زمان و نمود در دستور سنتی زبان ترکی آذربایجانی در مقایسه با رویکرد نظام دستور نقشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه زبان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اهر، آذربایجان شرقی، ایران.

چکیده

با توجه به این‌که منابع دستوری زبان ترکی آذربایجانی عموماً بر پایة دستور سنتی است و تمایزی بین عنصر زمان و نمود در این دستور صورت نگرفته است، بنابراین جستار حاضر به بررسی و مقایسة عنصر زمان و نمود در زبان ترکی و انگلیسی با رویکرد دستور نقشی هلیدی می‌پردازد. در مرحلة نخست تحلیل داده‌ها، پیوندهای زمان در زبان ترکی و سپس ساختار وجه در قالب جملات انگلیسی با معادل‌های ترکی‌شان مقایسه و بررسی شدند که این نتایج به دست آمد: در تمامی منابع دستور سنتی ترکی آذربایجانی، پیوندهای -ir، ar/әr و –miş که بیانگر فرآیند وقوع فعل هستند، به‌عنوان پیوندهای زمان در نظر گرفته ‌شدند. به‌ بیان ‌دیگر، در دستور سنتی با نوعی از آمیختگی زمان و نمود مواجه هستیم. از طرف دیگر، این تکواژها در رویکرد دستور نقشی در گروه زمان‌داری‌ها قرار نمی‌گیرند، بلکه در بخش باقی‌مانده، نقش اول محمول‌ها یعنی فرآیند زمانی وقوع فعل را بازی می‌کنند. همچنین مشخص شد که تکواژ زمان حال در ترکی- برخلاف نگرش دستور سنتی- با عدم حضور پیوند زمان گذشته (di-) نمود پیدا می‌کند؛ یعنی با تکواژ صفر و مطابق دستور نقشی در بخش «محمول» واقع می‌شود. برخلاف زبان انگلیسی که تکواژهای زمان‌داری در مواردی به شکل ادغام با فعل واژگانی نمود پیدا می‌کنند، این تکواژها در ترکی همیشه به شکل تکواژ وابسته، به پایة فعل واژگانی متصل می‌شوند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Tense and Aspect in the Traditional Grammar of the Azerbaijani Turkish Language in Comparison with the Approach of the Systemic Functional Grammar

نویسندگان [English]

  • Bahram Mokhtari Khiyavi
  • Masoud Zoghi
  • Nader Asadi
PhD student in Linguistics, Islamic Azad University, Ahar Branch, Azerbaijan sharghi, Iran.
چکیده [English]

Due to the fact that the grammatical sources of the Azerbaijani Turkish language are generally based on traditional grammar and no distinction is made between the elements of tense and aspect in this approach, so the present study examines and compares these two elements in the Turkish and English languages based on the Halliday’s systemic functional grammar. In the first stage, the conjunctions of tense in Turkish language and then aspect in the form of English sentences with their Turkish equations were compared and examined and the following results were obtained: in all sources of traditional Azerbaijani Turkish grammar conjunctions -'ir ', "ar / әr And - miş, which actually represent the process of occurrence of the verb, are considered as representatives of tense. In other words, in the Turkish traditional grammar we are faced with a kind of fusion of tens and aspect. On the other hand, in the systemic functional grammar, the aforementioned morphemes are not included in the tens group, but, in the residue part, they play the first role of the predicators, i.e., they express the temporal aspect of the occurrence of the verbs. Also it was found that present tense morpheme in the Turkish language – contrary to the traditional grammar - is represented by the absence of the morpheme ‘- di’, that is, with a zero morpheme which according to the systemic functional grammar is placed in the 'predicator section. Tens morphemes in Turkish, unlike in English, which in some cases appear in the form of integration with lexical verbs, are always connected to the lexical verb base in the form of dependent morphemes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aspect
  • Functional Grammar
  • Predicator
  • Residue
  • Tense
ابوالحسنی چیمه، زهرا. (1383). پژوهش‌های در فعل‌های نمودی در زبان فارسی. مجموعه مقاله‌های ششمین کنفرانس زبان‌شناسی، به کوشش ابراهیم کاظمی. جلد 1. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی
ابوالحسنی چیمه، زهرا. (1390). انواع نمود واژگانی در افعال فارسی. مجله ادب فارسی دانشگاه تهران، 1، 6، صص101-120
 احمدی گیوی، حسن. (1383). دستور تطبیقی زبان ترکی و فارسی. تهران: قطره.
استاجی، اعظم و فاخته نخاولی. (1391). بررسی نمود و انواع مختلف آن و تمایزات نمودی عمده در زبان فارسی. مجموعه مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، به کوشش دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، صص. 33-41
 خلخالی، عبدالعلی. (1387). قاعده زبان ترکی. تبریز: یاران.
رحمانی خیاوی، صمد. (1391). دستور زبان آذربایجانی. تبریز: اختر.
رضایی، والی. (1391). نمود استمراری در فارسی معاصر. مجله فنون ادبی، 4(1)، صص. 79-92.
فرزانه، محمدعلی. (1358). مبانی دستور زبان آذربایجانی. جلد (1). تهران: یاران.
گلفام، ارسلان. (1385). اصول دستور زبان. تهران: سمت.
مجیدی، مریم. (1388). جلوه‌ها و کارکردهای نمود فعل در فارسی. پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، (15)، صص. 145-158.
محمدی، علی. (1397). دستور زبان ترکی آذربایجانی. قم: رسالت یعقوبی.
مشکوةالدینی، مهدی. (1379). دستور زبان فارسی بر پایة نظریة گشتاری. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
میراحمدی، فرزاد. (1383). بررسی نظام وجه زبان فارسی براساس چارچوب نقش‌گرای نظام‌مند هلیدی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
هادی، اسماعیل. (1374). ترکی هنر است. تبریز: احرار.
هلیدی، مایکل و رقیه حسن. (1393). زبان بافت و متن. ترجمه مجتبی منشی‌زاده و طاهره ایشانی. تهران: علمی.
Comrie, B. (1976). Aspect. Cambridge: Cambridge University Press
Crystal, D. (1992). An encyclopedic dictionary of language and languages. Cambridge: Cambridge University Press.
Eggins, s. (2004). An introduction to systemic functional linguistics. 2nd ed. London: Continuum.
Halliday, M. A. K. (1985). An introduction to functional grammar. Oxford: Oxford University Press.
Halliday, M., & C. Matthiessen. (2004). An introduction to functional grammar, 2nd ed. London: Arnold.
Heine, B. (1997). Cognitive Foundations of Grammar. Oxford: Oxford University Press.
Palmer, F. R. (1986). Mood and Modality. Cambridge: Cambridge University Press.
Shopen, T. (1985). Language typology and syntactic description. Cambridge: Cambridge university press.
Thompson. G. (2014). Introducing functional grammar. 3rd ed. London: Routledge
Vendler, Z. (1967). Linguistics in philosophy. Ithaca: Cornell University Press.