واژ‌های مرکب برون‌مرکز ترکیبی، استعاری و انتقالی در زبان لکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی/ واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

2 دانشیار زبان‌شناسی/ دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

3 استادیار آموزش زبان انگلیسی و زبان‌شناسی/ واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

چکیده

ترکیب یکی از فرآیندهای اصلی واژه‌سازی در همۀ زبان‌های دنیاست و بررسی صوری و معنایی واژه‌های مرکب همواره یکی از دغدغه‌های اصلی پژوهشگران و متخصصان حوزۀ صرف بوده است. تا به حال تقسیم‌بندی‌های متعددی برای این واژه‌ها ارائه شده‌‌اند که واژه‌های مرکب برون‌مرکز یکی از مهم­ترین انواع آن‌ها محسوب می‌شوند. در زبان لکی که یکی از زبان‌های متعلق به شاخۀ غربی-شمالی زبان‌های ایرانی است، ترکیب مهم‌ترین فرآیند واژه‌سازی به شمار می‌رود و بخش عمده‌ای از ترکیب‌های این زبان از نوع برون‌مرکز هستند. هدف این پژوهش بررسی ساخت‌های برون‌مرکز ترکیبی، استعاری، انتقالی و تحول‌یافته در زبان لکی براساس طبقه­بندی بائر (2017) است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که ترکیب برون‌مرکز ترکیبی در زبان لکی هفت ساختار متفاوت دارد که عبارتند از: [اسم + فعل]؛ [صفت + فعل]؛ [قید + فعل]؛ [حرف اضافه + فعل]؛ [حرف اضافه + اسم + فعل]؛ [اسم + حرف اضافه + فعل]؛ [اسم + اسم + فعل]. این ترکیب‌ها از لحاظ معنایی نیز تنوع زیادی دارند و برای بیان اسم فاعل، اسم ابزار، اسم مکان، اسم زمان، اسم مشابهت، صفت فاعلی و صفت مفعولی به کار می‌روند. همچنین مواردی از ترکیب‌های استعاری، انتقالی و تحول‌یافته در لکی یافت می‌شوند اما بسامد و تنوع آن‌ها به ‌مراتب کم‌تر از ترکیب‌‌های ترکیبی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Synthetic, Metaphorical and Transpositional Exocentric Compound Words in Laki

نویسندگان [English]

  • Faranak Naderi 1
  • Ebrahim Badakhshan 2
  • Akram Korrani 3
1 Islamic Azad University, Kermanshah Branch
2 Department of English Language and linguistics, University of Kurdistan
3 Kermanshah Branch, Islamic Azad University
چکیده [English]

Compounding is one of the major processes of word formation in all languages of the world. Formal and semantic study of compound words has always been one of the main concerns of researchers and experts in the field of morphology. So far, different classifications have been presented for compound words, of which exocentric compound is one of the most important. In Laki, which is one of the languages belonging to the northwest branch of the Iranian languages, compounding is the most important word-formation process and majority of compounds of this language are exocentric. The aim of the present study is to investigate the synthetic, metaphorical and transpositional types of exocentric compound words in Laki based on Bauer (2017). The results of this study show that exocentric synthetic compound has seven different structures: [noun + verb]; [Adjective + verb]; [Adverb + verb]; [Preposition + verb]; [Preposition + noun + verb]; [Noun + preposition + verb]; [Noun + noun + verb]. These compounds are also semantically diverse and are used to express the noun of agent, instrument, place, time and similarity, and agent and patient adjectives. There are also instances of metaphorical and transitional and evolved compounds in Laki, but their diversity and frequency are by far less than those of synthetic compounds.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Word Formation
  • Compounding
  • Exocentric Compound
  • Metaphor
  • Laki Language
ابن ابی‌الخیر، شهمردان. (1362). نزهت‌نامۀ علایی. تصحیح فرهنگ جهانپور. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
بیهقی، ابوالفضل. (1386). تاریخ بیهقی. 2ج. تصحیح محمدجعفر یاحقی و مهدی سیّدی. تهران: سخن.
ثمره، یدالله. (1386). آواشناسی زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جذوه. (1377). واژنامۀ بوربسّه. به‌کوشش ایرج افشار. ضمیمۀ شمارۀ5 نامۀ فرهنگستان. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
جلیلیان، شهرام. (1388). ساسان خودای؛ چهره‌ای تاریخی یا افسانه‌ای؟. تاریخ ایران. (3)، صص. 27-54.
زندی، بهمن و فاطمه عظیمی‌فرد. (گردآورنده) (1397). مجموعه مقالات اولین همایش ملی مطالعات نام‌شناسی ایران. تهران: نشر نویسۀ پارسی.
شقاقی، ویدا. (1386). مبانی صرف. تهران: سمت.
شقاقی، ویدا. (1394). فرهنگ توصیفی صرف. تهران: انتشارات علمی.
صادقی، علی‌اشرف. (1354). دربارۀ بعضی پسوندهای نسبت در فارسی معاصر. در جشن‌نامۀ محمد پروین گنابادی. زیرنظر محسن ابوالقاسمی. تهران: توس.
صادقی، علی‌اشرف. (1397). پسوندهای تحبیبی فارسی در دورۀ اسلامی. فرهنگ‌نویسی. (13)، صص. 3-41.
صادقی، علی‌اشرف. (1398الف). پسوندهای تحبیبی فارسی در درورۀ اسلامی(2). فرهنگ‌نویسی. (14)، صص. 3-17.
صادقی، علی‌اشرف. (1398ب). پسوندهای تحبیبی فارسی در دورۀ اسلامی(3). فرهنگ‌نویسی. (15)، صص. 3-16.
فراتی، علی‌اکبر. (1387). جستاری در کنیه و فرهنگ عربی‌ـاسلامی. علوم حدیث. 13 (1)، صص. 84-112.
قزوینی، محمد. (1362). مقدمۀ قدیم شاهنامه. در هزارۀ فردوسی. تهران: دنیای کتاب.
منور، محمد. (1386). اسرارالتوحید. 2ج. تصحیح محمدرضا شفیعی‌کدکنی. تهران: آگاه.
ندیم، مصطفی. (1384). نظام نام‌گذاری غیررسمی عامه در میان جزیره‌نشینان قشم. نامۀ انسان‌شناسی. 4 (7)، صص. 147-160.
Algeo, J. and K. Algeo (2000). Onomastics as an interdisciplinary study. Names. 48 (3/4), pp. 265-274.
Bauer, L. (1983). English word-formation. Cambridge: Cambridge University Press.
Bauer, L. (2003). Morphological productivity. Cambridge: Cambridge University Press.
Blanár, V. (2009). Proper names In the light of theoretical onomastics. Namenkundliche Informationen, 95 (96), pp. 89-157.
Bright, W. (2003). What is a name? reflections on onomastics. Language and Linguistics. 4 (4), pp. 669-681.
Cheon-Bae, P. (1988). A study on the rule of clipping. English Studies, (12), pp. 168-186.
Name. (2014). Encyclopaedia Britannica. https://www.britannica.com/topic/name. Access Date: June 03, 2020.
Sánchez Fajardo, J. A. and F. R. González. (2018). Motivations and morphological variations in clipped personal names: A cross-linguistic approach. Lingua, (206), pp. 1-14.
Schlücker, B. and T. Ackermann. (2017). The morphosyntax of proper names: An overview. Folia Linguistica, 51(2), pp. 309–339.