جایگاه زنان در ادبیات شفاهی قشقایی: تحلیلی از منظر گفتمان شناسی انتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد مرودشت

2 استادیار گروه زبان‌شناسی رایانه‌ای مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری

چکیده

این مقاله به بررسی جایگاه زنان در ادبیات شفاهی قوم قشقایی از منظر تحلیل گفتمان انتقادی می­پردازد. داده­های مورد بررسی مجموعه­ای از دوبیتی­ها، ضرب­المثل­ها، اصطلاحات و داستان­های فولکوریک قشقایی است که از کتاب­های مردانی رحیمی (1391و1378)، کیانی (1371) و همچنین گردآوری­های نگارندگان به دست آمده است. پژوهش حاضر در پی پاسخ­گویی به این پرسش است که آیا می­توان با بررسی متون و استخراج روابط مبتنی بر ایدئولوژی، روابط قدرت، عرف و سنت­های قومی قبیله­ای به جایگاه زنان در ایل قشقایی پی برد؟ داده­های تحقیق بر اساس الگوی فرکلاف در سه سطح توصیف (واژگان و دستور)، تفسیر (قدرت، ایدئولوژی، بینامتنیت) و تبیین (کارکردگرایی اجتماعی) بررسی شده­اند. در بخش توصیف، داده­ها براساس ارزش­های تجربی، بیانی و رابطه­ای و نحوه­ی بازنمود گفتمان در ساخت­های زبانی، بررسی و سپس در بخش تفسیر و تبیین داده­ها، بافت موقعیتی تولید متون مورد بررسی قرار گرفته است. پس از بررسی داده­ها مشخص شد در اغلب متون بررسی شده زنان دارای ارزش و منزلتی پایین­تر از مردان هستند ولی این ارزش­گذاری در برخی از متون و در برخی از موقعیت­ها تغییر کرده و شاهد ارزش‌گذاری مثبت نسبت به زنان نیز می­باشیم. به طور کلی زنان در ادبیات شفاهی قوم قشقایی تنها در جایگاه و نقش مادر دارای ارزش مثبت می­باشند و در دیگر نقش­ها ارزش­گذاری چندان مثبتی ندارند و در اغلب موارد، نسبت به مردان نقش برابری ندارند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Status of Women in Qashqai Oral Literature; from the Perspective of Critical Discourse Analysis

نویسندگان [English]

  • Arsalan Mirzaei 1
  • Mohammadhadi Fallahi 2
1 MA. Graduated Student of General Linguistics The Islamic Azad University of Marvadasht
2 Assistant Professor, The Department of Computational Linguistics, Regional Information Center for Science and Technology
چکیده [English]

This paper examines the status of women in Qashqhai oral literature from the perspective of critical discourse analysis. The data consists of a series of couplets, proverbs, idioms and folk stories from Qashqai books written by Mardani Rahimi (1391 and 1378) and Kiani (1371), and other works compiled by the researchers. This study seeks to show that in the aforementioned works, ideology, power relations, ethnic customs and tribal traditions matter in analyzing the status of women. The data has been investigated according to Fairclough's three-dimensional model: description (vocabulary and grammar), interpretation (power, ideology, intertextuality) and explanation (social functionalism). On the description level, data is analyzed based on empirical, expressive and relational values; additionally, representations of discourse are studied in linguistic forms. On the levels of interpretation and explanation, the context in which texts are formed is analyzed. Having considered the data, the researchers found out that in most texts, women, compared to men, have a lower dignity and value. But this evaluation has changed in some texts and situations, and positive ratings of women can be observed. In general, women in Qashqai oral literature have positive value as long as they play the role of the mother, otherwise, there can be seen no evidence of equality with or superiority to men. Nevertheless, because of the social and cultural progresses, this issue is not acceptable among the younger generation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • critical discourse analysis
  • Women
  • Qashqai Oral Literature
  • Fairclough's model
ابرلینگ، پیر (1383) کوچ‌نشینان قشقایی فارس، ترجمه فرهاد طیبی‌پور، تهران: نشر شیرازه.
پاک‌نهاد جبروتی، مریم (1381) فرادستی و فرودستی در زبان، تهران: انتشارات گام نو.
حسنلی، کاووس و خسرو رشیدی (1390) یادهایی رها در باد، ساختار زبان و شیوه‌ سخن ترکان صفاشهر و مقایسه‌ آن با ترکی قشقایی و آذریایجانی، شیراز: انتشارات تخت جمشید.
درداری، نوروز (1388) تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی، شیراز: انتشارات قشقایی.
سجودی، فرزان و فاطمه احمدی (1388) «تحلیل انتقادی فیلم روسری آبی»، هنر و فرهنگ، پژوهش­نامه­ فرهنگستان هنر، شماره 12.
شکیبا، نوشین (1386) «تاثیر بافت اجتماعی بر کارکرد دشواژه­ها در گفتار زنان و مردان تهرانی»، زبان و زبان‌شناسی، شماره 2.
غذامی، عبداله (1387) زن و زبان، تهران: گام نو.
فرنام، مریم (1391) «بررسی نقدهای رضا براهنی از دیدگاه تحلیل انتقادی گفتمان»، پایان­نامه­ کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
فیاض، ابراهیم و زهره رهبری (1385) «صدای زنانه در ادبیات معاصر ایران»، پژوهش زنان، دوره 4، شماره 4.
کیانی، منوچهر (1371) سیه‌چادرها، تهران: نشر سعید نو.
محمدی طیبی، احترام (1389) «موقعیت و کاربرد گویش ترکی قشقایی در شهر فیروزآباد و نگرش گویشوران آن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه علوم و تحقیقات فارس.
مدرسی، یحیی (1368) درآمدی بر جامعهشناسی زبان، تهران: مؤسسه­ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
مردانی رحیمی، اسداله (1378) آتالار سؤزو، ضرب‌المثل­های ترکی قشقایی، شیراز: کیان نشر.
مردانی رحیمی، اسداله (1386) قاشقایی سؤزلوگو، فرهنگ لغات و اصطلاحات ترکی قشقایی، قم: انصاری.
مردانی رحیمی، اسداله (1391)  آساناکلار، دوبیتی­های قشقایی، شیراز: چاف.                                                                   
هیأت، محمدجواد (1380) سیری در تاریخ زبان و لهجه­های ترکی، تهران: نشر پیکان.
Fairclough, N. (1989) Language and Power, london: longman.
Fairclough, N. (1995) Critical Discourse Analysis, Harlow: Longman.
Fairclough, N. (2001) Language and Power (2nd ed.), londonan and new York: longman.
Lakkof, R. (1975) Language and Womans place, New York: Harper and Row.
Tannen, D. (1994) Talking from 9 to 5: Women and Men in the Workplace: Language, Sex and Power, New York: Avon.