سازه‌های تصریفی فعل واژگانی خودایستا در گویش کُرْتَه (قلعه‌گنج)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان‌شناسی همگانی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشجوی دکتری زبانشناسی همگانی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

کُرْتَه از جمله گویش­هایی است که گونه­های آن در شهرستان­های رودبار جنوب و قلعه­گنج در جنوب استان کرمان رواج دارد و از منظر جغرافیای کاربرد زبان، در مرزگاه برخورد گویش رودباری، وابسته به گروه گویش­های بَشکَردی (=بَشاگَردی) و متعلق به خانواده زبان­های ایرانی جنوب غربی، با گویش بلوچی مکرانی از اعضای خانواده زبان­های ایرانی شمال غربی، واقع گردیده است. لذا به درستی می­توان پیش­بینی نمود که گویش مزبور از منظر ویژگی­های زبان­شناختی نقش حلقه اتصال این دو خانواده زبانی را ایفا می کند. پژوهش حاضر با اتخاذ رویکردی همزمانی، می­کوشد سازه­های تصریفی موجود در ساختمان فعل واژگانی خودایستا در گونه کُرْتَه رایج در شهرستان قلعه­گنج را توصیف زبان­شناختی نماید. برای این منظور، یک پیکره زبانی از طریق ضبط گفتار آزاد و گفت‌وگوهای 7 گویشور زن و مرد میان‌سال به بالا و بیسواد بومی گردآوری و تحلیل شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد در ساختمان افعال مزبور پانزده سازه تصریفی به کار می­رود که زیر سه عنوان کلی جای می­گیرند: 1- ستاک (گذشته و حال) فعل؛ 2- سازه­های پیش‌فعلی: شامل پیش­بست فعلی (Ɂ)a-، پیشوندهای نفی، نهی، وجه التزامی، وجه امری و واژه­بست­های فاعلی پیش­بستی؛ 3- سازه­های پسْ­فعلی: شامل پسوندهای گذشته­ساز، سببی­ساز، استمرارساز، نشانه صفت مفعولی، فعل ربطی اسنادی، شناسه­های شخصی فاعلی،  واژه­بست­های عامل فاعلی و مفعولی. به علاوه، گویش کُرْتَه در نظام گذشته فعل از ساخت کُنایی دوگانه نیز بهره می­گیرد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Inflectional Constituents in the Finite Lexical Verbs of Korta Dialect (Qal'e-ganj)

نویسندگان [English]

  • Abbasali Ahangar 1
  • Sepehr Sediqinezhad 2
1 Associate Professor of General Linguistics, University of Sistan and Baluchestan
2 Ph.D Student of General Linguistics, University of Sistan and Baluchestan
چکیده [English]

