بررسی و تحلیل کارکردهای مشترک دوگان سازی در چند زبان و گویش رایج در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری

چکیده

در این پژوهش فرایند دوگان­سازی بر پایۀ داده­های چند زبان­ و گویش رایج در­ ایران (و همچنین به اقتضای تحلیل­ها و بحث­های مقاله، شماری از زبان­های خارج از ایران) در چارچوب دیدگاه­های اینکلاس و زول (2005) بررسی و تحلیل می‌شوند. هدف اصلی پژوهش، پاسخ‌دادن به این دو پرسش است: 1. کارکردهای اصلی دوگان­سازی در زبان­ها و گویش­های رایج در ایران، کدام­ هستند؟ 2. چه تبیینی می­توان برای کارکردهای مشترک دوگان­سازی در زبان­های مختلف ارائه کرد؟ با هدف پاسخ دادن به این پرسش­ها، پس از طرح مسئله و بیان روش­شناسی پژوهش، نخست پژوهش‌های پیشین مرور، سپس داده­های پژوهش بررسی و تحلیل و سرانجام مجموعه­ای از بحث­ها و نتیجه­گیری­ها در پیوند با تحلیل­های مقاله ارائه می‌شوند. تحلیل­ها و بحث­های پژوهش نشان می­دهند که در زبان­ها و گویش­های بررسی­شده، از دوگان­سازی برای افزودن معناهای گوناگونی به پایه بهره گرفته می­شود. بررسی‌های پژوهش همچنین نشان­دهندۀ آن است که اسم­سازی یکی از کارکردهای دوگان­سازی در زبان­ها و گویش­های رایج در ایران است. افزون بر این­ها، در بخش تحلیل داده­ها، استدلال می‌شود که در چارچوب انگارۀ اینکلاس و زول، نمی­توان تبیین رضایت­بخشی برای برخی از داده­ها ارائه کرد و بنابراین لازم است که سامان دیگری بر این انگاره حاکم شود تا توان تبیین انواع بیش­تری از دوگان­سازی را داشته باشد. در تبیین پدیدۀ دوگان­سازی نیز استدلال می‌شود که توجه به رابطۀ صورت و معنا در دوگان­سازی بسیار راه­گشا است. همچنین، از رهگذر ارائۀ برخی داده­ها و تحلیل آن‌ها، گفته می‌شود که ساخت­های دوتایی مبتنی بر نام­آواها را نیز می­توان گونه­ای دوگان­سازی دانست. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

An Analysis of Common Functions of Reduplication in a Number of Languages and Dialects of Iran

نویسنده [English]

  • Reza Amini
Faculty of Research Center for Cultural Heritage and Tourism
چکیده [English]

In this study, based on data obtained from a number of languages and dialects of Iran (as well as a number of languages out of Iran due to the analysis and discussion of the article), the reduplication process has been investigated and analyzed in framework of the views of Inkelas and Zoll (2005). The main purpose of this research is to answer these two questions: What are the main functions of reduplication in languages and dialects of Iran? 2) What explanation can be given for the common functions of reduplication in different languages? To answer these questions, after raising the issue and stating the research methodology, first the previous researches are reviewed, then the research data are analyzed, and finally a series of discussions and conclusions is given. Analyses and discussions in the article show that in the languages and dialects studied, reduplication is used to add different meanings to the base. Research studies also show that nominalization is another common function of reduplication in languages and dialects of Iran. In addition, it has been argued that within the framework of Inkelas and Zoll, it is not possible to provide a satisfactory explanation for some of the data, therefore it is necessary to reorganize this pattern in order to explain more types of reduplication. In explaining the phenomenon of duplication, it has been argued that paying attention to the relationship between form and meaning in duplication is very helpful. Also, through the presentation of some data and their analysis, it has been said that binary structures based on onomatopoeia can also be considered as a kind of reduplication.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Continuity
  • Nominalization
  • Iran
  • Emphatic meaning
  • Reduplication

مراجع

امینی، رضا. (1392). دوگان­سازی در زبان ترکی. جستارهای زبانی، 5 (3) (پیاپی 19)، صص. 27-54.
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی. (1375). دستور زبان فارسی، ویرایش دوم. تهران: فاطمی.          
تفرجی یگانه، مریم و نعمت جهان­فر. (1396). فرایند تکرار در گویش کردی کلهری بر اساس نظریۀ بهینگی. زبان فارسی و گویش­های ایرانی، 2 (4)، صص. 161-179.
راسخ­مهند، محمد. (1388). بررسی معنایی تکرار در زبان فارسی. زبان­شناسی، 23 (پیاپی 44)، صص. 65-74.
راسخ­مهند، محمد و مسعود محمدی­راد. (1392). بررسی صوری و معنایی تکرار در گویش سورانی. زبان‌ها و گویش­های ایرانی، دورۀ جدید (3)، صص. 133-146.
رحمتی­نژاد، لیلا، فائزه ارکان و تهمینه حیدرپور بیدگلی. (1398). رویکرد نظریۀ بهینگی به دوگان‌سازی ناقص پیشوندی در زبان فارسی. زبان­پژوهی، 15 (33)، صص. 233-246.
رضایتی کیشه­خاله، محرم و بهروز سلطانی. (1394). بررسی ساخت­واژی، دستوری و معنایی فرایند تکرار در زبان فارسی. جستارهای ادبی، 48 (189)، صص. 81-112.
دبیرمقدم، محمد و سیما ملکی. (1395). تحلیل صوری و معنایی فرایند تکرار کامل در زبان فارسی. زبان­شناسی و گویش­های خراسان، 8 (14 پیاپی)، صص. 1-23.
دبیرمقدم، محمد و سیما ملکی. (1396). بررسی فرایند تکرار کامل در زبان فارسی: پژوهشی بر اساس نظریۀ تکرار صرفی. جستارهای زبانی. 8 (7) (42 پیاپی)، صص. 29-51.
دبیرمقدم، محمد و سیما ملکی. (1397). بررسی ویژگی­های سبکی تکرار کامل در رمان سووشون و بوف کور. زبان­پژوهی، 10 (26)، صص. 85-105.
دیانت، لیلا. (1399). دوگان­سازی در زبان لاری. زبان­شناسی گویش­های ایرانی، 5 (1)، صص. 83-105.
ذاکری، مصطفی (1381). اتباع و مهملات در زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
سلندری رابُری، مرادعلی، عادل رفیعی و بتول علی­نژاد. (1395الف). دوگان­سازی فعل در زبان فارسی بر مبنای نظریه دوگان­سازی صرفی: تحلیلی ساختواژی – معنایی. پژوهش­های زبان‌شناسی تطبیقی، 6 (12)، صص. 17-35.
سلندری رابُری، مرادعلی، عادل رفیعی و بتول علی­نژاد. (1395ب). تکرار به­ مثابة دوگان­سازی صرفی: شواهدی از زبان فارسی. جستارهای زبانی، 7 (5) (پیاپی 33)، صص. 91-118.
شاهوردی شهرکی، فاطمه، عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا، محمد دبیرمقدم و ارسلان گلفام. (1398). دوگان­سازی فعل در زبان فارسی در رویکرد صرف ساخت. مطالعات زبان­ها و گویش­های غرب ایران، 7 (26)، صص. 73-89.
شقاقی، ویدا و تهمینه حیدرپور بیدگلی. (1390). رویکرد نظریه بهینگی به فرایند تکرار با نگاهی بر واژه­های مکرر فارسی. پژوهش­های زبان­شناسی، 3 (1)، صص. 45- 66.
شیخ سنگ تجن، شهین. (1396). تکرار در گویش تالشی. زبان فارسی و گویش­های ایرانی، 2 (2)، (پیاپی 4)، صص. 115-138.
شعار، جعفر. (1342). بحثی درباره اتباع. یغما، 2 (پیاپی 182)، صص. 278- 282.
فیاضی، مریم­سادات. (1392). تکرار در گویش گیلکی. نشریة پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، 3 (6)، صص. 135-159.
کاشغری، محمود. (1375). دیوان لُغاتُ التُرک. ترجمه و تنظیم و ترتیب الفبایی سّید محمد دبیرسیاقی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کلباسی، ایران. (1371). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه).
محمودی بختیاری، بهروز و زهره ذوالفقار کندری. (1394). دوگان­سازی کامل در زبان فارسی: یک بررسی پیکره­بنیاد. پژوهشنامۀ پردازش و مدیریت اطلاعات، 31 (1)، صص. 147-161.
نجاری، حسین و شیما صدیقی. (1398). فرایند تکرار در زبان لاری». دوفصلنامۀ زبان­شناسی و گویش‌های ایرانی، 4 (1)، صص. 91-111.
Bauer, L. (1989). Introducing linguistic morphology. Edinburgh: Edinburgh University Press.
Broselow, E. and McCarthy, J. (1983). A theory of internal reduplication. The Linguistic Review, (3), pp. 25-88.
Comrie, B. (1989). Language universals and linguistics typology, 2nd ed. Oxford: Blackwell.
Croft, W. (1994). Typological approach to the study of grammar. in The encyclopedia of language and einguistics, pp. 4807-4813, Editor in Chief: R. E. Asher.
Ghaniabadi, S., J. Ghomeshi, & N. Sadat-Tehrani. (2006). Reduplication in Persian: A morphological doubling approach. Proceedings of the 2006 annual conference of the Canadian Linguistic Association, 15 Ps.
Haspelmath, M. (1997). Indefinite pronouns. Oxford: Clarendon Press.
Holm, J. (2000). An introduction to pidgins and creoles. Cambridge: Cambridge University Press.
Inkelas, S. and C. Zoll. (2005). Reduplication: doubling in morphology. Cambridge: Cambridge University Press.
Katamba, F. (1993). Morphology. London: Macmillan Press LTD.
Kauffman, C. (2015). Reduplication reflects uniqueness and innovation in language. Thought and Culture. York Collage of Pennsylvania.
Khanjan, A. & B. Alinezhad. (2010). A morphological doubling approach to full reduplication in Persian. SKY Journal of Linguistics, 23, pp. 169-198.
Marantz A. (1994). Reduplication. in the encyclopedia of language and linguistics. Vol. 7, P. 3486-3487, Editor-in- chief R. E. Asher, Rad to Soc. Oxford: Pergamon Press.
Mathews, P. H. (1991). Morphology. 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press.
Moravcsik, E. A. (2003). Reduplication. in international encyclopedia of linguistics. 2nd ed. Vol. 3, p. 45. Editor in Chief: William J. Frawley. Oxford: Oxford University Press.
Moravcsik, E. A. (1978). Reduplicative constructions. in universals of human  language: Word structure. Vol. 3. pp. 299-334. Edited by Joseph H. Greenberg. California: Stanford University Press.
Muhlhausler, P. (1986). Pidgin & creoles linguistics. Oxford: Basil  Blackwell.
Newmeyer, F. J. (1998). Language form and language function. Cambridge: MIT Press, Bradford Books.
Stonham, J. T. (1994). Combinational morphology. Amsterdam/  Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
Wardhaugh, R. (2002). An introduction to sociolinguistics, 4th Ed. Oxford: Blackwell Publhshers.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 26 مهر 1400
  • تاریخ بازنگری: 09 آبان 1400
  • تاریخ پذیرش: 11 آبان 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار