بررسی واژه‌‌‌‌های مختوم به –ی فارسی در گفتار گویشوران ترکی‌‌ آذربایجانی در چارچوب مدل زبان ماتریس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه آموزش زبان انگلیسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

در این پژوهش واژه‌‌‌‌های مختوم به –ی فارسی در گفتار گویشوران ترکی‌‌ آذربایجانی در چارچوب مدل زبان ماتریس مطالعه شده است. داده‌‌ها از تعاملات زبانی گویشوران ترکی‌‌ آذربایجانی در بافت‌‌های مختلف محاوره‌‌ای گردآوری شده‌‌اند. پژوهش حاضر به روش توصیفی-تحلیلی انجام یافته است. ابتدا صورت‌‌های مختلف تک‌‌‌‌‌واژ وابستۀ هم‌‌‌نام –ی فارسی طبق فرضیۀ دسترسی متفاوت، به تک‌‌‌‌‌واژهای نظام‌مند متقدم (-‌‌‌‌‌ی اشتقاقی و –ی نکره) و تک‌‌‌‌‌واژهای نظام‌مند بیرونی‌ متأخر (–ی دوم شخص مفرد فعل و –ی صورت تصریفی فعل بودن در زمان حال) طبقه‌‌‌بندی و سپس تظاهر آوایی همین تک‌‌‌‌‌واژها در گفتار گویشوران ترکی‌‌ آذربایجانی براساس اصول و فرضیه‌‌‌‌های مدل زبان ماتریس تحلیل شد. عدم ظهور تک‌‌‌‌‌واژهای وابستۀ -ی دوم شخص مفرد فعل و –ی صورت تصریفی فعل بودن در زمان حال در گفتار گویشوران ترکی‌‌ آذربایجانی، به دلیل ماتریس‌بودن زبان ترکی‌‌ آذربایجانی بوده است تا تک‌‌‌‌‌واژهای نظام‌مند بیرونی ‌‌‌متأخر آن زبان در سطح صورت‌بندی انتخاب شوند و چارچوب نحوی-ساخت‌واژی زبان ترکی‌‌ آذربایجانی را بر جملات حاکم کنند. اما تک‌‌‌‌‌واژهای نظام‌مند متقدم فارسی (-ی اشتقاقی و –ی نکره) به دلیل تأثیرگذاری در معنا و مفهوم جملات، نقشی در تعیین ساخت نحوی جمله‌‌ها ندارند و به‌راحتی می‌‌‌توانند با ملحق‌شدن به سازه‌‌های محتوایی، در گفتار گویشوران ترکی‌‌‌ آذربایجانی ظاهر شوند. بنابراین، بین انتخاب تک‌‌‌‌‌واژها در سطوح انتزاعی تولید گفتار و ظهور یا عدم ‌‌‌‌ظهور آن‌ها در گفتار گویشوران دوزبانه ارتباط وجود دارد و می‌‌توان در چارچوب این مدل، راه‌‌‌‌یابی یا عدم راه‌‌یابی سازه‌‌ها از زبانی به زبان دیگر را تبیین کرد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The study of words ending to Persian suffix -i in speech of Azerbaijani Turkish speakers based on Matrix Language frame Model

نویسنده [English]

  • Abdolhossein Heydari
, Department of English Language Teaching, Farhangian University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The aim of this paper is to study the words ending to Persian suffix -i in speech of Azerbaijani speakers based on MLFM. The data have been collected from Azerbaijani speakers’ speech in different contexts. The research method is descriptive-analytic. At first, the different forms of Persian homonymous bound morpheme -i were classified into: early system morphemes and late outside system morphemes according to differential access hypothesis. Then the data were analyzed based on the principles and hypothesis of MLFM. Azarbaijani is matrix language in all data due to uniform structure principle of MLFM. According to differential access hypothesis, late outside system morphemes are structure maker and they determine the syntactic order of constituents in the sentences, meanwhile early system morphemes play role in transferring of meaning. Azerbaijani as a matrix language causes its late outside system morphemes activates at formulation level to assign Azerbaijani morpho-syntactic frame on the sentences. So Persian late outside system morphemes do not appear in speech of Azerbaijani speakers. Persian early system morphemes (-i as a derivational morpheme and –i as an indefinite morpheme) do not have any role in determining syntactic structure of sentences, therefore they can be transferred to Azerbaijani speakers’ speech by being added to Persian content morphemes. It seems there is a relation between different morpheme nature (their selection at different abstract level) and their transferring to other languages. So MLFM is more efficient in explaining language contact phenomenon.

کلیدواژه‌ها [English]

  • homonymous bound morpheme
  • Persian
  • Persian &ndash
  • i
  • Azerbaijani
  • MLFM
تاکی، گیتی (1391). طبقه‌‌‌بندی وندهای اشتقاقی زبان فارسی. زبان و زبان‌‌‌شناسی، 15، صص. 125-140.
حسینی‌معصوم، سیدمحمد، حیدرعلی امینی و مسیح‌‌‌الله نعمتی (1393). طبقه‌‌بندی تغییرات ساخت‌‌‌‌واژی در فرایند وام‌گیری واژه‌ها از زبان ترکی به فارسی. مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایران، 4، صص. 53-72.
حیدری، عبدالحسین (1398). بررسی تأثیر زبان فارسی بر ساخت فعل مرکب ‌‌‌ترکی‌‌ آذربایجانی. پژوهش­های زبانی، 10 (2)، صص. 67-82.
شقاقی، ویدا (1387). مبانی صرف. تهران: سمت.
فرزانه، محمدعلی (1357)، مبانی دستور زبان ‌‌‌‌‌ترکی‌‌ آذربایجانی. تهران: فرزانه.
کلباسی، ایران (1371). ساخت اشتقاقی واژه در زبان فارسی امروز. تهران: مؤسسه مطالعات تحقیقات فرهنگی.
مدرسی، یحیی (1387). جامعه‌شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات  فرهنگی.
مشکوه‌‌الدینی، مهدی (1394). دستور زبان فارسی (واژگان و پیوندهای ساختی). ویرایش دوم. تهران: سمت.
نغزگوی‌‌کهن، مهرداد و علی عبدالملکی (1393). وام‌‌گیری فعلی در زبان‌‌های فارسی، کردی و ‌‌‌‌‌ترکی‌‌ آذربایجانی. پژوهش‌‌‌های  زبان‌‌شناسی تطبیقی، 7، صص. 97-113.
Hamp, E., M. J oos, F. Housholder, & R. Austerlitz (1995). Readings in linguistics I &II. Chicago: University of Chicago Press.
Levelt, W. J. M. (1989). Speaking: From intention to articulation. Cambridge, MA: MIT Press.
Matras, Y. (2009). Language contact. Cambridge: Cambridge University Press.
Meillet, A. (1921). Linguistique historique et linguistique générale. Paris: Champion.
Moravcsik, E. (1975). Verb borrowing. Wiener Linguistische Gazette 8, 3-30.
Myers-Scotton, C. (1993). Dueling languages: grammatical structure in code-switching. Oxford: Oxford University Press.
Myers-Scotton, C. (1997). Code-switching. In F. Coulmas (ED.), The handbook of Sociolinguistics (pp. 217-237). London: Blackwell.
Myers-Scotton, C. (2002). Contact linguistics: Bilingual encounters and grammatical outcomes. Oxford: Oxford University  Press.
Myers-Scotton, C. (2006). Multiple voices: An introduction to bilingualism. Malden, MA: Blackwell.
Myers-Scotton, C. (2008). Language contact: Why outsider system morphemes resist transfer. Journal of Language Contact, 2, 21–41.
Romaine, S. (1995). Bilingualism (second edition). Oxford: Blackwell.
Sapir, E. (1921). Language: An introduction to the study of speech. New York: Harcourt, Brace and company.
Seifart, F. (2017). Patterns of affix borrowing in a sample of 100 languages. Journal of Historical Linguistics, 7(3), 389–431.
Thomason, S. & T. Kaufman (1988). Language contact, creolization, and genetic linguistics. Berkeley: University of  California Press.
Trubetzkoy, N. (1939). Gedanken über das indogermanenproblem. Acta Linguistica 1 (1). 81–89.
Weinreich, U. (1953). Languages in contact: Findings and problems. New York: Linguistic Circle of New York.
Wohlgemuth, J. (2009). A typology of verbal borrowing. Germany: Mouton de Gruyter.