تحلیل تکواژگونگی ستاک گذشتۀ فعل در چارچوب صرف توزیعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبانشناسی دانشگاه حضرت معصومه (س) قم

چکیده

در پژوهش حاضر، تکواژگونگی ستاک گذشتۀ فعل فارسی در چارچوب صرف توزیعی (سیدیکی، 2009) بررسی می‌شود. هدف ارائۀ تحلیلی از تکواژگونگی ستاک گذشتۀ فعل فارسی است که مقرون به صرفه باشد. از این ‌رو برای پاسخ به پرسش‌های پژوهش، 193 فعل (ستاک­های حال و گذشتة افعال) جمع‌آوری‌ شد و بر اساس قاعده­مندی یا تنوع در صورت­ ستاک­های گذشته­شان بررسی و تحلیل شدند. در تحلیل داده­ها، این نتیجه حاصل شد که رویکرد عام و اقتصادی این است که ستاک­های گذشته فعل فارسی، به عنوان واحدهای واژنامه­ای، از فهرست واژنامة زبان فارسی انتخاب ­­می­شوند و با رقابت بین این واحدها و سپس انتخاب واحد برنده متناسب با بافت نحوی، در  گره هدف در ساخت درج می‌شوند. همچنین شکل­گیری آن­ها با حرکت ریشۀ واژگانی فعل/ ستاک حال به سمت هستۀ نقشی v و ادغام با آن و نیز با مشخصۀ زمان گذشته (در ساخت نحوی جمله/ گروه فعلی) آغاز می‌شود. در ادامه، ترکیب حاصل از طریق سازوکارهای هم‌جوشی و مکمل­گونگی به عنوان یک مدخل واژگانی نمود آوایی پیدا می­کند و در نهایت، به عنوان واحدهای واژنامه­ای در واژنامه ثبت می‌شود. اما این محدودیت وجود دارد که در صورت مسدودشدن جوش‌خوردگی ریشۀ فعلی با وند گذشته، تصریف قاعده­مند روی ­دهد، یعنی شکل‌گیری ستاک‌ گذشتۀ افعال باقاعده، با معرفی مشخصۀ نقیض گذشته ([past] ) و عدم هم‌جوشی این مشخصه با ریشۀ فعلی همراه است. در نتیجه، تولید ستاک گذشتۀ فعل قاعده­مند به واسطۀ پیوند وند گذشته با ستاک حال فعل و نه از طریق انتخاب از واژنامه زبان فارسی است. درمجموع، اشتقاق تمام ستاک­های گذشتۀ افعال را می­توان به شیوه­ای یکسان از طریق حرکت و ادغام و هم‌جوشی، البته با توجه به محدودیت مذکور، تبیین ­کرد. در این رویکرد تحلیلی، دیگر نیازی به تبیین تنوع در صورت ستاک­های گذشته براساس شرایط واژ-واجی­ و تمرکز بر قواعد بازآرایی متعدد و ذکر استثنائات برای هر فعل یا طبقه‌ای از افعال بی­قاعده نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Analysis of Verb Stem Allomorhpy Based on Distributed Morphology

نویسنده [English]

  • faezeh Arkan
Department of Linguistics, ,Faculty of Humanities, Hazrat-e Masoumeh University, Qom , Iran
چکیده [English]

In the current research, past stem allomorphy of the Persian verb is discussed in the framework of Distributed Morphology (Siddiqi, 2009) and its purpose is to present an analysis of the past stem allomorphy of the Persian verb in a way that is economical. Therefore, to answer the questions of this research, 193 verbs (present and past tenses of verbs) were collected and analyzed according to the regularity or irregularity of their past tense forms. It was concluded that the general and economic approach is that the past stems of the Persian verbs, as vocabulary items, are selected from the inventory of the vocabulary of the Persian language and with the competition between these items and then the selection of the winning item according to the syntactic context, the winning item is inserted in the target node of the syntactic structure. Finally, it will be registered as a vocabulary item in the vocabulary with the constraint that if the fusion of the present root with the past is blocked,, regular inflection will occur. In this analytical approach, there is no need to explain the variation in past stem forms based on morpho-phonological conditions, numerous readjustment rules, and exceptions for each verb or class of irregular verbs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Past Stem
  • Stem allomorphy
  • Merger
  • Fusion
  • Competition
ارکان، فائزه. و تهمینه حیدرپور بیدگلی (1399). صرف: مبانی نظری و کاربرد آن­ها در تحلیل زبان فارسی. تهران: سمت.
انوشه، مزدک (1399). ستاک بی ستاک: توزیع واژگونه های فعلی بر پایۀ صرف توزیعی. پژوهش‌های زبانی، 11 (2)، صص. 25-48.
انوشه، مزدک (1397). بازنگری در تصریف زمان گذشته در زبان فارسی برپایۀ نظریۀ صرف توزیعی. جستارهای زبانی، 9 (1 پیاپی 43)، صص. 57-80.
سامعی، حسین (1395). صرف در زبان فارسی. تهران: کتاب بهار.
کردزعفرانلو کامبوزیا، عالیه، فرزانه تاج‌آبادی، مصطفی عاصی و فردوس آقاگل‌زاده (1394). بررسی واژ-واجی ستاک گذشته در زبان فارسی. جستارهای زبانی، 6 (4 پیاپی25)، صص. 201-228.
کشانی، خسرو (1372). فرهنگ فارسی زانسو. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کلباسی، ایران (1375).  شناسه فعلی سوم شخص مفرد در مصادر فارسی. مجله فرهنگ، 9 (1)، صص. 27-35. 
 منشی زاده، مجتبی (1377). تکواژ ماضی­ساز و گونه­های آن. پژوهش­نامه علوم انسانی، (23)، صص. 26-39.
 ناتل خانلری، پرویز (1366). تاریخ زبان فارسی. جلد 2. تهران: نشر نو.
 
Bobaljik, J. D. (2015). Distributed morphology. Oxford Research Encyclopedia of Linguistics. Ed. by Mark Aronoff. Publisher's Version.
Bonet, E. & D. Harbour (2010). Contextual allomorphy. In Jochen Trommer (Ed.), The morphology and phonology of exponence. (pp.195-235). Oxford University Press.
Chomsky, N. (1995). Minimalist  program. Massachusetts: The MIT Press.
Embick, D. &  A. Marantz (2008). Architecture and blocking [J]. Linguistics Inquiry. 38 (1). pp.1-53.
Embick, D. & M. Halle (2005). On the status of stems in morphological theory. In Twan Geerts et al. (Eds.), Romance languages and linguistic theory 2003. (pp. 59-88). Amsterdam: John Benjamins.
Embick, D. & R. Noyer (2001). Movement operations after syntax. Linguistic Inquiry. 32 (4). pp. 555–595.

Embick, D. & R. Noyer (2007). Distributed morphology and the syntax-morphology interface. In Gillian Ramchand and Charles Reiss (Eds.), The Oxford handbook of linguistic interfaces. Oxford: Oxford University Press.

Embick, D. ( 2000). Features, syntax, and categories in the Latin perfect. Linguistic Inquiry 31.2: pp.185-230.
Embick, D. (2010). Localism versus globalism in morphology and phonology [M]. Cambridge: MIT Press.
Embick, D.(1997). Voice and the interfaces of syntax. Doctoral dissertation. University of Pennsylvania.
Halle, M. & A. Marantz (1994). Distributed morphology and the pieces of inflection. The view from building 20. Massachusettes Institute of Technology.
Harley, H. & N. Noyer (1999). State-of-the-article: Distributed morphology. Glot International. 4. pp.3-9.
Harley, H. & R. Noyer (2000). Licensing in the non-lexicalist lexicon. in Bert Peeters (Ed.), The lexicon/ encyclopedia interface. (pp.349-374). Amsterdam: Elsevier Press.
Haspelmath, M. & A. D. Sims (2010). Understanding morphology. New York: Oxford University Press.
Haugen, J. D. & D. Siddiqi (2013). Roots and the derivation. Linguistic Inquiry. 44 (3). pp. 493-517.
Marantz, A. (1997). Stem suppletion or the arbitrariness of the sign. Talk given at the Universite' de Paris VIII.
Noyer, R. (1997). Features, positions and affixes in autonomous morphological structure. New York: Garland.
Oltra-Massuet, I. (2013).Variability and allomorphy in the morphosyntax of Catalan past perfective. Ora Matushansky and Alec Marantz (Eds.), Distributed morphology today: Morphemes for Morris Halle. (pp. 1-17). Cambridge: The MIT Press.
Paster, M. (2016). Alternations: Stems and Allomorphy. A. Hippisley & G. Stump (Eds.), The Cambridge Handbook of Morphology (Cambridge Handbooks in Language and Linguistics. (pp. 93-116). Cambridge: Cambridge University Press.
Siddiqi, D. (2009). Syntax within the word: Economy, allomorphy, and argument selection in distributed morphology. John Benjamins Publishing Company.