بررسی فرآیند آوایی کشش جبرانی در گویش تایبادی بر اساس نظریه بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

کشش یک واحد به دلیل حذف یا کوتاه‌شدگی واحد مجاور را کشش جبرانی می‌نامند. این فرایند در بسیاری از گویش‌­ها و زبان­‌ها متداول است. هدف از انجام این پژوهش بررسی فرایند کشش جبرانی در گویش تایبادی در چارچوب نظریه نوین بهینگی است. این گویش را ساکنان شهر تایباد و برخی از روستاهای نزدیک به این شهر که در 225 کیلومتری جنوب­ شرقی مشهد در استان خراسان رضوی واقع شده است، به‌کار می‌برند. داده‌­های حاصل از پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی از 10 گویشور بومی‌زبان و با استفاده از پرسشنامه گرد­اوری شده­‌ا‌ند. با بررسی داده‌­ها در چارچوب نظریه بهینگی، مهم‌­ترین محدودیت‌­های حاکم بر صورت­‌های بهینه گویش تایبادی به لحاظ کشش جبرانی مشخص شد. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که این فرایند در این گویش در چهار وضعیت به‌وجود می­‌آید. حذف سایشی و انسدادی چاکنایی در دو جایگاه میانی و پایانی و همچنین حذف غلت w موجب کشش واکه مجاور این همخو‌‌‌‌‌ان‌­ها می‌­شود. علاوه براین، در برخی موارد حذف یا کوتاه­شدگی یک واکه می‌تواند منجر به کشش همخوان مجاور یا همان تشدید شود. اگرچه نظریه مورایی به صورت بهتری می‌تواند به توضیح این فرایند بپردازد، اما تمام این موارد بر اساس جداول بهینگی نیز قابل تبیین هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Study of Complementary Lengthening in Taibadi Dialect, Based on Optimality Theory

نویسندگان [English]

  • Shima Ebrahimi
  • Elham Akhlaghi
Ph.D. Student of General Linguistics, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Compensatory lengthening is the lengthening of a vowel sound that happens upon the loss of a following consonant. This phenomenon is common in many dialects and languages. The purpose of this research is the study of compensatory lengthening in Taibadi dialect base on optimality theory. This dialect is used by residents of the city of Taibad and some villages near this city, located 225 km south-east of Mashhad, in Khorasan Razavi province. The data were collected through a descriptive-analytical method from ten native speakers of Taibadi dialect by using a questionnaire. By analyzing the data in the framework of the principles of optimal phonology, the most important constraints on the optimal forms of Taybadi dialect were specified in terms of compensatory lengthening. Based on the results, this process in Taibadi dialect can be created in four different ways. Deletion of glottal fricative and glottal stop in both the middle and final position as well as the deletion of rolling "w" cause the lengthening of the consonant's next vowel. Additionally, in some cases, the deletion or shortening of a vowel can lead to the lengthening of the adjacent consonant, or intensification. Although Moorai theory can better explain this process, all of these cases can be explained by optimality tables.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Compensatory Lengthening
  • Taibadi Dialect
  • optimality theory
  • Deletion Process
آرلاتو، آنتونی (1384) درآمدی بر زبانشناسی تاریخی، ترجمه یحیی مدرسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
بدخشان، ابراهیم و محمد زمانی (1393) «تحلیل و توصیف فرایند کشش جبرانی در گویش کردی کلهری بر پایه نظریه بهینگی»، فصلنامه زبان و زبان­شناسی، سال 9، شماره 17، صص 135-.149.
بی‌جن‌‌خان، محمود (1384) واج‌شناسی: نظریه بهینگی، تهران: سمت.
ثباتی، الهام (1396) «تجزیه و تحلیل کشش جبرانی واکه در گونه‌های کردی ایلامی با تکیه بر تحلیل مورایی»، فصلنامه علم زبان، آماده انتشار.
درزی، علی (1375) «کشش جبرانی مصوت­ها در فارسی محاوره­ای امروز»، مجله زبانشناسی، سال 10، شماره 2.
صادقی، وحید (1390) «کشش جبرانی در زبان فارسی: یک آزمایش ادراکی»، پژوهش‌های زبانی، سال 2، شماره 2، صص 77-94.
 
علی­‌نژاد، بتول و محمد صدیق زاهدی (1388) «تحلیل مورایی کشش جبرانی واکه در گویش کردی سورانی»، مجلهپژوهش­هایزبانشناسی، دانشگاه اصفهان، سال 1، شماره 1، صص 46- 27.
کردزعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385) واج­شناسی رویکردهای قاعده بنیاد، تهران: سمت.
گل­دوست، روشنک (1395) «توصیف و تحلیل دو فرآیند کشش جبرانی و هماهنگی واکه‌ای در گویش پسیخانی: رویکرد بهینگی» جستارهای زبانی. دوره 7، شماره 3 (پیاپی 31)، صص 149-169.
نعمتی، فاطمه و همکاران (1385) «برخی فرایندهای واجی در گویش دلواری»، فصلنامه علمی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه الزهراء، سال 16، شماره 17.
Bijankhan, Mahmood (2000) “Farsi Vowel Compensatory Lengthening: An Experimental Approach”, Proc. 5th ICSLP Beijing.
Hayes, Bruce (1989) “Compensatory Lengthening in Moraic Phonology”, Linguistic Inquiry, 20: 253-306.
Kager, Rene (1999) Optimality theory, Cambridge: Cambridge University Press.
Katamba, Francis and John Stonham (2006) Morphology, England: Palgrave Macmillan.
Kavitskaya, Darya (2002) Compensatory Lengthening: Phonetics, Phonology, Diachrony, London: Routledge.
Kenstowicz, Michael (1994) Phonology in Generative Grammar, Cambridge Mass: Blackwell Publishes.
McCarthy, John (2003) Optimality Theory in Phonology, Cambridge MA: Blackwell Publishing.
McCarthy, John (2008) Doing Optimality Theory: Applying Theory to Data. Cambridge MA: Blackwell Publishing.
Shademan, Shabnam (2005) “Glottal-Deletion and Compensatory Lengthening in Farsi– A Phonetic Study”, UCLA Working Papers in Phonetics, 104: 61-81.
Topintzi, Nina (2005) “Solving the Samothraki Greek Compensatory Lengthening Puzzle”, Presented at the 17th International Symposium on Theoretical and Applied Linguistics, Thessaloniki, Greece, 15-17 April 2005.