral systems are observed in some cases of this dialect; however, the ergative-absolute, two-part and three-part systems do not have a special place in the Hanashuri dialect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Agreement
  • Case-marking
  • Constituent Order
  • Five-fold Systems
  • Grammatical Relations
  • Hanashuri Dialect
  • Typology

مراجع

افشاری، محمدامین. (1377). فراشبندنامه (سیمای فراشبند). فاضل.
امیری، سید رزاق. (1382). تاریخ و فرهنگ مردم فراشبند. نویدِ شیراز.
حاجیانی، فرخ. (1383). واژه­های ویژۀ کشتی و کشتیرانی در گویش بوشهری. گویش‌شناسی، 1(2)، صص 7-16. https://www.sid.ir/paper/445970/fa  
حاجیانی، فرخ. (1388). بررسی تطبیقی و تاریخی ساخت فعل ارگاتیو در گویش­های اردکانی، دشتی، دشتکی، کلیمیان یزدی و لاری. آموزش مهارت‌های زبان، 1(1)، صص 21-40. https://www.sid.ir/paper/449460/fa
حسینی فسائی، میرزا حسن. (1388). فارسنامۀ ناصری. تصحیح و تحشیه منصور رستگارفسایی.2ج. تهران: امیرکبیر.
دبیرمقدم، محمد. (1392). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی. تهران: سمت.
دبیرمقدّم، محمّد و شجاعی، ماهرخ. (1400). ساخت کنایی در گویش بهدینی محلتی یزد. زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی، 6(2)، صص 37-57.  https://doi.org/10.22099/JILL.2021.41271.1263
رضایی، والی و بهرامی، فاطمه. (1394). مبانی رده‌شناسی زبان. تهران: شهید بهشتی.
سلامی، عبدالنّبی. (1394). آشنایی با ویژگی‌های آوایی و دستوری زبان گونه‌های فیروزآباد. فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلّی ایران‌زمین، 5(2)، صص 37-63. https://civilica.com/doc/2052767
صدّیقی‌نژاد، سپهر؛ آهنگر، عباسعلی؛ برجسته‌دلفروز، بهروز؛ شریفی، شهلا. (1400). رده‌شناسی حالت‌نمایی و مطابقه در بشاگردی. علم زبان، 8(14)، صص 247-280. https://doi.org/10.22054/LS.2021.51393.1321
علی­نژاد، بتول. (1398). مبانی واجشناسی. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
غلامی، سهراب. (1400). بررسی زبان‌شناسی گویش تنگسیری (بوالخیر): آواشناسی، ساخت‌واژه، نحو، ریشه‌شناسی و کنکاش در واژگان منتخب. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌های باستانی ایران، دانشگاه شیراز.
غلامی، سهراب. (1404). واکافتی زبانشناختی در گویش حناشوری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد آموزش زبان فارسی به غیر فارسی زبانان، دانشگاه شیراز.
غلامی، سهراب و حاجیانی، فرخ. (1402). توصیف دستگاه واجی گویش بوالخیری به روش IPA. زبانشناسی و گویش‌های ایرانی، 8(2)، صص 185-215.  https://doi.org/10.22099/JILL.2023.48056.1353
غلامی، سهراب؛ حاجیانی، فرخ؛ رحیمیان، جلال. (1402). بررسی دستگاه و صرف فعل در گویش بوالخیری. زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، 2(16)، صص 179-203.  https://doi.org/10.22124/plid.2024.26694.1663
غلامی، سهراب؛ رحیمیان، جلال؛ حاجیانی، فرخ. (1404). واکاوی دستگاه فعل در گویش حناشوری. زبانشناسی و گویش‌های خراسان، 17(3)، صص 103-132.      https://doi.org/10.22067/JLKD.2025.92719.1313
فرهنگستان زبان و ادب فارسی. (1402). راهنمای گردآوری گویش‌های ایرانی. تهران.
کراچی، روح‌انگیز. (1390). فارسی فیروزآبادی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کراچی، روح‌انگیز. (1391). توصیف فعل در فارسی فیروزآبادی. فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلّی ایران زمین، 2(1)، صص 99-124. https://civilica.com/doc/2051871
کریمی، یادگار و هاشمی، معصومه. (1391). ساخت کنایی در گویش دشتی. پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 2(4)، صص 13- 36. https://rjhll.basu.ac.ir/article_252.html
مقیمی، افضل. (1385). بررسی گویش گورکانی (گویش مردم روستای بایگان فیروزآباد). تهران: روزنگار.
هاشمی‌زاده، سیّدکوچک. (1399). فرهنگ واژگان گویش دشتی. 4ج. قم: نگاهِ آشنا.
 
Bickel, B. & Nichols, J. (2008). Case marking and alignment. In A. Malchukov & A. Spencer (Eds.), The Oxford Handbook of Case (pp. 304-321). Oxford University Press. https://www.Oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780199206476.001.0001/oxfordhb-9780199206476-e-21
Blake, B. J. (2004). Case (2nded.). Cambridge University Press.
Comrie, B. (1973). The ergative: variations on a theme. Lingua, 32, 239-253.
Comrie, B. (1978). Ergativity. In W. p. Lehmann (Ed.), Syntactic Typology: Studies in the phenomenology of Language, (pp.329-394). University of Texas press. https://www.amazon.com/Syntactic-Typology-Studies-Phenomenology-Language/dp/0292775458
Comrie, B. (1989). Language Universals and Linguistic Typology: Syntax and Morphology (2nd ed.). Blackwell.
Crissels, D. (2008). Direct and indirect explanations of typological regularities: the case of alignment variations. Folia Linguistica, 42(1), 1- 38. https://doi.org/10.1515/FLIN.2008.1
Dixon, R. M. W. (1968). The Dyirbal Language of North Queensland. Cambridge University Press.
Dixon, R. M. W. (1979). Ergativity. Language 55(1), 59-138. https://doi.org/10.2307/412519
Plank, F. (ed.). (1979). Ergativity, Towards a Theory of Grammatical Relations. Academic Press.
Primus, B. (2011). Case-marking typology. In J. J. Song (Ed.), The Oxford Handbook of Linguistic Typology (pp. 303-321). Oxford University press. https://www.Oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780199281251.001.0001/oxfordhb-9780199281251-e-016
Siewierska, A. (2003). Person agreement and the determination of alignment. Transactions of the Philological Society, 101, 339-370. https://dx.doi.org/10.1111/1467-968x.00122
Silverstein, M. (1976). Hierarchy of Features and Ergativity, In Grammatical Categories in Australian Languages, R. M. W. Dixon (Ed.), Canberra: Australian Institute of Aboriginal Studies, 112-171.
Song, J. J. (2018). Linguistic Typology. Oxford University Press.
Tallerman, M. (2015). Understanding Syntax. Routledge.
زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی
دوره 10، شماره 2
آبان 1404
صفحه 19-37

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 19 شهریور 1404
  • تاریخ بازنگری: 10 مهر 1404
  • تاریخ پذیرش: 25 مهر 1404

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار