ترتیب وند و واژه‌بست در گویش مازندرانی: رویکرد «اصل ارتباط»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری زبان‌شناسی همگانی و مدرس دانشگاه علوم پزشکی تهران

2 دانشجوی دکتری زبانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود

چکیده

با آن­که وندافزایی، سازوکاری مهم در ساخت واژه­ها و یا صورت­های جدید یک واژه در میان زبان­های دنیاست،  محدودیت­های فراوانی بر شیوه چینش وندهای موجود در یک واژه حکمفرما است. این پژوهش برآن است تا رویکرد معناییبای­بی (1985) با عنوان رویکرد «اصل ارتباط»، را در بررسی ترتیب وندهای فعلی و نیز واژه­بست­های مفعولی گویش مازندرانی محمودآباد (از گویش­های شمال غربیایران) به­کار بندد. داده‌های پژوهش بیان‌گر آن است که «اصل ارتباط» در خصوص ترتیب وندهای تصریفیِ زمان، قطبیت، مطابقه و وند اشتقاقی سببی‌ساز و نیز واژه­بست­های غیرفاعلی در مازندرانی کارآمد بوده است. این در حالی است که عدم پیروی از این اصل تنها در ترتیب وند اشتقاقی صفت مفعولی به چشم می‌خورد. علاوه بر این، هرچه فاصله­ یک وند از پایه بیش‌تر باشد، از محتوای واژگانی پایه فاصله گرفته و بیش‌تر در حوزه­ نحو قرار می­گیرد. از این­رو، وندهای مطابقه و واژه­بست­های مفعولی که عناصری وابسته به حوزه­ نحو و روابط نحوی (فاعل و مفعول)، و نه معنایی و واژگانی هستد، همواره بیش‌ترین فاصله را با پایه­ فعلی به نمایش می­گذارند. این عناصر به­دلیل ماهیت نحوی علاوه بر عمومی و کلی­تر بودن، از بالاترین بسامد رخداد برخوردار بوده و از این رو دستوری­تر هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Affix and Clitic Orderig in Mazandarani Dialect: A Relevace Principe Account

نویسندگان [English]

  • Shadi Davari 1
  • Behnaz Koukabi 2
1 PhD in Linguistics; Lecturer in Tehran University of Medical Sciences
2 Ph.D. Student in General Linguistics, Shahroud Azad University
چکیده [English]

While affixation is a major morphological device for the creation of new words and word forms among the languages of the world, there are many restrictions on the ordering of affixes within a word. In this research, we attempt to use the Bybee (1985) semantic framework, as “the relevance principle”, in examining of the affix and clitic ordering of the Mazandarani dialect of Mahmoudabad, one of the dialects of the northwest of Iran. The research data indicate that the relevance principle in relation to the ordering of time-setting, polarity, contradiction, and derivative, as well as non-intermediate words in Mazandarani, are effective. Only in the case of the derivative order of the object trait, failure to follow this principle is observed. In addition, it was found that as the distance between an affix and the root is greater than the basic lexical content, it is further located in the syntax. It is therefore the case that the matching affixes and the object-oriented clitics which are more related to the syntax and syntactic relations (the subject and the object), not the semantic and the lexical ones, always represent the greatest distance with the verb roots. Due to the syntactic nature, the aforementioned elements in addition to be more general and broader, have the highest frequency of occurrence and hence, they are more syntactic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mazandarani dialect
  • inflectional affix
  • derivational affix
  • Clitics
  • relevance principle
  • affix order

