اسامی بیماری جرب نشخوارکنندگان ایران در برخی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد ممتاز انگل شناسی دانشکدۀ دامپزشکی دانشگاه تهران

2 استادیار انگل شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت

چکیده

ایران سرزمینی است که هیچ‌گاه در طی تاریخ طولانی‌اش دارای یک زبان و یک فرهنگ نبوده است. علی‌رغم انتظارات عمومی، تنوع فرهنگ‌ها و زبان‌ها، با توجه به موقعیت استراتژیک آن در این منطقه حساس در دنیا،  موجب استحکام بیش‌تر تمامیت ارضی و وحدت ملی ایران شده است. روستائیان ایران، از قوم‌های مختلفی تشکیل شده‌اند و با زبان‌ها، گویش‌ها و لهجه‌های گوناگونی گفت‌وگو می‌کنند. در دهه هشتاد پرسشنامه‌ای تهیه شد که با همکاری موثر سازمان دامپزشکی به اداره‌های دامپزشکی 31 استان ارسال گردید. هدف این پژوهش، جمع‌آوری، ثبت و مکتوب  نمودن اسامی محلی ویژه بیماری جرب نشخوارکنندگان است. جرب، حشره بسیار کوچکی است که پوست را سوراخ کرده و از لمف تغذیه می‌کند و موجب ضایعاتی از جمله  ترشح سموم، خارش شدید و وضع اسفناک حیوانات آلوده می‌شود و از نظر اقتصادی خسارت مهمی ایجاد می‌کند. از نتایج این مطالعه که برای اولین بار در ایران انجام شد، در 30 استان، 84 گویش با طیف یک تا 9 عدد در استان‌ها گزارش شده، ولی در استان البرز گویشی ذکر نشده است. به طور کلی، نتایج این مطالعه موجب غنی‌سازی گنجینه گویش‌های ایرانی و ایجاد رابطه و تفاهم  بین روستائیان و کسانی می‌شود که با حرفه دامپزشکی و بهداشتی سروکار دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Local Expressions of Ruminants' Mite Infection in Some Iranian Languages and Dialects

نویسندگان [English]

  • Ali Eslami 1
  • Elham Hooshmand 2
1 Professor of Parasitology, Faculty of Veterinary Medicine, Tehran University
2 Assistant Professor of Parasitology, Rasht branch, Islamic Azad University
چکیده [English]

Iran has always enjoyed a diverse cultural and linguistic geography throughout its rich history. Despite common beliefs, this diversity of culture—with regard to the strategic location of Iran in this critical part of the world-- has greatly contributed to the nation's solidarity and the territorial integrity of the country. Iranian villagers have different ethnic backgrounds and speak different languages and dialects with different accents. The objective of this research is to collect, record and write down the local names of mange, one of the ruminants’ infectious diseases.  With the cooperation of Iran's Veterinary Organizationan, a questionnaire was prepared in the 80s and sent to the veterinary offices in 31 provinces in Iran, asking for the local equivalents for mange which is caused by tiny mites. Mites are parasites that pierce the skin, feed on the lymph and cause secretion of poisons and intense itching. They make the infected animals miserable and can inflict severe economic loss. This study that has been carried out for the first time in Iran lists the local names of mange, which have been spoken or pronounced in 84 different ways in 30 provinces with a range of 1-9 per province. No dialect word for mange was reported in Alborz Province. The results of the study can not only enrich the repertoire of Iranian dialects, but also establish a link between rural people and those involved in sanitary and veterinary career. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dialect
  • Mange
  • Ruminants
  • Iran
اسلامی، علی (1393) »اسامی بیماری‌های انگلی نشخوارکنندگان استان سمنان در برخی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی«. مجله تحقیقات آزمایشگاهی دامپزشکی. 6 (1).
اسلامی، علی (1394) »نام‌های بیماری دیکروسلیازیس در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی«. مجله نسخه دامپزشکی. نیمه مهر- آبان.
اسلامی، علی و م. مشکات (در دست چاپ) »نام  فاسیولیازیس ( بیماری انگلی کبدی نشخوارکنندگان) در برخی زبان‌ها و گویش‌های ایرانی«. ویژه‌نامه زبان‌ها و گویش‌های ایرانی فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
اسلامی، علی، تاجبخش، ح. نا د علیان، م. ق. مشکوت، م. مخیر، ب. زینلی، م. رهبری، ص. کیوانفر، ه. خسروی، ع. (1378) چشم‌انداز آینده کنترل بیماری‌های عفونی گزارش شده از نشخوارکنندگان و مشترک با انسان در ایران. طرح تحقیقاتی مصوب گروه علوم دامپزشکی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
اسماعیلی، م.م. (1390) گنجینه گویش‌های ایرانی استان اصفهان 1. نشر فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
افشاری صفوی، احسان الله، سید حسین مودب و مجتبی خدمتگزار (1390) »آلودگی با جرب سارکوپتس اسکبئی (Sarcoptes scabiei) در گوسفند نژاد سنجابی: گزارش موردی« همایش علمی سالانه دانشگاه رازی.
بی‌‌نام (1395) »پیشینه پزشکی در ایران باستان ایران پیش از اسلام« سایت ویستا. http://vista.ir/article/308416
تاجبخش، حسن (1372) تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران، ج 1: ایران باستان. تهران: دانشگاه تهران.
توسلی، موسی، بهرام دلیر نقده و عزیز سهندی (1390) »مطالعه بررسی آلودگی به انگل‌های دستگاه گوارش و خارجی در بزهای استان آذربایجان غربی، ایران«، مجله تحقیقات دامپزشکی تهران. 66 (1).
توسلی، موسی، صادق رهبری و سیامک زارعی (1377) »جرب کوریوپتس بویس از گاو در ایران«، مجله تحقیقات دامپزشکی تهران. د 53، ش 1,2.
جعفر زاده، حسن (1390) »اسامی محلی بعضی دارو‌ها، بیماری‌های دامی و درمان سنتی منطقه آذرشهر«. مجله نظام دامپزشکی (تهران). 21.
دهخدا، علی‌اکبر (1373) لغت‌نامه دهخدا. زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، چاپ دوم، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
دهقانی، ر. سیدی، ح م، زرقی، ا. شهریسوند، ب. (1392) »مروری بر وضعیت بیماری گال و عوامل مرتبط با آن در ایران«. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام. ( 7)21.
رضوی، سیدمصطفی، سیدشهرام شکرفروش، جعفر زبیری و باقرسادات شجاعی (1383) «مطالعه آلودگی مخفی جرب Psoroptes ovis در گوسفند«. فصلنامه پژوهش و سازندگی. س. هفدهم، 64(2).
رضی،‌ هاشم (1377) اوستا، تهران: انتشارت فروهر.
سرکاراتی، ب. (1392) »اهمیت گویش‌های ایرانی«. وب گاه مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهش‌های ایرانی و اسلامی): www.cgie.org.ir
 شایق، ج. (1388). واژگان دامپزشکی در فرهنگ بومی آذربایجان، نشر دانشگاه آزاد اسلامی شبستر.
صالحی، دلاور (1389) »بیماری‌های دوران زرتشت و پزشکی آن دوره«، مجله الکترونیکی http://celio.blogfa.com
عمید، حسن (1375) فرهنگ عمید، چاپ دوازدهم، تهرن: انتشارات امیرکبیر.
کتوندی، نگار (1389) بررسی آلودگی به انگل‌های خارجی در سگ و گربه‌های ارجاع داده شده به بیمارستان دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز، پایان‌نامه دفاع شده در دانشکده دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز.   
 کلباسی، ا. (1388). فرهنگ توصیفی گونه‌های زبانی ایران، نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مخصوص، سیروس (1367) بررسی بیماری گال شتران Sarcoptes Scabiei Var cameli  در کشتارگاه آبیک قزوین، پایان‌نامه دفاع شده در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران.
معین، محمد (1375) فرهنگ فارسی دکتر محمد معین، چاپ دهم، تهران: انتشارات امیرکبیر
 ملکی، ن. (1387) »بررسی واژه‌های دام و دامداری در گویش کُلهری«. مجله گویش‌شناسی، ویژه‌نامه نامه فرهنگستان.
ناصر خسرو(1365) دیوان اشعار، زیر نظر مجتبی مینویی و مهدی محقق، تهران: دانشگاه تهران.
وال، ریچارد و دیوید شیرر (1380) حشره‌شناسی دامپزشکی، ترجمه موسی توسلی، چاپ اول، ارومیه: انتشارات دانشگاه ارومیه.
Bazargani, TT. Hallan, JA. Nabian, S. Rahbari, S. (2007) “Sarcoptic Mange of Gazelle (Gazella subguttarosa) and Its Medical Importance in Iran”, Parasitol Res. 101(6).
Beeson, BB. (1927) “Acarusscabiei: Study of Its History”, Arch Dermatol Syphilogr. 16.
Brown, HW. (1998) Basic Clinical Parasitology, 1st ed. London: Appleton and Lange.
Kuhn, C. Lucius, R. Matthes, HF. Meusel, G. Reich, B. Kalinna, BH. (2008) “Characterisatation of Recombinant Immunoreactive Antigens of Scab Mite Sarcoptes Scabe”. Vet Parasitol. 31, 153 (3-4).
Nematollahi, A. Moghaddam, Gh. A. Golezardy, H. (2007) “An Outbreak of Chorioptes Bovis Mange on a Dairy Farm in Tabriz, Iran”, Iranian J. Vet. Res. Shiraz University. Vol. 8, No. 4, Ser. No. 21.
Oliwia, J. Andrzej, S. Kevin, K. (2012) “The Potential Role of Demodex Folliculorum Mites and Bacteria in the Induction of Rosacea”, JMed Microbiol. 4.
Rahbari, S. Nabian, S. Bahonar, AR. (2009) “Some Observation on Sheep Sarcoptic Mange in Tehran Province, Iran”. Trop. Anim. Health. 41(3)
Richard, P. Roger, WC. (1993) Medical Insectand Arachnids. 1st ed. London: chapman and Hall publishing.