همگونی همخوان ‌با همخوان در گویش دماوندی: نظریه هندسه مشخصه‌های واجی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبانشناسی همگانی دانشگاه تربیت مدرس

2 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم

3 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی دانشگاه آزاداسلامی واحد قم (نویسنده مسئول)

چکیده

مقاله حاضر در چارچوب نظریه‌ هندسه مشخصه‌های واجی به بررسی فرایند همگونی همخوان با همخوان در یکی از گویش‌های استان تهران موسوم به گویش دماوندی می‌پردازد. نظریه هندسه مشخصه‌ها نیز به این موضوع می‌پردازد که چگونه مشخصه‌های تمایزدهنده‌ مختلف توسط قواعد واجی مرتب می‌شوند. این‌که آیا می‌توان در چارچوب این نظریه، فرایند همگونی همخوان‌ها در گویش دماوندی را تبیین کرد یا خیر، مساله مطرح در این پژوهش است. برای پاسخگویی به این پرسش‌، ابتدا 600 داده‌ از طریق ارائه پرسشنامه به گویشوران و نیز با استفاده از داده‌های موجود در کتاب‌ها و پایان‌نامه‌های مرتبط جمع‌آوری گردید. سپس با معرفی نظریه و درنظرگرفتن روش تحقیق مناسب به تحلیل داده‌ها پرداخته شد. تحلیل هر یک از همگونی‌ها از طریق مشخص کردن تناوب‌های موجود در بین داده‌ها، ارائه جدولی از نمونه‌های هر تناوب، انتخاب یک نمونه به‌عنوان‌مثال، بررسی دو فرضیه برای مشخص‌شدن صورت زیرساختی آن، بیان صورت خطی فرضیه تأییدشده و در نهایت ارائه بازنمایی غیرخطی نمونه از طریق مشخصه‌های واجی صورت پذیرفت. نتایج به‌‌دست‌ آمده حاکی از آن بود که فرایند همگونی همخوان‌ها در گویش دماوندی و در چارچوب نظریه هندسه مشخصه‌های واجی، قابل تبیین است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Consonant-to-Consonant Assimilation in Damavandi Dialect: The Theory of Feature Geometry

نویسندگان [English]

  • Aliye A.Z.Kambuzia 1
  • Mohammad Javad Hejazi 2
  • Leila Rahmati nejad 3
چکیده [English]

This research is an investigation of the consonant-to-consonant assimilation within the framework of geometry of phonological features (Clements, 1985; McCarthy,1988 and Clements & Hume, 1995) in one of the dialects in Tehran Province known as Damavandi. The theory of feature geometry is concerned with the way different distinguishing features get organized in accordance with phonological rules. The research question is whether we can elucidate the process of consonant-to-consonant assimilation within the framework of the above-mentioned theory. To find an answer, questionnaires were given to dialect users and the data in relevant books and dissertations were gathered; thence, 6oo pieces of data were collected. After proposing the theory and considering an appropriate research method, the data was analyzed. The analysis of each of the assimilations was dealt with via the following process: the frequency among the data was specified, tabular presentation of the sample frequency was provided, one sample was adopted as an example, the two hypotheses were examined to determine the deep structures, the linear form of the confirmed hypothesis was proposed, and lastly the sample non-linear presentation was displayed through phonological features. This study indicates that the consonant-to-consonant assimilation process in Damavandi dialect can be elucidated within the framework of the theory of feature geometry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Consonant to Consonant Assimilation
  • Theory of Feature Geometry
  • Damavandi Dialect

مراجع

ارانسکی، یوسیف. م. (1358) مقدمه فقه اللغه ایرانی، ترجمه کریم کشاورز، تهران: پیام.
ارانسکی، یوسیف. م. (1378) زبان‌های ایرانی، ترجمه علی‌اشرف صادقی، تهران: انتشارات سخن.
آرلاتو، آنتونی (1373) درآمدی بر زبانشناسی تاریخی، ترجمه یحیی مدرسی، چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
آقاگل‌زاده، فردوس (1373) بررسی عبارات فعلی در گویش شرقی مازندرانی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
آقاگل‌زاده، فردوس (1383) «برخی تغییرات آوایی و فرایندهای واجیِ فعال در گویش مازندرانی»، مجله گویش‌شناسی، دوره سوم، صص 17-3.
باقری، مهری (1380) واج‌شناسی تاریخی زبان فارسی، تهران: نشر قطره.
بروغنی، فاطمه (1383) بررسی واجی گویش سبزواری در چارچوب نظری زایشی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
ثمره، یدالله (1394) آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جم، بشیر (1388) نظریه بهینگی و کاربرد آن در تبیین فرایندهای واجی زبان فارسی، رساله دکتری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
حق‌شناس، علی‌محمد (1369)  آواشناسی، تهران: انتشارات آگاه.
زارع، آمنه و عباس رنجبر (1387) «فرایندهمگونی در گویش جهرمی در چارچوب نظریه هندسه مشخصه‌ای کلمنتس»، مجله گویش‌شناسی، دوره هفتم، صص 64-47.
زاهدی، کیوان و فیضیه فخاریان (1390) «همگونی همخوان‌هادر زبان فارسی نوین: رویکرد واج‌شناسی هندسه‌ی مشخصه‌ها»، مجله پژوهش‌های زبان‌شناسی، دوره دوم، صص 64-47.
زمردیان، رضا (1368) بررسی گویش قاین، مشهد: آستان قدس رضوی.
سجادی، مسعود و دیگران (1386) آمار و نفوس و مسکن شهرستان دماوند، تهران: معاونت برنامه‌ریزی شهرستان دماوند.
علمداری، مهدی (1392)  گویش دماوندی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1392) واج‌شناسی رویکردهای قاعده بنیاد، تهران: انتشارات سمت.
کلباسی، ایران (1380) ساخت اشتقاقی واژه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
کلباسی، ایران (1388) فرهنگ توصیفی گونه‌های زبانی ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مکنزی، دیوید نیل (1379)فرهنگ کوچک زبان پهلوی، ترجمه مهشید میر فخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 نوربخش بیدختی، سهیلا و اعظم استاجی (1391) « انگاره هندسه مشخصه‌های واجی در زبان فارسی»، مجله زبانشناسی و گویش‌های خراسان، دوره دوم، صص 85-63.
هاشمی کهن زاد، نرگس (1390) بررسی فرایندهای واجی لهجه دماوندی در چارچوب نظری زایشی، پایان‌نامه‌ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
Asher, R.E. (1994) Atlas of world languages, Newyork: Routledge.
Asher, R.E. (1994) The Encyclopedia of Language and Linguistics, London: Pergamon.
Clements, G. N. & Hume E. V. (1995) The internal organization of speech sounds. In Goldsmith, J. A. (ed.), The Handbook of Phonological Theory, 245-306. Cambridge, MA: Blackwell Publishers. 
Clements, G. N. (1985) The geometry of phonological features, Phonology Yearbook, 2, 225-252.
Crystal, D. (2003) A Dictionary of Linguistics and Phonetics, 5th edition, Oxford: Blackwell publisher.
Goldsmith, J. (1976) Autosegmental Phonology, Massachusetts Institute of Technology, Ph.D. dissertation: Cambridge. [Published by Garland Press, NewYork, 1976]
Hardcastle, W. J. and J. Laver (1997) The Handbook of Phonetic Sciences, Blackwell.
Jensen, J. T. (1990) Morphology, University of Ottawa.
McCarthy, J. (1988) “Feature Geometry and Dependency: A Review”. Phonetica, 43, 84-108.
Roach, P. (2000) English Phonetics and Phonology, A Practical Course, 3rd ed. Cambridge University Press.
Windfuhr, G. (2009) The Iranian Languages, London: Routledge.
Yarshater, S. (2007) Iranica, Newyork: Encyclopedia of Iranica foundation.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 دی 1395
  • تاریخ بازنگری: 24 بهمن 1395
  • تاریخ پذیرش: 25 اسفند 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار