نقش عوامل صوتی در تمایز دستوری افعال دو هجایی همسان (در گونة‌ مشهدی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه زبانشناسی، پژوهشکده زبانشناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی، تهران

چکیده

در پژوهش حاضر افعال دو هجایی در گویش مشهدی معرفی می‌شوند که حتی به لحاظ جایگاه تکیه نیز کاملاً همسان هستند اما در زمان‌های متفاوت دستوری به کارمی‌روند و گویشوران مشهدی از عوامل صوتی خاصی جهت تمایز این افعال بهره می‌برند. عامل تمایز این افعال نه واجی است و نه تکیه‌ای به همین سبب در پژوهش حاضر به کمک آواشناسی آکوستیک این افعال بررسی می‌شوند. این پژوهش توصیفی- تحلیلی بر ۱۰ مرد گویشور مشهدی در محدودة سنی ۴۰ تا ۶۰ سال انجام شد. نقش همبسته‌های آکوستیکی تکیه و تأثیر آن بر تمایز دستوری افعال دو هجایی به وسیلة پارامترهای صوتی مهم نوای گفتار یعنی فرکانس پایه، شدت و دیرش بر افعال بررسی شد. در این بررسی۲۴ فعل تولید و به وسیلة نرم‌افزار تحلیل گفتار پرات بررسی شد. این افعال دو هجایی در هشت زمان دستوری حال استمراری و آینده، ماضی ساده و ماضی نقلی، ماضی استمراری و ماضی نقلی مستمر، ماضی بعید و ماضی ابعد به کار رفته‌اند. یافته‌ها نشان می‌دهند افعالی که نسبت زمانی دورتری با گوینده دارند با دیرش و زیر و بمی بیش‌تری تولید می‌شوند اما افعالی که به زمان گوینده نزدیک‌تر هستند از دیرش و زیرو بمی کم‌تری برخوردارند. این افعال به دو دستة دور (آینده، ماضی نقلی، ماضی نقلی مستمر و ماضی ابعد) و نزدیک (حال استمراری، ماضی ساده، ماضی استمراری و ماضی بعید) تقسیم شدند. گویشور مشهدی برای القای مفهوم زمان دورتر در افعال کاملا همسان نیازمند دو عامل دیرش و فرکانس پایه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The role of sound factors in the grammatical differentiation of identical two-syllable verbs (in Mashhad dialect)

نویسنده [English]

  • Saeede Shoja Razavi
Assistant Professor, Research Institute of Iran Cultural Heritage, Handcrafts and Tourism Organization (IcHTO) Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction: In the present review, two-syllable verbs were introduced in the Mashhad dialect, which are completely identical even in terms of the place of reliance, but are used in different grammatical tenses, and the Mashhad speakers use special sound factors to distinguish these verbs. Method: The present descriptive-analytical research was conducted on 10 male speakers of Mashhad in the age range of 40 to 60 years. The role of the acoustic correlates of reliance and its effect on the grammatical differentiation of two-syllable verbs were investigated by means of the important acoustic parameters of the speech tone, the basic frequency, intensity and delay on the verbs. In this study, 24 verbs were produced and analyzed by Pratt speech analysis software. These two-syllable verbs in 8 grammatical tenses are present continuous and future, simple past and transitive past, past continuous and transitive past continuous, improbable past and future past. Findings: It was observed that the verbs that have a longer temporal relation with the speaker are produced with more delay and zero pitch, but the verbs that are closer to the speaker's time have less delay and zero pitch. These verbs were divided into two distant categories: future, past participle, past continuous participle, and past and immediate past: present continuous, simple past, past continuous, and improbable past. Conclusion: To induce the concept of more distant time in fully matched verbs, Mashhadi dialect needs two delay factors and base frequency

کلیدواژه‌ها [English]

  • "؛ duration،"؛ Intensity،"؛ pitch،"؛ "؛ Mashhad dialect،"
اسلامی، محرم (1384). تکیه در زبان فارسی. پردازش علائم و داده‌ها (۱۱)، ۱۲-۳.
پهلوان نژاد، محمد. رضا. (۱۳۸۸). بررسی و توصیف واژگانی در گویش مشهدی. چکیده مقالات اولین همایش ملی آموزش زبان فارسی و زبان‌شناسی(۳۳). مشهد: دانشگاه فردوسی.
پهلوان‌نژاد، محمدرضا (۱۳۸۹). بررسی صامت‌های میانجی در گویش مشهدی. خلاصه مقالات همایش بین المللی گویش‌های مناطق کویری ایران. سمنان: دانشگاه سمنان.
ثمره، یدالله (۱۳۶۴). آواشناسی زبان فارسی. تهران : مرکز نشر دانشگاهی
حبیب الهی، محمد (۱۳۴۷). کیفیت و بررسی فعل در لهجة مشهدی. مجله دانشکده ادبیات مشهد، ۲۲۴، ۲۰۰-۳.
 حسینی معصوم، سیدمحمد و تکتم حسینی (۱۳۹۲). بررسی فرایندهای واجی در گفتار کاربران لهجه مشهدی با تحصیلات مختلف در مقایسه با زبان فارسی معیار. مجله زبا‌‌نشناسی و گویش‌های خراسان.۵(۹و۱۰)، ۱۱۹-۱۴۱.
حق‌شناس، علی‌محمد (۱۳۷۶). آواشناسی (فونتیک). تهران: انتشارات آگاه.
سپنتا، ساسان (۱۳۵۴). بررسی‌های جدید در مورد تکیة زبان فارسی. نشریه دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان، ۱۰ (۱۲)، ۱-۱۰.
شهریاری راد، پویا (۱۳۹۵) بررسی گویش مشهدی. مشهد: کتابدار.
صادقی، وحید. عمادی، آمنه. (۱۳۹۹). نقش عوامل صوتی در ایجاد تمایز معنایی بین افعال ماضی ساده و ماضی نقلی فارسی. نشریه پژوهش‌های زبان‌شناسی. ۱۲(۲۲).
فیروزیان، آیدا (۱۳۸۹). بررسی فرایندهای واجی در گویش مشهدی بر اساس واج شناسی خود واحد. خلاصه مقالات همایش بین‌المللی گویش‌های مناطق کویری ایران،  سمنان: دانشگاه سمنان.  
مشکوه الدینی، مهدی (۱۳۸۷). رابطة لهجة رسمی و لهجة محلی زبان فارسی. نامة فرهنگستان، ۱۰/۱، ۲۴-۷۱.
موسوی، ندا (۱۳۸۶). بررسی همبسته‌های صوت‌شناختی تکیه در زبان فارسی. مجموعه مقالات هفتمین همایش زبان‌شناسی. دانشگاه بوعلی سینا. ۴۰۵- ۴۵۵
ناتل خانلری، پرویز (۱۳۶۷) دستور تاریخی زبان فارسی. چاپ سوم، تهران: توس.
نجاتیان، حسین (۱۳۹۰). بررسی و توصیف گویش مشهدی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. مشهد: دانشگاه فردوسی.
وحیدیان کامیار، تقی (۱۳۸۳). گویش مشهدی. دومین همایش زبان‌های ایرانی و زبان‌شناسی ایران، (۵۵۱-۵۶۷). مشهد: دانشگاه فردوسی.
وحیدیان کامیار، تقی (۱۳۸۴). بررسی کوتاه ویژگی‌های فارسی مشهدی. فرهنگ و هنر خراسان، 13(3)، ۱۰۱-۱۰۷.      
 
Abolhasanizadeh, V., Bijankhan, Mahmood., & Gussenhoven, C. (2012). The Persian pitch accent and its retention after the focus. Lingua, 122 (13), 1380-1394.
Beckman, M. E. & Edwards, J. (1994). Articulatory evidence for differentiating stress categories. In P. A. Keating (Ed.), Phoological structure and phonetic from: Papers in laboratory phonology (pp. 7-33). Cambridge: Cambridge University Press.
Catford, J. C. (1988). A practical introduction to phonetics. Oxford: Clarendon Press.
Cruttenden, A. )1986(. Intonation. Cambridge: Cambridge University Press.
Fry, D. B. (1955) Duration and intensity as physical correlates of linguistic stress. J. Acoust. Soc. Am., 27, 765-768.
Gussenhoven, C. (2004). The phonology of tone and intonation. Cambridge: Cambridge University Press.
Heldner, M. (2001). Spectral emphasis as an additional source of information in accent detection. Prosody 2001: ISCA Tutorial and Research Workshop on Prosody in Speech Recognition and Understanding (pp. 57–60) Red Bank, NJ. Retrieved from http://www.ling.umu.se/~heldner/papers/prosody2001.pdf
Heldner, M. (2003). On the reliability of overall intensity and spectral emphasis as acoustic correlates of focal accents in Swedish. Journal of Phonetics, 31(1), 39–62.
Heusinger, K. (1999). Intonation and information structure. Habilitationschrift: University of Konstanz.
Jun, S. A. (Ed.) (2005). Prosodic typology: The phonology of intonation and phrasing. Oxford: Oxford University Press.
Keating, P. A. (Ed.). Phoological structure andphonetic from: Papers in laboratory phonology (pp. 7-33). Cambridge: Cambridge University Press.
Kochanski, G., Grabe, E., Coleman, J., & Rosner, B. (2005). Loudness predicts prominence: Fundamental frequency lends little. Journal of the Acoustical Society of America, 118(2), 1038–1054.
Laver, J. (1995). Principles of phonetics Cambridge textbooks in linguistics. Cambridge: Cambridge University Press, 1994. Pp. xxviii+502 appendices.
Laver, J.) 1994(. Principles of phonetics. Cambridge: Cambridge University Press.
Lazard, G. (1992). Grammar of contemporary Persian. Mazda Publishers.
Lehiste, I. (1970). Suprasegmentals. Cambridge, MA: The MIT Press.
Okobi, A. O. (2006). Acoustic correlates of word stress in American English. PhD Dissertation. USA: Massachusetts Institute of Technology.
Ortega-Llebaria, M., & Prieto, P. (2010). Acoustic correlates of stress in Central Catalan and Castilian Spanish. Journal of Language and Speech, 54(1), 73–97.
Ortega-Llebaria, M., Prieto, P., & Vanrell, M. M. (2008). Perceptual evidence for direct acoustic correlates of stress in Spanish. In J. Trouvain & W. J. Barry (Eds.), Proceedings of the XVIth International Congress of Phonetic Sciences (pp. 155–166), Saarbrücken, Germany, 6–10 August 2007.
Rahmani, H., Rietveld, T., & Gussenhoven, C. (2015). Stress “Deafness” reveals absence of lexical marking of stress or tone in the adult grammar. PLoS ONE, 10 (12), e0143968.
Sadeghi, V. (2017). Word-level prominence in Persian: An experimental study. Journal of Language and Speech, 26 (1), 571-596.