بررسی واج شناختی گویش کرمانی ساردویی و تمایز تاریخی واج‌های /ɣ/ و /q / در آن از طریق طیف نگاره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه زابل، زابل، ایران

2 دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

با هدف تقویت و مستندسازی گویش‌های فارسی و استفاده از طیف نگاره‌ها در تأیید یافته‌ها، پژوهش حاضر برای اولین بار به­ بررسی واج‌شناختی گویش ساردویی در واج­شناسی زایشی، طبق الگوی برکوئست، و مطالعه طیف نگاری همخوان­های /ɣ/ و /q/ (غ و ق) جهت نمایش تمایز تاریخی آنها پرداخته ‌است. ساردویی گویشی فارسی و در معرض خطر است که در منطقه ساردوئیه کرمان گویشور دارد. داده‌های زبانی در پیکرۀ شفاهی از روش میدانی مصاحبه و ضبط گفتار آزاد گویشوران 80- 28 ساله گردآوری شد. یافته­ های بررسی صوت­ شناختی در تمایز بین /ɣ/ و /q/  نشان می‌دهد که این گویش 32 واج (24 همخوان و 8 واکه) دارد. در واکه‌های مرکب آن احتمال توالی واکه و همخوان /ow/ و  /ew/ نیز در اثر روند تغییرات تاریخی زبان‌ها وجود دارد. پیدایش واکه‌ /ou/ در این گویش به ­عنوان تغییری جدید ‌دیده می‌شود. کشش واکه‌ای در این گویش بر خلاف برخی از گویش‌های کرمانی تمایز دهنده نیست. همخوان­های /ɣ/ و /q/ در ساردویی، برخلاف فارسی امروزی، تمایز واجی خود را حفظ کرده‌اند. به ­عنوان نوآوری و ایجاد تجسم عینی جهت کمک به درک بهتر مفاهیم زبانی، و تأیید یافته‌های پژوهش، این تمایز با طیف‌نگاره نشان داده ‌شده‌است. وجود /q/  واکدار، [ɢ]، به صورت واجگونه/گونه‌ی‌آزاد در ساردویی می‌تواند نشانگر پیوستن این گویش به زبان فارسی، در حذف تدریجی/q/  بی­واک بوده و بررسی روند آن می‌تواند در رفع ابهام موضوع /ɣ/ و /q/ در فارسی معیار موثر باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Phonological Study of the Sarduei Dialect of Kerman and the Historical Phonemic Distinction between /ɣ/ and /q/ through Spectrograms

نویسندگان [English]

  • Farideh Okaati 1
  • Arsalan Mashayekhi 1
  • Mohaddeseh Soltaninejad 2
  • Abbas Ali Ahangar 2
1 University of Zabol, Zabol, Iran
2 University of Sistan and Baluchestan, Zahedan, Iran
چکیده [English]

With the aim of enhancing and documenting Persian dialects and using spectrograms to confirm the findings, the present study has, for the first time, examined the phonological system of the Sarduei dialect in generative phonology, according to Berquest’s model and studied the spectrograms of /ɣ/ and /q/ to demonstrate their historical distinction. Sarduei is an endangered Persian dialect spoken in the Sarduyeh region of Kerman province. Linguistic data were collected through field interviews, free speech recordings of speakers aged 28-80 years and, to study ɣ/q distinction acoustically, Praat software was used. The findings show: 1- This dialect has 32 phonemes including 24 consonants and 8 vowels. 2- In its diphthongs, there is also the possibility of vowel and consonant sequences ow and ew as a result of the historical changes in languages. 3- The emergence of /ou/ in this dialect is seen as a recent change. 4- Its vowel length is not distinctive, unlike some of Kermani dialects. 5- The consonants /ɣ, q/ in Sarduei, unlike Modern Persian, have retained their phonemic distinction. This distinction has been shown as an innovation with spectrograms to contribute to a better understanding of linguistics concepts and confirm the research findings. The presence of the voiced /q/, i.e. [ɢ], as an allophone/free variant in Sarduie could indicate joining of this dialect to Persian, in the gradual elimination of the voiceless /q/, and examining its process could be effective in resolving the ambiguity of the ɣ /q issue in Standard Persian.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Genitive phonology
  • Sarduei dialect
  • phonogical system
  • ɣ /q phonemic distinction
  • Spectrogram

