تحلیل صرفی و نحوی نام‌های افراد در گویش لامردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات فارسی/ دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

مطالعۀ ساخت صرفی و نحوی نام‌های خاص، یکی از حوزه‌های مطالعات زبان‌شناسی است که از آن به نام‌شناسی زبان‌شناختی تعبیر می‌شود. پژوهش پیش ‌رو که به توصیف و تحلیل نام‌های افراد در گویش لامردی، یکی از گویش‌های فارسی رایج در جنوب استان فارس، اختصاص دارد، در شمار نخستین پژوهش‌های حوزۀ نام‌شناسی زبان‌شناختی در گویش‌های ایرانی است. در این جستار نام افراد به سه گروه ساده، ترکیبی و گروهی دسته‌بندی و لایه‌های صرفی و نحوی آن‌ها از منظری ساختارگرایانه بررسی و تحلیل می‌شود. یافته‌های نشان می‌دهند که در نام‌های ساده و ترکیبی زایاترین فرایند واژه‌سازی در گویش لامردی، فرایند کوتاه‌سازی است که در قالب کوتاه‌سازی پس‌رو، میانی، پیش‌رو و نامنظم نمود یافته است. تکواژهای تصریفی متعددی متأثر از بافت موقعیتی برای بیان معنای سرزنش (-ol)، تحقیر و تصغیر (-ak) و تحبیب (-ā و -aku و -i) به کار گرفته می‌شوند. در این میان، نشانداری تکواژ -ol به جنسیت افراد و نشانداری -aku به سن و منزلت اجتماعی آنان از جهت کاربردشناختی قابل توجه است. بررسی «نام‌های گروهی» و توصیف چهار الگو در ساخت نحوی آن‌ها بخش پایانی این نوشتار است. نام‌های گروهی در گویش لامردی نمایان‌گر بقای سنتی کهن در نام‌گذاری ایرانی است که به‌ دلیل رواج سنت عربی نام‌گذاری افراد در متون رسمی و دیوانی، چندان مجال بروز نداشته ولی به‌ طور غیررسمی در گویش‌های ایرانی باقی مانده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Morphological and Syntactic Analysis of Personal Names in Lāmerdi Dialect

نویسنده [English]

  • Davood Poormozaffari
Shahid Chamran University of Ahvaz
چکیده [English]

The study of morphological and syntactic construction of personal names is one of the areas of linguistic studies which is known as linguistic onomastics. The present study, focusing on personal names in Lāmerdi dialect (a Persian dialect in the south of Fars province, Iran), is one of the first attempts to study personal names in Iranian dialects. In this research, Lāmerdi personal names are divided into ‘simple’, ‘complicated’ and ‘group’ names, and analyzed from a morphological and syntactic point of view. Findings reveal that clipping is the widely-used word-formation process in simple and complicated personal names. This process is categorized into back-clipping, middle-clipping, irregular, and fore-clipping. Influenced by situational context, several suffixes are used to express the meaning of blame (-ol), humiliation (-ak), and endearment (-ā, -aku -i). Among of them –ol and -aku are marked for gender and social status. The study of “group names” and their four syntactic structures is the final part of this article. “Group names” in Lāmerdi dialect represent an ancient tradition in Iranian naming, which, due to the prevalence of the Arabic tradition of naming individuals in official and court texts, did not occur much but remained unofficially in Iranian dialects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Onomastics
  • Personal Names
  • Proper Names
  • Complicated Names
  • Lāmerdi Dialect
ابن ابی‌الخیر، شهمردان. (1362). نزهت‌نامۀ علایی. تصحیح فرهنگ جهانپور. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
بیهقی، ابوالفضل. (1386). تاریخ بیهقی. 2ج. تصحیح محمدجعفر یاحقی و مهدی سیّدی. تهران: سخن.
ثمره، یدالله. (1386). آواشناسی زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جذوه. (1377). واژنامۀ بوربسّه. به‌کوشش ایرج افشار. ضمیمۀ شمارۀ5 نامۀ فرهنگستان. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
جلیلیان، شهرام. (1388). ساسان خودای؛ چهره‌ای تاریخی یا افسانه‌ای؟. تاریخ ایران. (3)، صص. 27-54.
زندی، بهمن و فاطمه عظیمی‌فرد. (گردآورنده) (1397). مجموعه مقالات اولین همایش ملی مطالعات نام‌شناسی ایران. تهران: نشر نویسۀ پارسی.
شقاقی، ویدا. (1386). مبانی صرف. تهران: سمت.
شقاقی، ویدا. (1394). فرهنگ توصیفی صرف. تهران: انتشارات علمی.
صادقی، علی‌اشرف. (1354). دربارۀ بعضی پسوندهای نسبت در فارسی معاصر. در جشن‌نامۀ محمد پروین گنابادی. زیرنظر محسن ابوالقاسمی. تهران: توس.
صادقی، علی‌اشرف. (1397). پسوندهای تحبیبی فارسی در دورۀ اسلامی. فرهنگ‌نویسی. (13)، صص. 3-41.
صادقی، علی‌اشرف. (1398الف). پسوندهای تحبیبی فارسی در درورۀ اسلامی(2). فرهنگ‌نویسی. (14)، صص. 3-17.
صادقی، علی‌اشرف. (1398ب). پسوندهای تحبیبی فارسی در دورۀ اسلامی(3). فرهنگ‌نویسی. (15)، صص. 3-16.
فراتی، علی‌اکبر. (1387). جستاری در کنیه و فرهنگ عربی‌ـاسلامی. علوم حدیث. 13 (1)، صص. 84-112.
قزوینی، محمد. (1362). مقدمۀ قدیم شاهنامه. در هزارۀ فردوسی. تهران: دنیای کتاب.
منور، محمد. (1386). اسرارالتوحید. 2ج. تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی. تهران: آگاه.
ندیم، مصطفی. (1384). نظام نام‌گذاری غیررسمی عامه در میان جزیره‌نشینان قشم. نامۀ انسان‌شناسی. 4 (7)، صص. 147-160.
Algeo, J. and K. Algeo (2000). Onomastics as an interdisciplinary study. Names. 48 (3/4), pp. 265-274.
Bauer, L. (1983). English word-formation. Cambridge: Cambridge University Press.
Bauer, L. (2003). Morphological productivity. Cambridge: Cambridge University Press.
Blanár, V. (2009). Proper names In the light of theoretical onomastics. Namenkundliche Informationen, 95 (96), pp. 89-157.
Bright, W. (2003). What is a name? reflections on onomastics. Language and Linguistics. 4 (4), pp. 669-681.
Cheon-Bae, P. (1988). A study on the rule of clipping. English Studies, (12), pp. 168-186.
Name. (2014). Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/topic/name. Access Date: June 03, 2020.
Sánchez Fajardo, J. A. and F. R. González. (2018). Motivations and morphological variations in clipped personal names: A cross-linguistic approach. Lingua, (206), pp. 1-14.
Schlücker, B. and T. Ackermann. (2017). The morphosyntax of proper names: An overview. Folia Linguistica, 51(2), pp. 309–339.