Korta is one of the dialects the variants of which are spoken in Rūdbār-e Janub and Qal'e-ganj towns located in the south of Kerman Province. From the geography of language use perspective, it is found at the contact-zone between Rūdbāri dialect, belonging to Baškardi (= Bašākardi) dialect group and ultimately to Southwest Iranian Languages Family, and Makkorāni dialect of Balochi language, a member of Northwest Iranian Languages Family. Hence, it can be correctly predicted that from the perspective of linguistic properties, this dialect plays the role of a link between these two language families. Following a synchronic approach, the present study attempts to linguistically describe the inflectional constituents available in the structure of finite lexical verbs of  the Korta dialect variant spoken in Qal'e-ganj town. To this end, by recording the free speech and conversations of 7 (fe)male, middle-aged plus, illiterate and native informants, a linguistic corpus has been collected and analyzed. Research findings indicate that there are 15 inflectional constituents in the structure of the related verbs which fall under the three major types: 1- (past/present) verb stem; 2- pre-verbal constituents including the verbal proclitic (Ɂ)a-, the prefixes of negation, prohibition, subjunctive mood, imperative mood, and the subject proclitics; 3- post-verbal constituents including the prefixes of past-tense marking, causative marking, progressive marking, past-participle marker, the attributive copula, the subject personal pronouns, and the subject/object agent clitics. Moreover, Korta utilizes the split-ergative structure in the verb past-tense system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Korta Dialect
  • Inflectional Morphology
  • Verb's Inflectional Constituents
  • Lexical Verb
  • Finite
آهنگر، عباسعلی، محمودزهی، موسی و جمالْزهی، فرزانه (1392) «ساختار تصریفی فعل در بلوچی سرحدی گرنچین»، مطالعاتزبانوگویش­هایغربایران، 3.
تجویدی، غلامرضا (1393) واژه­سازی انگلیسی: همراه با فرایندهای واژه­سازی در انگلیسی و فارسی، چاپ هشتم، تهران: سمت.
دبیرمقدم، محمد (1384) «ساختهای سببی در زبان فارسی»، پژوهش‌های زبانشناختی فارسی (مجموعه مقالات)، تهران: نشر دانشگاهی.
دری، نجمه، خیراندیش، سید مریم و مُریدی، زینب (1392) «توصیف ساختمان فعل در گویش کوه‌شَهری». ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، 4.
شقاقی، ویدا (1395) مبانی صرف چاپ هشتم، تهران: سمت.
صدیقی­نژاد، سپهر و خلیفه­لو، سید فرید (در حال انتشار) «معرفی پاره­ای از مختصات واجی منحصربه­فرد گویش رودباری (کرمان)»، ادب و زبان.
کریمی دادکان، پروانه (1391) بررسی توصیفی ساختواژه بلوچی ساحلی، پایان نامه کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی،  زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
محمدی­نیا، مهدی (1373) واژگان گویش کُرته متداول در قلعه­گنج کهنوج همراه با تحلیل واجی، ساخت­واژه­ای، معنایی و منظورشناختی، پایان نامه کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
مطلبی، محمد (1385) «فعل در گویش رودباری (کرمان)» مطالعات ایرانی، 9.
Ahangar, A. A. (2007) “A Description of Verbal System in Sarhaddi Balochi of Granchin”, Orientalia Suecan, 56.
Akmajian, A. et.al (2010) Linguistics: An Introduction to Language and Communication, 6th edition, London: MIT Press.
Anderson, S. R. (1998) “Morphological Theory” Newmeyer. F.J. (ed.) Linguistics: The Cambridge survey I. Linguistic Theory: Foundations, Cambridge, CUP: 146-191.
Beard, R. (1995) Lexeme-morpheme Base Morphology, 1st ed, Albany: State University of New York Press.
Booij, G. (2007) The Grammar of Words: An Introduction to Linguistic Morphology. 2nd ed. Oxford: Oxford University Press.
Crystal, D. (2012) An Encyclopedic Dictionary of Language and Languages. 4th ed. Oxford: Blackwell Publishing.
Fasold, R. W. and Connor-linton, J. (2006) An Introduction to Language and Linguistics. 1st ed. Cambridge: Cambridge University Press.
Haspelmath, M. and Sims A. D. (2010) Understanding Morphology. 2nd ed., London: Hodder Education, an Hachette UK Company.
Jahani, C., Ahangar A. A., and Noorzaie M. (2012) “A Comparison among Aspect Markers in Balochi Dialects of Turkmenistan, Afghanistan, Sistani, Sarhaddi, Granchin Sarhaddi, Sarawani, and Koroshi”. First International Conference on Iran's Desert Area Dialects. 1.
Katamba, F. & Stonham, J. (2006) Morphology, 2nd ed. London: Palgrave Macmillan.
Kiraz, G. A. (2004) Computational Nonlinear Morphology. 2nd ed. Cambridge: Cambridge University Press.
Payne, T. E. (2006) Exploring Language Structure: A Student’s Guide, 1st ed. Cambridge: Cambridge University Press.
Stump, G. T. (2001) Inflectional Morphology: A Theory of Paradigm Structure, 1st ed. Cambridge: Cambridge University Press.