فعل مرکب در زبان لاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدرس مجتمع آموزش عالی لارستان

چکیده

زبان لاری هم‌چون سایر زبان‌ها و گویش‌های ایرانی منبع بسیار مهمی در پژوهش‌های تاریخی، اجتماعی و به ‌ویژه زبان‌شناسی است. این زبان شاخه‌ای از زبان‌های ایرانی جنوب غربی است که توسط اطلس زبان‌های در خطرِ یونسکو به عنوان یکی از زبان‌‌های در خطر معرفی شده است. هدف از این پژوهش بررسی فعل مرکب در این زبان است. این مقاله می‌کوشد تا به این سوالات پاسخ دهد: چه فرایندهایی در ساخت فعل مرکب در زبان لاری دخیل هستند، سازة غیرفعلی در فعل مرکب در این زبان چیست و ساخت فعل مرکب در این زبان، فرایندی نحوی است یا ساختواژی. داده‌‌ها در این زبان به روش میدانی و بر اساس شم زبانی نویسنده به عنوان گویشور بومی گرد‌آوری شده‌ و به شیوة‌ توصیفی- تحلیلی بررسی شدند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ساخت فعل مرکب در این زبان یک فرایند ساختواژی است؛ زیرا حرکت هسته به هسته نیست بلکه در این زبان عناصری غیر از هسته از جمله قیدها و ضمایر نیز با فعل ترکیب می‌شوند و فعل مرکب را می‌سازند. در این زبان دو فرایند عمدة‌ ترکیب و انضمام نیز در تشکیل فعل مرکب دخیل هستند. دامنة ترکیب در زبان لاری گسترده و شامل صورت‌های مختلفی از جمله ترکیب صفت با فعل، اسم با فعل، گروه حرف اضافه با فعل، قید یا قید پیشوندی با فعل و ضمیر با فعل است. اما تنها دو گونة‌ انضمامی مفعول صریح و مفعول بواسطه در این زبان وجود دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Compound Verbs in Lari Language

نویسنده [English]

  • Leila Dianat
Larestan High Education Complex
چکیده [English]

Like other Iranian languages and dialects, Lari is a very important source in historical, sociological, and especially in linguistic studies. Lari language is a subset of southwestern Iranian languages and UNESCO identified it as one of the endangered languages in its Atlas of endangered languages.The present study is aimed at studying compound verbs in this language.The Corpus of this study has been collected from native speakers of this language and the author intuition of this article as a native speaker as well. The study sought to answer the following questions: What processes are involved in constructing a compound verb in the Lari language? What constituents are involved in making a compound verb in this language? Constructing compound verb in this language is a morphological process or a syntactic? By carry out this study in a descriptive-analytic framework, the results of this study show that compound verb construction in Lari is a lexical/morphological process because it is not head-to-head movement and some functional categories including adverbs and pronouns combine with simple verbs and make compound verbs. Two compound verb formation processes are classified under two general categories: "combination" and "incorporation". The domain of incorporation in Lari is extensive & it includes the combination of adjective + noun, noun + verb, proposition + verb, adjunct + verb, and pronoun + verb, but there are only two kinds of incorporations: the direct object incorporation and indirect object incorporation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • compound verb
  • Lari language
  • incorporation
  • combination
  • morphological process
افشار، طاهره و سروش زارعی (1395). بررسی افعال مرکب در گویش کلهری زبان کردی با تکیه بر آثار ادبی معاصر، مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 15، صص. 41-54.        
انوری، حسن و احمد گیوی (1385). دستور زبان فارسی، تهران: فاطمی.
خانلری، پرویز (1377). دستور زبان فارسی. تهران: توس.
خنجی، لطفعلی (1388). نگارش توصیفی بر زبان لارستانی و گویش خنجی. شیراز: ایلاف.
دادفر، مجید و حمیدرضا سلمانی (1390). بررسی دیدگاه باطنی در مورد فعل ساده و مرکب در زبان فارسی. مطالعات زبانی بلاغی، 4، صص. 79-91.           
دبیرمقدم، محمد (1376). فعل مرکب در زبان فارسی. زبان‌شناسی، 23 و 24، صص. 1-46.
دبیرمقدم، محمد (1393). پژوهش‌های زبان‌شناختی فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی
دبیرمقدم، محمد (1392). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی. تهران: سمت
دیانت، لیلا (1395). فرایند همگونی در زبان لاری. زبان‌شناسی گویش‌های ایرانی، 1، صص. 53-72.
دیانت، لیلا (1399). دوگان‌سازی در زبان لاری. زبان‌شناسی گویش‌های ایرانی، 1، صص. 83-105.
دیانت، لیلا (1401). فرهنگ سه‌زبانه اصطلاحات، ضرب‌المثل‌ها و کنایه‌ها در زبان لاری. تهران: بوی‌کاغذ.    
رضایتی کیشه‌خاله، محرم و شیدا امام دوست (1394). بررسی تحلیلی فعل‌های پیشوندی مرکب. مجموعه  مقاله‌های دهمین همایش بین‌المللی ترویج زبان و ادب فارسی، صص. 1-9.
سلامی، عبدالنبی (1383). گنجینه گویش‌‌شناسی فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
شریف، بابک و محمد عموزاده (1396). تشکیل افعال مرکب فارسی از منظر دستور شناختی. جستارهای زبانی، 2، صص. 170-149.
صفری، عبدالرزاق (1390). بررسی ساختمان گروه فعلی در لاری بر پایة نظریة ایکس تیره. پایان‌نامة کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
طباطبایی، علاالدین (1384). فعل مرکب در زبان فارسی. نامه فرهنگستان، 2، صص. 26-34.
کلباسی، ایران (1367). دستگاه فعل در گویش لاری. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، 1، صص. 145-170.
ماهوتیان، شهرزاد (1384). دستور زبان فارسی از دیدگاه رده‌شناسی. ترجمه سید محمد سمائی. تهران: مرکز.
محمودی احمدآبادی، طاهره (1394). تحلیل ساختار فعل مرکب در گویش فارسی اردکان یزد، علم زبان، 4، صص. 57-83.
مرادی، ابراهیم و غلامحسین کریمی‌دوستان (1392). بررسی معنایی فعل مرکب در زبان فارسی. ادب و زبان، 33، صص. 305-325.          
منصوری، مهرزاد (1386). انضمام در زبان فارسی. زبان و زبان‌شناسی، 2، صص. 125-140.
منصوری، مهرزاد (1392). فعل سبک در افعال مرکب فارسی. مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، 1، صص. 77-104.
وثوقی، محمدباقر (1369). لار شهری به رنگ خاک. تهران: نشر کلمه.
وثوقی، محمدباقر (1380).  لارستان. تهران: تحقیقات فرهنگی.
وفایی، عباسعلی (1396). ساختمان فعل در زبان فارسی. پژوهش‌های ادبی، 55، صص. 131-146.
Baker, M. C. (1988). Incorporation a theory of function changing. Chicago: University  of Chicago Press.
Karimi, S & J. Mohammad (1992). Light verbs are taking over complex verbs in Persian. Proceeding of the Western Conference on Linguistics 92. Vol. 5. pp. 195-212.
Karimi, S. (1999). Specificity effect: Evidence from Persian. Linguistic Review 16. pp. 125-141.
 Karimi, S. (2003). Object positions, specificity and scrambling. In Karimi, S. (ed) Word order and scrambling. (91-125). Blackwell Publising.
Katamba, F. & J. T. Stonham (2006). Morphology. London: Routledge.
Lieber, R. (2004). Morphology and lexical semantics. Cambridge: Cambridge University Press.
Malčanova, A. K. (1982). Larestanski yezik. Moskow: Izdatelsua Nauka
Mann, O. (1909). Die Tajik-Mundarten der Provinze Fars, Kurdisch-Persische Forschungen. Berlin.
Mir-Dehghan, M. & M. Ourang. (2013). An analytic study of the grammatical tenses in Lari language. International Review of Social Sciences and Humanities, 1. pp. 124-134.
Mithun, M. (1984). The evolution of noun incorporation. Language 60. pp. 847-894.
Unesco, www.unesco.org/culture/languages-atlas/