مراجع

آزاد‌منش، علی. (1400). بررسی فرآیندهای آوایی در گویش شهرستان‌های شرق استان کرمان (نرماشیر، فهرج، ریگان). هفتمین همایش ملی پژوهش‌های نوین در حوزه زبان و ادبیات ایران.
آهنگر، عباسعلی، جهانی، کارینا، مدرسی قوامی، گلناز، ساغریچی، فهیمه. (1393). بررسی زایشی دستگاه واجی گویش بلوچی سرحدی گرنچین. مطالعات زبان­ها و گویش­های غرب ایران، 1، 4، 1-30 .
آهنگر، عباسعلی، پرمون، یدالله، مولایی کوهبنانی، حامد. (1395). بررسی تعدادی از صورت‌های واک‌های زبان فارسی در بخش‌های کوهبنان و خرمدشت در استان کرمان. زبان پژوهی ، 19، 33-63 .
ابوالقاسمی، محسن. (1380). تاریخ زبان فارسی. تهران: انتشارات سمت.
افشار، طاهره، و آمنه امینی پور. (1400). بررسی زبان شناختی گونه کردلی از گونه‌های زبان کردی. زبا‌ن‌شناسی گویش‌های ایرانی، 6، 1، 1 – 31.
اکاتی، فریده. آهنگر، عباسعلی. بلوچ زهی، نواز. (1401). مطالعة واج شناختی گونة سربازی از گونه‌های زبان بلوچی مکرانی. زبا‌‌ن‌شناسی و گویش‌های ایرانی، 10، 1 ، 261–291.
انجم شعاع، محمد. (1381). رایج­ترین اصطلاحات و گویش­های کرمان (چاپ اول). کرمان: کرمان­شناسی.
بابک، علی. (1375). بررسی زبانشناختی گویش زرند (چاپ اول). کرمان: مرکز کرمان­شناسی.
برومند سعید، جواد. (1375). واژه­نامه­ی گویش بردسیر (چاپ اول). کرمان: مرکز کرمان­شناسی.
بی جن خان، محمود. (1394).واج­شناسی، نظریه بهینگی. تهران: سازمان سمت.
ثمره، یدالله. (1402). آواشناسی زبان فارسی، آواها و ساخت آوایی هجا. ویرایش دوم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
دبیر مقدم، محمد. (1387). زبان، گونه، گویش و لهجه: کاربردهای بومی و جهانی. مجله ادب پژوهی، 5، 128-91.
دو سوسور، فردینان. (1382). دوره‌ی زبانشناسی عمومی. ترجمه کوروش صفوی. تهران: هرمس.
زمدیده، پریا، و کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه. (1392). مقایسه فرآیند سایشی شدگی در گونه‌های زبانی استان کرمان. نشریه پژوهش‌های زبانشناسی تطبیقی. 3، 6، 105-121.
حق شناس، علی محمد. (1384). آواشناسی (فونتیک). تهران: موسسه نشر آگه.
شمس الدینی، علی. (1392). بررسی گویش رابری از دیدگاه واجشناسی-ساختواژی. پایانامه کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان.
صدیقی نژاد، سپهر و مطلبی، محمد. (1397). مطالعۀ تاریخی سه جفت آوای خاص در گونۀ رودباریِ قلعه گنج)کرمان). زبان فارسی و گویشهای ایرانی، 3، 5، 113-131.
عمید، حسن. (1389). فرهنگ فارسی عمید. تهران: راه رشد.
فرهادی راد، یوسف. (1382). بررسی ریشه شناسانه­ی گویش بافت (چاپ اول). کرمان: کرمان­شناسی
کاظمی مطلق، فاطمه، الیاسی، محمود و استاجی، اعظم. (1394). مقایسه واجی-صرفی افعال گویش تاتی اردکان با فارسی معیار. مجله زبانشناسی و گویش های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد، 7، 12، 78-49.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه. (1381). فرایندهای واجی مشترک در گویش­های استان کرمان. نشریه­ی دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی؛ دانشگاه شهید باهنر کرمان، 12، 9، 130-111.
لازار، ژیلبر. ترجمه مهستی بحرینی. (1389). دستور زبان فارسی معاصر. تهران: انتشارات هرمس.
محمودی بختیاری، بهروز. (1389). مستندسازی و بررسی گویش های ایرانی به عنوان میراث فرهنگی. مجله زبانشناسی و گویش‌های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد،2، 2، 103-85.
مشکوة الدینی، مهدی.  (1364). ساخت آوایی زبان . مشهد: دانشگاه فردوسی
مطلبی، محمد و کردستانی، سارا. (1993). بررسی زبان شناختی گویش محمدی جبالبارز کرمان. مجله زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، دانشگاه فردوسی مشهد،6، 10، 97-120 .
مولایی کوهبنانی، حامد، آهنگر، عباسعلی. (1396). اطلس آوایی کوهبنان؛ رسم نخستین اطلس گویشی استان کرمان. مجلة زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، دانشگاه فردوسی مشهد،9، 16، 133-154.
نغزگوی کهن، مهرداد. (1392). بررسی تاثیر زبان عربی بر نظام واجی زبان فارسی و گونه های آن. نشریه پژوهش های زبان شناسی تطبیقی، 3، 5، 65-94.
نقوی، اکبر. (1385). فرهنگ گویش گوغر بافت (چاپ دوم). کرمان: کرمان­شناسی.
 
Baker, M. (2001). The atoms of language: The mind’s hidden rules of grammar. New York: Basic Bks.
Blainey, D. (2016). Language contact and contextual nasalization in Louisiana French. Language Variation and Change, 28, 63–81. http://doi.org/10.1017/S0954394515000216
Boersma, P. (2001). Praat, a System Doing Phonetics by Computer. 5(9/10), 341–345.                                       
Burquest, D. A. (2006, 2025). Phonological analysis, A functional approach. Dollas: SIL International.
Chomsky, N. and Halle, M. (1968). Sound Pattern of English. New York: Harper & Row.
Chomsky, N. and Lasnik, H. (1993). Principles and parameters theory in syntax: an international handbook of contemporary research. Berlin: de gruyter.
Darmesteter, J. (1883). E´tudes iraniennes. Paris: F. Vieweg.
Dresher, B. E. (2009). The Contrastive hierarchy in phonology. New York: Cambridge University Press.
Fromkin, V., Rodman, R., & Hyams, N. (2003). An introduction to language. 7th edition. Boston, Mass.: Thomson and Heinle.
Horn, P. (1895-1901). Neupersische schrift sprache. GIP, 1.2: 1-200.
Hyman, L. (2008). Universals in phonology. The Linguistic Review, 25(1-2), 83-137.  
International Phonetic Association, (1999-2005). Handbook of the International Phonetic Association: A guide to the use of the Intenational Phonetic Alphabet. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 124-125.
Ioannesyan, Youli A. (2024). Some important features differentiating between the Khorasani group of Persian dialects and the varieties of the Afghan-Tajiki group. Journal of Linguistics & Khorasan Dialects, 16(1), 1-29.
Jensen, H. (1931). Neupersische grammatik, mit berucksichtigung der historischen entwicklung (Indogermanische Bibliothek, Erste Aloteilung, 1. Reihe, 22. Band) (Heidelberg: Carl Winter).
Kramsky, J. (1939). ’A study of phonology of Modern Persian’. Archiv Orientalni, Band XI. PP. 66-83.
Ladefoged, P. (2006). A course in phonetics, vol. 3. Boston: Thomson Wadsworth.
Nikoghosyan, R. (2020). All you need to know about Iranian languages. Persian Language.
Nye, G. E. (1955). The phonemes and morphemes of modern Persian: A descriptive study. Michigan: University of Michigan.
Okati, F. (2008). A phonological description of the Sistani dialect of Miyankangi, M.A. thesis (unpublished), Zahedan: University of Sistan and Baluchestan.
 Okati, F., Ahangar, A. A., & Jahani, C. (2009). The status of [h] and [ʔ] in the Sistani dialect of Miyankangi. IJALS, 1(1), 80-99.
Okati, F. (2018 [1397]). Iranian sistani dialect, practical phonology and comparative analysis with Persian. Zabol: University of Zabol, Entesharat-e Noroozi.
Okati, F. (2022). Trace of the Middle Persian /w/ in Irannian Sistani dialect. Journal of Sistan and Baluchistan Studies, 2(1), 1-9.
Pisowicz, A. (1985). Origins of the New and Middle Persian phonological systems. Krakow: Nakladem Uniwersytetu Jagiellonskiego.
Roach, P. (2010). English phonetics and phonology, a practical course. Cambridge: University Press.
Thackston, W. M. (1993-05-01). The phonology of Persian. An Introduction to Persian (3rd Rev ed.). Ibex Publisher, xvii.
Thelwall, R. (1990), ‘Illustrations of the IP Arabic’, Journal of the International Phonetic Association, 20 (2): 37–41, doi:10.1017/S0025100300004266
Trask, R. L. (2007). Language and linguistics: The key concepts. 2nd Edition. Routledge.
Wardhaugh, R. (2006). An introduction to sociolinguistics. USA: Blackwell.
Windfuhr, G. (1979). Persian grammar: History and state of its study, 12. Berlin: Walter de Gruyter.
زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی
دوره 9، شماره 2
اسفند 1403
صفحه 39-66

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 فروردین 1404
  • تاریخ بازنگری: 17 اردیبهشت 1404
  • تاریخ پذیرش: 20 اردیبهشت 1404

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار