دگرگونی زبانی: شواهدی از الگوی کنایی گسسته در گویش‌های تاتی جنوبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبانشناسی دانشگاه حضرت معصومه (س) قم

چکیده

این مقاله برآن است تا نگاهی به ساخت کنایی گسسته در گویش‌های تاتی جنوبی و دگرگونی آن به صورت الگوی فاعلی داشته باشد.در گویش‌های تاتی جنوبی ساخت کنایی در نمود تام و فعل‌های مشتق از بن ماضی ظاهر می­شود. در این صورت عامل در جملات متعدی دارای حالت غیرمستقیم و مفعول دارای حالت مستقیم است. در جملات لازم تنها موضوع فعل دارای حالت مستقیم است. ساخت کنایی گسسته در گویش‌های مختلف تاتی جنوبی توصیف شده و با یکدیگر مقایسه شده­اند. در این مقاله نشان داده می‌شود که بر اثر نفوذ زبان‌های فارسی و ترکی که فاقد ساخت کنایی هستند، این ساخت در گویش‌های تاتی در حال ناپدیدشدن و تبدیل به الگوی فاعلی/ مفعولی است. در این میان گویش اشتهاردی محافظه­کارترین گویش محسوب می­شود و کنایی گسسته به طور کامل در آن حفظ شده است. در گویش‌های دیگر، عامل حالت غیرمستقیم خود را از دست داده است. برای تبیین چگونگی دگرگونی ساخت کنایی در تاتی به پیروی از یانگ (2000) عوامل بیرونی و درونی در تغییر الگوی کنایی موثر تشخیص داده می­شوند.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Language Change: Evidences of Split Ergativity in Southern Tati Dialects

نویسنده [English]

  • Ali Safari
Assistant Professor of Linguistics, Hazrat Masoumeh University of Qom
چکیده [English]

The aim of this article is to study the split ergative construction in southern Tati dialects. The ergative construction can be seen in perfect aspect and in verbs which are derived from past stem. In this case, the agent and the object in transitive sentences are marked respectively with oblique and direct case. In intransitive sentences, only the argument of the verb is marked with direct case. The split ergativity has been described and compared in different Tati dialects. As it is shown, the split ergative in these dialects is disappearing and is being replaced with the nominative/accusative system due to the influence of Persian and Azeri which are languages without an ergative system. Eshtehardi is the most conservative dialect in which ergative system has been preserved. In other dialects, the agent has lost its oblique case. Following Yang (2000) the external and internal factors are considered to be effective in changing the ergative into nominative/accusative system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Split Ergative
  • Language Change
  • Tati Dialects
آل­احمد، جلال (1337) تات نشین های بلوک زهرا، تهران: امیرکبیر.
اورانسکی، یوسیف میخائیلوویچ (1358) مقدمة فقه اللغة ایرانی، ترجمة کریم کشاورز، تهران: پیام.
البرزی ورکی، پرویز (1370) بررسی گویش الموت (تاتی)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
دبیر مقدم، محمد (1392) رده شناسی زبان های ایرانی، تهران: سمت.
رضایتی کیشه خاله، محرم و جهاندوست سبزعلی پور (1386) «ساخت ارگتیو در گویش تاتی خلخال»، ادب پژوهی، شماره اول. صص 105-89.
سبزعلیپور، جهاندوست (1392) «شکل‌های فروپاشی ساخت ارگتیو در زبان های تاتی، تالشی و گیلکی»، پژوهشهای زبان‌شناسی تطبیقی. دوره 3 شماره 5. صص 182-167.
طاهری، عباس (1370) بررسی ویژگی‌های ساختمان دستوری گویش تاتی تاکستان (دستور زبان تاتی تاکستانی)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی.
کسروی، احمد (1352) «آذری یا زبان باستان آذربایگان»، در: کاروند کسروی، به کوشش یحیی ذکاء، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی، صص 374-317.
لکوک، پیر (1989) «گویش‌های حاشیه خزر و شمال غرب ایران»، در راهنمای زبان‌های ایرانی (1383) ترجمه حسن رضایی باغ‌بیدی و دیگران، تهران: ققنوس.
نخعی، حسین. (1344) بررسی گویش اشتهارد، پایان‌نامه دکتری، دانشگاه تهران.
یارشاطر، احسان (1354) دانشنامه ایران و اسلام، جلد اول، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
Ashwini,D. and Devyani, S. (2006) “Typological variation in the ergative morphology of Indo- Aryan languages”,  Linguistic Typology 10, 119-369.
Chakraborty, J. (2009) Telicity and boundedness: An analysis of Hindi ergativity in aspectual frame, Ehu International Workshop on ErgativeLanguages.
Chomsky, N. (1981) Lectures on Government and Binding, Dordrecht-Holland: Foris Publications.
Clark R.A.J. (1996) Internal and external factors affecting language change: A computational model, MsC thesis, University of Edinburgh.
Clark, Robin, & Roberts, Ian. (1993) “A computational model of language learnability and language change”, Linguistic Inquiry 24, 299–345.
Croft, W. (2003) Typology and Universals, Cambridge: Cambridge University Press.
Dixon. R.M.W. (1979) “Ergativity”, Language 55, No.1, 59-138
Howkins, J.A. (1994) A performance theory of order and constituency, Cambridge studies in Linguistics, Cambridge University Press.
Henning, W.B. (1954) “The Ancient Language of Azerbaijan”, TPhs, 157-177.
Kirby, S. (1995) Function, selection and innateness: The emergence of language universals, PhD thesis, University of Edinburgh.
Korn, A. (2004) “The ergative system in Balochi from a typological perspective”, In Bakhtiari, B.M. (ed.) Studies on the Typology of the Iranian Languages, Munich: Lincom
Silverstein M. (1976) “Hierarchy of features and ergativity”, In Dixon .R. (ed.) Grammatical Categories in Australian Languages, Canberra, 112-171.
Stilo, D. (1981) “The Tati group in the sociolinguistic context of northwestern Iran”, Iranian Studies XIV, 137-187.
Tiffou E. & Morin Y.C. (1982) “A note on split ergativity” in Burushaski. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol.45, 88-94.
Woolford, E. (2008) “Aspect splits and parasitic marking” In Hans Broekhuis and Ralf Vogel (eds.), Optimality Theory and Minimalism: Interface Theories, 39-72.
Yang, C.D.  (2000) “Internal and external forces in language change”, Language Variation and Change, 12, 231-250.
Yarshater, E. (1959) “The dialect of Shahrud (Khalkhal)”, BSOAS XXII, 1. 52-68.
Yarshater, E. (1960) “The dialect of Kajal”, BSOAS XXIII, 2. 275-86.
Yarshater, E. (1969) A grammar of southern Tati dialects, Median Dialect Studies I. The Hague and Paris, Mouton and Co.
Yarshater, E. (1970) “The Tati dialects of Tårom”, In W. B. Henning Memorial,  London: Asia Major Library. 451-67.
Yarshater, E. (2002) The Xo'ini dialect, Persica XVIII.