مراجع

اسلامی، محرم و صدیقه علیزاده (1388) ساخت تصریفی کلمه در زبان فارسی. زبان وادب فارسی، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، سال52، شماره 211.
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1382) دستور زبان فارسی، ج. 2، تهران: فاطمی.
باطنی، محمدرضا (1348) توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، چ 20، تهران: امیرکبیر.
حمصیان، مریم و نوشین شیخ‌فرسی (1390) «پسوند افزایی اشتقاقی زبان فارسی در چارچوب نظریه فب»، مجموعه مقالات سومین هم­اندیشی صرف، تهران: نویسه، صص 39-59.
رفیعی جیردهی، علی (1384) «پیشوندهای فعلی در تالشی»، گویش­شناسی. شماره 4.
سامعی، حسین (1375) واژه‌سازی در زبان فارسی، یک انگاره نظری، رساله دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه تهران.
شقاقی، ویدا (1386) مبانی صرف. تهران: سمت.
صادقی، علی‌اشرف (1370-1372) شیوه و امکانات واژه­سازی در زبان فارسی(مجموعه مقالات)، تهران: دانش، صص 227-356.
 طباطبایی، علاءالدین (1380) بررسی ساختمان اسم و صفت مرکب در زبان فارسی براساس نظریه نحو ایکس تیره، رساله دکتری دانشگاه تهران.  
عباسی، آزیتا (1385) «محدودیت­های صرفی و نحوی در زایایی فرآیند اشتقاق در زبان فارسی»، فصلنامه زبان و زبان‌شناسی، سال 2، شماره 4.
 غلامعلی­زاده، خسرو (1374) ساخت زبان فارسی، تهران: احیای کتاب.
 قطره، فریبا (1387) «مشخصه­های تصریفی در زبان فارسی امروز» دستور، ویژه‌نامه نامه فرهنگستان، شماره 3، صص 53- 81 .
کشانی، خسرو (1371) اشتقاق پسوندی در زبان فارسی امروز، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کلباسی، ایران (1371) ساخت اشتقاقی واژه در زبان فارسی امروز، تهران: موسسه­ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
مدرس خیابانی، شهرام (1378) بررسی وندهای زبان فارسی از دیدگاه صرف واژگانی، رساله کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
معین، محمد (1377) «مفرد و جمع و نکره»، طرح دستور زبان فارسی5، تهران: دانشگاه تهران.
ناتل خانلری، پرویز (1382) دستور تاریخی زبان فارسی (چاپ پنجم)، تهران: توس.
نبی‌پور، عمران (1387) تحول تصریف فعل در فارسی جدید، رساله کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی دانشگاه بوعلی سینا.
 نغزگوی­کهن، مهرداد (1389) «از واژه­بست تا وند تصریفی: بررسی تحول تاریخی بعضی واژه­بست‌های فارسی جدید»، دستور، ویژه­نامه نامه­ فرهنگستان، شماره 6، صص 77-99.
Allen, Margaret Reece (1978) Morphological Investigations, PhD dissertation, Connecticut University.
Baker, Mark (1985) “The Mirror Principle and Morphosyntactic Explanation”, Linguistic Inquiry, 16.373-415.
Boyle, John Andrew (1966) Grammer of Modern Persian. Wiesbaden: otto Harrasswise.
Bybee, Joan (1985) Morphology: A Study of the Relation between Meaning and Form, Amsterdam: John Benjamin.
Fabb, Nigel (1988) “English Suffixation is Constrained only by Selectional Restrictions”, Natural Language and Linguistic Theory. 6, PP: 527-539.
Giegerrich, Heinz J. (1999) Lexical Strata in English: Morphological Causes, Phonological Effects, Cambridge: Cambridge University Press.
Haspelmath , Martin and Andrea D. Sims (2010). Understanding Morphology. Routledge
Hayman, Larry M. (2003) “Suffix Ordering in Bantu: A Morphocentric Approach”,  In G.Booij & J.,van Marle (Eds), Yearbook of morphology 2002, PP: 245-281, Dordrecht: Kluwer.
Kiparsky, Paul (1982) “From Cycle Phonology to Lexical Phonology”, in the Structure of Phonological Representations, Harryvander Hulst and Norval Smith (eds), PP: 131-76, Dordrecht: Foris.
Manova, Stela and Mark Aronoff (2010) “Modling Affix Order”, Morphology 20, PP: 1-23.
Manova, Stella (2015). Affix Ordering Across Languages and Frameworks. Oxford: Oxford University Press. 
McCarthy, John and Alan Prince (1993) Prosodic Morphology I: Constraint Interaction and Satisfaction. University of Massachusetts, Amherst, and Rutgers University
Megerdoomian, Karine (2000) “Persian Computational Morphology Aufication-based Approach”, Memoranda in Computer and Cognitive Science, MCCS-00-320.
Mohanan, Karuvannur Puthanveettil (1986) The Theory of Lexical Phonology, Dordrecht: Reidel.
Paster, Mary (2009) “Phonologically Conditioned Affix Order as an Illusory Phenomenon”, paper presented at the Workshop on the Division of Labour between Morphology and Phonology, Amsterdam, Netherlands.
Plag, Ingo. (1999). Morphological Productivity: Structural Constraints in English Derivation.Berlin and New York: Mouton De Gruyter.
Selkirk, E. (1982). The syntax of words. Cambridge, MA: MIT Press.
Siegel, D. (1974). Topics in English Morphology. PhD diss. MIT, Cambridge, Mass
Windfuhr, Gernot (1979) Persian Grammer, History and State of its Study, New York: Mouton.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 خرداد 1396
  • تاریخ بازنگری: 12 اسفند 1396
  • تاریخ پذیرش: 03 اسفند 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار