مقایسة صرف فعل در چند گویش مرزی‌ خراسان رضوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبان انگلیسی و زبان شناسی ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

چکیده

در گویش­های فارسی خراسان شمالی و حتی رضوی گاه آمیختگی­هایی را با الگوهای زبانی برخی اقوام مهاجر شاهد هستیم که موجب شده اطلس گویشی آن‌ها ناهمگن شود. این در حالی است که نواحی جنوبی استان خراسان رضوی و نیز خراسان جنوبی به جهت واقع‌بودن در حاشیۀ کویر و دوری از مرکز، گویش­های فارسی اصیلی دارد که برخی از ویژگی­های فارسی میانه و دری آغازین را به یادگار داشته و در مواردی با گویش‌های فارسی مرزی در افغانستان نیز بی­شباهت نیست. به­ دلیل ماهیت پیکره­بنیاد پژوهش در زبان­ها و گویش­های ایرانی بررسی تطبیقی آن­ها در تحقیقات دانشگاهی کشور چندان معمول نبوده و کمبود اطلاعات گویشی با رویکرد مقایسه­ای، انجام این دسته از پژوهش‌ها را محدود کرده است. مقالۀ حاضر از نتایج یک تحقیق میدانی در باب بررسی تطبیقی گویش­های مرزی شرق ایران است که در آن گونه­های متنوع صرف فعل در زمان­های مختلف در چند گویش از نواحی جنوبی استان خراسان رضوی شامل شهرهای خواف، تایباد و تربت جام همراه با مثال­های مرتبط ارائه شده­اند. پژوهنده به این منظور از رهگذر مصاحبه و همچنین مشاهده مستقیم، پیکرۀ گویشی مورد نیاز را استخراج و ثبت کرده است. تعداد گویشوران از هر گویش 5 نفر مرد و زن بومی با میانگین سن 60 سال است. نتایج تحقیق حاضر حاکی از تفاوت­هایی در ساخت فعل در برخی از گویش­های مورد مطالعه از حیث نمود استمرار در زمان­های حال و گذشتۀ مستمر (ملموس) و نیز درج پیشوند be بر ابتدای برخی ساخت­های گذشته، همسو با زبان فارسی میانه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Comparative Construction of the Verb in Some Border Dialects of Razavi Khorasan

نویسنده [English]

  • Mohammad Amin Nasseh
Department of English and Linguistics, Faculty of Literature and Humanities, Birjand University, Birjand, Iran
چکیده [English]

In the Persian dialects of North Khorasan province and even Razavi Khorasan, we sometimes see admixtures with the linguistic patterns of some immigrants, which caused their dialect atlas to become heterogeneous. Meanwhile, the southern regions of Razavi Khorasan province as well as South Khorasan, due to being located on the edge of the Lut desert, have authentic Persian dialects that have some features of Middle Persian and early Dari and it has structural similarities with border Persian dialects in Afghanistan. Due to the corpus-based nature of research in Iranian languages and dialects, their comparative study has not been very common in Iranian academic research. The present article is one of the results of a field research on the comparative study of border dialects of eastern Iran. In this research, various forms of verb construction in different tenses in several dialects from the southern regions of Razavi Khorasan province (Khafi, Taybadi and Jami) are presented along with related examples. For this purpose, the researcher has extracted and recorded the required dialect corpus through interviews and direct observation. The number of speakers of the target dialects was 5 native men and women with an average age of 60 years. The results of the present research indicate differences in the construction of the verb in some dialects in terms of the continuous aspect of the verb in the present and past tenses, as well as the insertion of the prefix "be" at the beginning of some past tense, similar to Middle Persian.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "؛ Verb construction"؛ Khafi dialect"؛ Taybadi dialect"؛ Jami dialect"؛
  • "؛ Razavi Khorasan"

مراجع

احمدی بنکدار، عبدالناصر (1374). بررسی گروه اسمی و گروه فعلی در گویش تربت­جام. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه علامه طباطبائی.
المقدسی، محمدبن­احمد (1385). احسن­التقاسیم فی معرفه­الاقالیم. ترجمۀ علینقی منزوی، تهران: کوبش.
الیاسی، محمود (1369). بررسی گسترش جغرافیایی ترسیم اطلس زبانی صد صورت زبانی در حدفاصل شهر تربت­جام و شهر مشهد. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.
امیری­نژاد، مسعود (1375). بررسی و توصیف گویش خواف. پایان­نامة زبان­شناسی همگانی، دانشگاه فردوسی مشهد.
اورانسکی، یوسف­میخائیلویچ (1358). مقدمة فقه­اللغة ایرانی. ترجمة کریم کشاورز، تهران: انتشارات پیام.
بدره­ای، فریدون (1349). زبان و لهجه». فرهنگ و زندگی. (2): 27-23.
پیام­عسکری، محدثه (1400). مطالعۀ تطبیقی ساختمان فعل در گویش­های مرزیِ تربت­جام و تایباد. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه بیرجند.
تیموری، جهانگیر (1388). بررسی و توصیف گویش کرملی (خواف). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام­نور تهران.
جامی­الاحمدی، حمیرا (1389). بررسی ویژگی­های گویش تربت­جام در نثر شیخ احمد جامی (با محوریت کتاب انیس‌التائبین). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام­نور تهران مرکز.
دبیرمقدم، محمد (1392). رده­شناسی زبان­های ایرانی. جلد 1، تهران: سمت.
ذوالفقاری، امین (1397). بررسی و توصیف گویش باخرز (تایباد). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام­نور خراسان رضوی.
رضایتی کیشه­خاله، محرم و آرزو ابراهیمی دینانی (1395). فعل آینده در زبان­ها و گویش­های ایرانی. زبان فارسی و گویش­های ایرانی، 1 (1): 7-26.
رضایی­باغ­بیدی، حسن (1388). تاریخ زبان­های ایرانی. تهران: مرکز دایره­المعارف بزرگ اسلامی.
رنجبر ابدال­آبادی، غلامرضا (1399). بررسی گویش ابدال­آباد (تربت­جام). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور خراسان رضوی.
زمانی، عبدالرحمن (1398). بررسی گویش­های محلی کلاته­قاضی و نقدعلی (تربت­جام). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام­نور خراسان رضوی.
زنگنه، حسینعلی (1384). بررسی و مقایسة صد صورت زبانی در گونه­های غالب شهرهای تایباد و هرات. پایان­نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.
زنگنه، علیرضا (1388). بررسی و توصیف گویش قاسم­آباد (خواف). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام­نور تهران.
سلیمانی، نفیسه (1400). گردآوری و بررسی زبانیِ افسانه­های محمدآباد (تربت­جام). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام­نور خراسان رضوی.
سنگک خاص بوژگانی، بنیامین (1398). گردآوری و بررسی زبانی افسانه­های بوژگان (تربت­جام). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام­نور خراسان رضوی.
شفیعی­­جعفرآباد، محمدناصر (1367). بررسی و توصیف گویش جام. پایان­نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.
شوکتی رودی، احمد (1388). بررسی و توصیف گویش مردم رود (خواف). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام ­نور تهران.
صادقی، علی­اشرف (1357). تکوین زبان فارسی. تهران: دانشگاه آزاد ایران.
صفا، ذبیح­ا...  (1372). تاریخ ادبیات در ایران. جلد اول، تهران: فردوسی.
فره­وشی، بهرام (1358). فرهنگ زبان پهلوی. تهران: دانشگاه تهران.
کاظمی، رحمت­ا... (1379). توصیف گویش تایباد. پایان­نامة کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.
کلباسی، ایران (1388). فرهنگ توصیفی گونه­های زبانی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مینوی، مجتبی (1333). یکی از فارسیات ابونواس. مجلة دانشکدة ادبیات دانشگاه تهران، 1(3): 77-62.
ناتل­خانلری، پرویز (1373). دستور تاریخی زبان فارسی. به کوشش عفت مستشارنیا، تهران: توس.
ناتل­خانلری، پرویز (1374). تاریخ زبان فارسی. سه جلدی، تهران: سیمرغ.
ناصح، محمدامین (1393). بررسی تطبیقی- رده­شناختی گویش­های فارسیِ نوار مرزی شرق ایران. رسالة دکتری. دانشگاه علامه طباطبایی.
نجفیان، آرزو (1391). زبان­ها و گویش­های خراسان. تهران: کتاب مرجع.
نوروزی، ناصر (1399). گردآوری و بررسی زبانی افسانه­های محمودآباد (تربت­جام). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام­ نور خراسان رضوی.
نیک­قدمی، حمیده (1395). گردآوری و توصیف گویش حسینی (تایباد). پایان­نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد.
یارشاطر، احسان (1336). زبان­ها و لهجه­های ایرانی. مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 5 (1 و 2): 48-11.
Chambers, J. K. & Trudgill, P. (1980). Dialectology. Cambridge: Cambridge University Press.
Comrie, B. (1976). Očerk obščej teorii èrgativnosti. (Outline of a general theory of ergativity): G.A. Klimov. Lingua 39, 252-260.
Hickey, R. (2002). Internal and external forces again: Changes in word order in old English and old Irish. Language Sciences, 24: 261-283.
Ivanov, V. (1926). Notes on the ethnology of Khurasan. The Geographical Journal, 67 (2): 143-158.
Lazard, G. (1994). Dari. Encyclopaedia Iranica, Online Edition.
Lazard, G. (1995). Un Conte En Persan Local De Khusf. Pand-o Sokhan (Eds. C. Balay, C. Kappler, Z. Vesel), IFRI, Tehran: 147-153
Mackenzie, D. N. (1971). A concise Pahlavi dictionary. Oxford: Oxford University Press.
زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی
دوره 9، شماره 1
مهر 1403
صفحه 183-199

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 مرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 14 آبان 1403
  • تاریخ پذیرش: 09 مهر 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار