متمم های ریشۀ dā در زبان اوستایی و فارسی باستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فرهنگ و زبانهای باستانی ایران، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبانشناسی دانشگاه علامه ی طباطبائی، تهران، ایران

3 استاد گروه فرهنگ و زبانهای باستانی ایران. دانشگاه تهران. تهران.ایران

4 استادیار گروه فرهنگ و زبان‏های باستانی ایران واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

در زبان‏های ایرانی دورة باستان (اوستایی و فارسی باستان)، علاوه بر ساختمان تصریفی می‌توان روابط نحوی و نقش‏های معنایی هر یک از حالت‌های دستوری و حاشیه‏ای را نیز بررسی کرد. در این زبان‏ها، متمم‌های فعل که می‏توانند اسم، صفت و یا ضمیر باشند، از طریق حالت‌نشانی بازنمایی می‏شوند که بسته به فعل بر نقش‌های گوناگونی دلالت دارند. بازنمایی متمم‏های فعل و کارکرد حالت‏ها با افعال مختلف، تاکنون جز اشاراتی مختصر، مورد توجه محققان این حوزه نبوده است و بررسی این موضوع، در زبان‌‏های ایرانی باستان قدری مغفول مانده است. از این رو، در این مقاله به بررسی متمم‏های یکی از ریشه‏های فعلی پرکاربرد و پربسامد زبان اوستایی، dā، پرداخته شده است که در متون اوستایی بیشتر در معانی دادن، آفریدن و قراردادن، و در کتیبه‏های فارسی باستان با بسامدی کم در معانی آفریدن و دادن آمده است. چنانکه از بررسی جملات حاوی ریشه dā برآمد متمم‌های این ریشه، بسته به معنی و بافت جمله، در زبان فارسی باستان در حالت‌های مفعولی و برایی، و در زبان اوستایی در حالت‏های مفعولی، برایی، اضافی و دری در نقش‎های معنایی متعددی چون موضوع/کنش‏پذیر، پذیرنده، بهره‏ور، تمیز و مکان ظاهر شده‏اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Complements of the Root dā in Avestan and Old Persian Languages

نویسندگان [English]

  • Sahar Vahdati Hosseinian 1
  • Ehsan Changizi 2
  • Jaleh Amouzgar Yeghaneh 3
  • Ameneh Zaheri Abdvand 4
1 PhD student.Department of Ancient Iranian Culture and Languages, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor. Department of Linguistics, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
3 Professor, Department of Ancient Iranian Culture and Languages, Tehran University, Tehran, Iran
4 Assistant Professor, Department of Ancient Iranian Culture and Languages, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In ancient Iranian languages (Avestan and Old Persian), in addition to inflectional structure, syntactic relations and semantic roles of the core and local cases would be examined. In these languages, the complements of the verb, which can be nouns, adjectives, or pronouns, are represented through case markers that indicate different roles depending on the verb. The representation of verb complements and the function of cases in the accompaniment of different verbs have not been the attention of researchers in this field, except for brief references- it is better to say that the investigation of this issue has been somewhat neglected in ancient Iranian languages. Therefore, in this article, the complements of one of the commonly used and more frequent roots of the Avestan language- but not of the Old Persian- dā, have been investigated. In the Avestan texts, it is mostly found in the meanings of giving, creating, and setting, and in the Old Persian inscriptions, it means giving and creating. According to the analysis of the sentences containing the root dā, the complements of this root, depending on the meaning and context, are shown by the accusative and dative cases in the Old Persian, and accusative, dative, genitive and locative cases in the Avestan. Either of them has several semantic roles, such as theme/patient, recipient, beneficiary, object complement, goal, and location.

کلیدواژه‌ها [English]

  • inflection
  • case
  • complement
  • semantic role
  • root dā

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 22 اسفند 1402
  • تاریخ دریافت: 22 دی 1402
  • تاریخ بازنگری: 19 اسفند 1402
  • تاریخ پذیرش: 14 اسفند 1402